Wikipedia:Voorbladartikel week 47 2019
_mathilde.jpg)
’n Asteroïde of asteroïed is ’n soort kleinplaneet wat om die Son wentel, veral in die binnenste Sonnestelsel. Toe kleinplanete in die buitenste Sonnestelsel ontdek is, is gevind hul oppervlakke bestaan gewoonlik uit vlugtige elemente of samestellings, nes dié van komete. Dié voorwerpe is dus dikwels onderskei van dié in die asteroïdegordel. In hierdie artikel verwys die term "asteroïde" na die kleinplanete van die binneste Sonnestelsel, insluitende dié wat ’n wentelbaan met Jupiter deel.
Daar is miljoene asteroïdes, waarvan baie vermoedelik die oorblyfsels is van planetesimale, liggame in die jong Son se sonnewel wat nooit groot genoeg geword het om planete te vorm nie. Die oorgrote meerderheid van bekende asteroïdes kom voor in die hoofasteroïdegordel tussen die wentelbane van Mars en Jupiter, of deel ’n wentelbaan met Jupiter (die Jupiter-trojane). Daar is egter taamlik groot families asteroïdes met ander wentelbane, insluitende die naby-aarde-voorwerpe. Individuele asteroïdes word geklassifiseer volgens hul kenmerkende spektra. Die meeste val in drie hoofgroepe: C-, M- en S-tipe asteroïdes. Hulle is genoem na en word gewoonlik verbind met onderskeidelik koolstof, metaal en silikaat (klipagtig). Asteroïdes se groottes wissel aansienlik; die grootste een, Ceres, se deursnee is amper 1 000 km.
Asteroïdes verskil van komete en meteoroïdes. Die verskil tussen asteroïdes en komete is hul samestelling: Komete bestaan hoofsaaklik uit stof en ys en asteroïdes uit rots en minerale. Laasgenoemde het nader aan die Son ontstaan en bevat dus nie ys nie. Die verskil tussen asteroïdes en meteoroïdes is hul grootte: Meteoroïdes het ’n deursnee van ’n meter of kleiner, terwyl asteroïdes se deursnee groter as ’n meter is. Meteoroïdes kan dieselfde samestelling as óf asteroïdes óf komete hê.
Net een asteroïde, 4 Vesta, het ’n taamlik weerkaatsende oppervlak. Dit is gewoonlik met die blote oog sigbaar, maar net as dit baie donker is en Vesta se posisie gunstig is. Net soms kan asteroïdes wat naby die Aarde verbybeweeg, vir ’n kort rukkie met die blote oog sigbaar wees. In 2017 het die Kleinplaneetsentrum data oor byna 745 000 voorwerpe in die binneste en buitenste Sonnestelsel gehad, met genoeg inligting oor amper 504 000 om ’n nommernaam te kry.
Die Verenigde Nasies het 30 Junie as Internasionale Asteroïdedag verklaar om die publiek oor asteroïdes op te voed. Dié datum herdenk die Toengoeska-asteroïde-impak op 30 Junie 1908 in Siberië, Rusland.
In April 2018 het die B612 Foundation, wat hom onder meer toespits op verdediging teen asteroïdes, berig "die kans is 100 persent dat ons deur ’n verwoestende asteroïde getref sal word, maar ons is nie 100 persent seker wanneer nie". Ook die fisikus Stephen Hawking het in 2018 in sy laaste boek, Brief Answers to the Big Questions, gemeen ’n asteroïdebotsing is die grootste bedreiging wat ons planeet in die gesig staar.
In Junie 2018 het die VSA se nasionale wetenskap-en-tegnologieraad gewaarsku dat Amerika onvoorbereid op ’n asteroïde-impak is. Die raad het die "National Near-Earth Object Preparedness Strategy Action Plan" ontwikkel en uitgereik om beter daarop voor te berei. Volgens kennersgetuienis in 2013 in die Amerikaanse kongres het Nasa minstens vyf jaar van voorbereiding nodig voordat ’n sending van stapel gestuur kan word om ’n asteroïde te onderskep.