Bepalingsfaktore van Gesondheid

Die konteks waarbinne 'n indiwidu lewe, is baie belangrik vir sy gesondheidstatus sowel as lewenskwaliteit. Daar is 'n toenemende besef dat gesondheid nie slegs deur die vooruitgang en toepassing van gesondheidswetenskappe instandgehou en verbeter word nie, maar ook deur die pogings en intelligente lewenstylkeuse van die indiwidu in die samelewing. Volgens die Wêreldgesondheidsorganisasie sluit die hoofbepalings van gesondheid die volgende in: die sosiale en ekonomiese omgewing, die fisiese omgewing en die persoon se indiwiduele eienskappe en gedrag.

Meer spesifiek is daar gevind dat mense se gesondheid deur die volgende sleutelfaktore beïnvloed word:

• Inkomste en maatskaplike status
• Maatskaplike ondersteuningsnetwerke
• Onderwys en geletterdheid
• Werkstoestande
• Sosiale omgewings
• Fisiese omgewings
• Persoonlike gesondheidspraktyke en hanteringsvaardighede
• Gesonde kinderontwikkeling
• Biologie en genetika
• Gesondheidsorgdienste
• Geslag
• Kultuur

Donald Henderson as deel van die CDC se pokke-uitwissingspan in 1966

'n Toenemende aantal studies en verslae van verskillende organisasies en kontekste ondersoek die verband tussen gesondheid en verskillende faktore, insluitend lewenstyle, omgewings, gesondheidsorgorganisasies en gesondheidsbeleide – soos Kanada se Lalonde-verslag in 1974; the Alameda County Study in Kalifornië; en die reeks Wêreldgesondheidsverslae van die Wêreldgesondheidsorganisasie wat op globale gesondheidskwessies fokus, insluitend toegang tot gesondheidsorg en die verbetering van openbare gesondheidsuitkomste, veral in ontwikkelende lande.

Die konsep van "gesondheidveld", anders as mediese sorg, is vir die eerste keer in die Lalonde-verslag van Kanada gebruik. Die verslag het die volgende drie interafhanklike velde as sleuteldeterminante van 'n individu se gesondheid geïdentifiseer:

• Lewenstyl: die akkumulasie van persoonlike besluite (m.a.w. waaroor die indiwidu beheer het) wat tot siekte of dood kan bydra of dit veroorsaak;
• Omgewing: alle sake wat met gesondheid geassosieer kan word buite die menslike liggaam en waaroor die indiwidu min beheer het;
• Biomedies: alle aspekte van gesondheid, liggaamlik en geestelik, wat op grond van die invloed op 'n persoon se genetiese samestelling ontwikkel.

Die instandhouding en bevordering van gesondheid word deur verskillende kombinasies van liggaamlike, geestelike en maatskaplike welsyn, soms genoem die "gesondheidsdriehoek", verkry. Die WGO se Ottawa Charter for Health Promotion (1986)  beklemtoon verder dat gesondheid nie net 'n toestand is nie, maar ook 'n "hulpmiddel vir die alledaagse lewe, nie die doel van die lewe nie. Gesondheid is 'n positiewe konsep wat sosiale en persoonlike hulpmiddels sowel as fisieke vermoëns beklemtoon".

Volgens die Alameda County Study, 'n ondersoek wat meer op lewenstylkwessies en die verhoudings daarvan met funksionele gesondheid fokus, kan mense hulle gesondheid deur oefening, genoeg slaap, die handhawing van 'n gesonde liggaamsgewig, beperkte alkoholinname en vermyding van rook verbeter. Gesondheid en siekte kan saam bestaan, want selfs mense met veelvoudige chroniese siektes of terminale siektes, kan hulleself as gesond beskou.

Die omgewing word dikwels as 'n belangrike faktor in die beïnvloeding van individue se gesondheidstatus genoem. Dit behels die eienskappe van die natuurlike omgewing, die geboude omgewing en die sosiale omgewing. Daar is bevind dat faktore soos skoon water en lug, voldoende behuising en veilige gemeenskappe en paaie tot goeie gesondheid, veral dié van babas en kinders, bydra. Sommige studies het bevind dat 'n gebrek aan ontspanningsruimtes in woonbuurte, insluitend natuurlike omgewings, tot laer vlakke van persoonlike tevredenheid en hoër vlakke van vetsug lei, gekoppel aan laer algehele gesondheid en welsyn. Dit impliseer dat die positiewe gesondheidsvoordele van natuurlike ruimtes in stedelike woonbuurte in ag geneem moet word wanneer daar oor openbare beleid en grondgebruik besluit word.

Genetika, of oorgeërfde eienskappe van ouers, speel ook 'n rol in die bepaling van die gesondheidstatus van individue en bevolkings. Dit sluit die predisposisie tot sekere siektes en gesondheidstoestande in sowel as die gewoontes en gedrag wat individue deur hulle gesinne se lewenstyl ontwikkel. Genetika kan byvoorbeeld 'n rol speel in die manier waarop mense stres hanteer, ongeag of dit geestelik, emosioneel of liggaamlik is. Obesiteit is byvoorbeeld 'n baie groot probleem in die Verenigde State wat tot swak geestesgesondheid en stres in baie mense se lewens bydra.