Wielbark-beskawing
Die Wielbark-beskawing, Duits Willenberg-Kultur of Braunswalde-Willenberg-Kultur, Pools Wielbark-Kultura, was 'n argeologiese beskawing wat tussen die laaste voor-Christelike en die 4de eeu n.C. in die noorde van Pole gefloreer het. Dit word as 'n moontlike oorsprong van die Gote beskou.
Ontdekking en benaming
wysig
In 1874 is tussen die Pruisiese dorpe Braunswalde (tans Gościszewo) en Willenberg (tans Wielbark) tussen die stede Marienburg (Malbork) en Stuhm (Sztum) 'n begraafplek met 3 000 grafte uit die Ystertydperk ontdek. In die volgende jaar het die tydskrif Correspondenz-Blatt der deutschen Gesellschaft für Anthropologie, Ethnologie und Urgeschichte hieroor verslag gelewer. Die Wielbark-beskawing is aanvanklik as "Goties-Gepidiese beskawing" gekategoriseer.
In Pole het deskundiges aanvanklik liewer van 'n "Oos-Pommers-Masowiese beskawing" gepraat om 'n inheems-Slawiese element teenoor die Skandinawiese oorspronge te beklemtoon. Aangesien die vindplek Willenberg in 1945 as Wielbark onder Poolse administrasie gekom het, het sindsdien die nuwe benaming Wielbark-beskawing ingeburger geraak.
Kenmerke
wysigDie Wielbark-beskawing het in die laaste voor-Christelike eeu die Oksywie-beskawing aan die Weichsel-rivier suid van Toruń (Duits Thorn) en verder weswaarts tot by die Parsęta (Persante) vervang. Die begin van die nuwe beskawing word deur 'n voortgesette gebruik van begraafplekke van die Oksywie-beskawing gekenmerk, waarby die begrafnisrites en -gebruike egter verander het. Mans is ter aarde bestel, terwyl vroue veras en in urne begrawe is.
In teenstelling met vroeëre en nabygeleë beskawings het grafgifte geen wapens meer behels nie, maar slegs uit klere en sierade asook - in enkele gevalle - spore bestaan. Net soos Skandinawiese beskawings uit hierdie periode het die mense van die Wielbark-beskawing grafheuwels opgerig wat met stene bedek is, en ook steenkringe, Bauta-stene en gepleisterde terreine gebou. Kenmerkend vir hulle metaalverwerking was die gebruik van brons waaruit gebruiksgoedere en sierade vervaardig is, terwyl silwer net in 'n mindere mate verwerk en goud en yster slegs in enkele gevalle gebruik is.
In 2000 is in Czarnówko naby Lębork (Lauenburg, Oos-Pommere) grafte met 'n bronsketel gevind waarop mans met Suebiese haarwronge uitgebeeld is.[1]
Uitbreiding van die Wielbark-beskawing: salmkleurig,
ten koste van die Przeworsk-beskawing: oranje,
ten koste van die Jastorf-beskawing: lila
Jastorf-beskawing: blou, uitbreiding ligblou
Przeworsk-beskawing geel en oranje, later uitsluitlik geel
Die vindplekke van die eerste fase is merendeels in die omgewing van riviere geleë wat in die Oossee uitmond, dit wil sê noord van die Pommerse waterskeiding Oossee/Netze. Die beskawing het geleidelik in suid-westelike rigting tot in die gewes Groot-Pole uitgebrei, waarby steenmonumente nie so ver soos die begrafnisgebruike versprei het nie. Beskawings wat in ander gebiede voortbestaan het, soos die Przeworsk-beskawing, is hier volledig verdring.
Die beduidendste aspek was nogtans die uitbreiding in suid-oostelike rigting. Omstreeks 200 n.C. het die Wielbark-beskawing die gebied van die huidige Oekraïne bereik, terwyl sy spore aan die benedeloop van die Weichsel in die 3de eeu al minder word en in die loop van die 4de eeu volledig verdwyn. Hierdie feit dui daarop dat die betrokke bevolking die gebied binne die bestek van drie generasies verlaat het. Tegelykertyd het noord-wes van die Swart See die Tsjernjachof-beskawing begin uitbrei, wat in sy uitdrukkingsvorme groot ooreenkomste met die Wielbark-beskawing toon, maar ook betrekkinge met die Zarubincy-beskawing gehad het.
Interpretasie
wysigDie begin van die beskawing bevraagteken Jordanes se stelling waarvolgens die Gote almal vanuit Skandinawië na die suidkus van die Oossee getrek het. Wat besonderhede betref, verskil navorsers se gevolgtrekkings egter van mekaar.
Meer onlangse navorsing het dikwels bevind dat die beskawing plaaslik en sonder immigrasie ontwikkel het - die beweerde immigrasie van Skandinawiese Gote is as mite beskou.[2] Ander navorsers neem aan dat 'n klein groep Skandinawiërs (die Amale waarna in die Getica verwys word - alhoewel die Amale nie voor die 4de eeu histories gestaaf kan word nie) na die gebied geëmigreer en met die inheemse bevolking vermeng het.
Argeologiese vondse staaf in elk geval geen immigrasie uit Skandinawië nie. Dit is een rede waarom navorsers Jordanes se ontstaansgeskiedenis (Origo gentis) in twyfel trek.[3]
Verwysings
wysig- ↑ M. Macynska, D. Rudnicka, Abstract: A grave with Roman imports from Czarnówko, Lębork district, Pomerania, Poland [1] Geargiveer 7 Augustus 2007 op Wayback Machine
- ↑ Reallexikon der Germanischen Altertumskunde. Artikels oor die Gote, Oksywie-beskawing, Przeworsk-beskawing en Wielbark-beskawing
- ↑ Walter Pohl: Die Germanen. München 2004, bl. 24. Selfs Herwig Wolfram, wat die vroeë Gotiese geskiedenis nie altyd krities bekyk nie, stem saam dat daar geen argeologiese bewyse vir 'n Skandinawiese immigrasie bestaan nie: Herwig Wolfram: Die Goten und ihre Geschichte. 2de uitgawe. München 2005, bl. 23