Pelée
Pelée (Frans: Montagne Pelée, "Kaal Berg" of "Gestroopte Berg")[1] is 'n aktiewe vulkaan in die noorde van die eiland Martinique, 'n Franse oorsese gebiede in die Klein-Antille in die Karibiese See. Sy vulkaankeël bestaan uit lae verharde vulkaniese as en gestolde lawa.[2] Pelée is in 2023 deur Unesco as wêrelderfenisgebied gelys.
| Pelée | |
|---|---|
 | |
| Ligging | Martinique |
| Hoogte | 1 397 meter bo seevlak |
| Reeks | Klein-Antille-vulkaanboog |
| Koördinate | 14°49′N 61°10′W / 14.817°N 61.167°WKoördinate: 14°49′N 61°10′W / 14.817°N 61.167°W |
| Bergtipe | Stratovulkaan |
| Laaste uitbarsting | 1929-1932 |
  Pelée |
|
Pelée se onlangsste uitbarsting was in 1932.[3] Die uitbarsting in 1902 het die dorp Saint-Pierre verwoes en 29 000 tot 30 000 mense binne 'n paar minute gedood. Dit was die dodelikste vulkaanuitbarsting van die 20ste eeu.[4]
In die hoofuitbarsting, op 8 Mei 1902, het net twee mense in die direkte pad van die ejektastroom oorleef: Een was in 'n swak geventileerde tronk en die ander een, wat ernstige brandwonde opgedoen het, het aan die buitewyke van die stad gewoon.[5]
Geografiese ligging wysig
Die berg Pelée is die gevolg van 'n tipiese subduksiesone. Laasgenoemde het die Klein-Antille-eilandboog gevorm; dit is 'n halfmaanvormige ketting vulkane van 850 km lank tussen Puerto Rico en Venezuela, waar die Karibiese Plaat die Atlantiese oseaankors, wat tot die Suid-Amerikaanse Plaat behoort, ontmoet. Ander vulkane op die eilandboog is ook bekend vir hulle vulkaniese aktiwiteite, insluitende op Saint Vincent, Guadeloupe en Montserrat.[2]
Huidige status wysig
Die vulkaan is tans aktief. 'n Paar aardbewings kom elke jaar op Martinique voor. Relatief klein stoomuitbarstings in 1792 en 1851 was bewyse daarvan dat die vulkaan aktief is. Tekens van onstuimigheid sal waarskynlik enige toekomstige aktiwiteit voorafgaan.[6]
Saint-Pierre is nooit ten volle herbou nie, maar 'n paar dorpies met sowat 4 000 tot 5 000 inwoners is intussen weer daar gebou.
Op 6 Desember 2020 het vulkaanmonitors op Martinique die berg Pelée se waarskuwingsvlak van Groen (normaal) na Geel (rusteloos) verander[7] vanweë 'n toename in seismiese aktiwiteit onder die vulkaan wat in April 2019 begin het. Dit is sover bekend die eerste teken van aktiwiteit sedert die uitbarsting in 1932.
Sien ook wysig
Verwysings wysig
- ↑ Scarth, Alwyn (2002). La Catastrophe: The Eruption of Mount Pelee, the Worst Volcanic Eruption of the Twentieth Century. Oxford: Oxford University Press. p. 2. ISBN 0-19-521839-6.
- ↑ 2,0 2,1 "Mount Pelee". Mount-pelee.com.
- ↑ "Glossary". NOAA. Besoek op 27 Januarie 2021.
- ↑ Dodelikste uitbarstings
- "Deadliest Eruptions". Pacific Disaster Center. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 Maart 2012. Besoek op 30 Junie 2010.
- Wright, Thomas L.; Pierson, Thomas C. (1992). Living with Volcanoes. p. 39. doi:10.3133/cir1073.
{{cite book}}:|work=ignored (hulp) - Tilling (1985). Volcanoes. USGS. pp. 16–17.
- "1902 eruption of Mount Pelee". USGS. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 September 2013. Besoek op 29 Maart 2017.
- Blong, R.J. (1984). Volcanic Hazards: A Sourcebook on the Effects of Eruptions. Orlando, Florida: Academic Press. ISBN 9780121071806.
- Heilprin, Angelo (1903). Mont Pelee and the Tragedy of Martinique. Philadelphia: J. B. Lippincott Company. Besoek op 15 Augustus 2009.
- ↑ "The eruption of Mount Pelee". San Diego State University. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Maart 2001. Besoek op 27 Januarie 2021.
- ↑ Reed, Christina. "Mount Pelée, Martinique 1902-2002". Geotimes. Besoek op 27 Januarie 2021.
- ↑ 6 Desember 2020; Martinique Volcano Observatory; Press Release on Raising Mount Pelée's Alert Level from Green [Normal] to Yellow [Restless] for the First Time since 1932.
Skakels wysig
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Pelée.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.- (en) (fr) Amptelike Unesco-bladsy
- (en) "Mount Pelée". Encyclopædia Britannica. Besoek op 24 September 2023.
