Blaaspootjie
Blaaspootjies (orde Thysanoptera) is baie klein insekte wat hoofsaaklik van plantsappe lewe. As gevolg van die lang rye fraiings aan weerskante van die diertjies se twee pare vlerke word hulle ook fraiingvlerkiges genoem. Nie alle spesies van die blaaspootjies het egter vlerke nie. Sommige spesies blaaspootjies kan ernstige plae wees op gewasse soos tabak, uie, tamaties, dennebome, sitrus, ens. Hulle kan ook draers van plantvirussiektes wees.
| Blaaspootjie | |
|---|---|
| |
| Gevlerkte en ongevlerkte vorms | |
| Wetenskaplike klassifikasie | |
| Koninkryk: | |
| Filum: | |
| Klas: | |
| Subklas: | |
| Superorde: | |
| Orde: | Thysanoptera
|
Voorkoms wysig
Volwasse blaaspootjies is klein, afgeplatte of silindriese insekte. Die meeste blaaspootjies is 1-2 mm lank, maar daar is wel soorte wat tussen 0,5 mm en 14 mm lank kan wees. Op die kop het die blaaspootjie twee voelhorings wat tussen 6 en 9 litte bevat, 2 saamgestelde oë en dikwels ook 3 osellusse (enkelvoudige oë). Die agterlyf bestaan uit 11 segmente, waarvan die elfde segment onontwikkel is. Hoewel blaaspootjies in groot getalle dwarsoor die wêreld voorkom, is hulle skugter en word hulle selde opgemerk.
Gedrag wysig
Blaaspootjies lewe gewoonlik in en op plantdele waaruit hulle sap suig met behulp van hul mondstilette. Hoewel sommige spesies op net een spesifieke soort plant gevind kan word, is daar ander soorte wat minder kieskeurig is. Sekere blaaspootjies lewe nie van plante nie, maar wel van ander insekte.
Blaaspootjies kan nie baie goed vlieg nie en is van die wind afhanklik vir verplasing oor 'n groot afstand. Sommige spesies het geen vlerke nie of het onvolledig ontwikkelde vlerke en gebruik voorwerpe wat op water dryf, as vervoermiddel. Die pote van hierdie diertjies vorm nie kloutjies soos in die geval van die meeste insekte nie, maar wel blasies waarmee hulle hul aan 'n oppervlak kan vasheg.
Blaaspootjies word in twee subordes verdeel: die Terebrantia en die Tubulifera. Die wyfies van die suborde Terebrantia het 'n lêboor, terwyl wyfies van die suborde Tubulifera geen lêboor het nie.
Ontwikkeling wysig
Hoewel blaaspootjies sonder bevrugting kan voortplant (partenogenese), vermeerder hierdie diertjies tog gewoonlik deur geslagtelike voortplanting. Die paring van die mannetjie met die wyfie, wat heelwat groter as hy is, kan slegs enkele sekondes of solank as een uur duur. By sekere spesies van die genus Limothrips paar die mannetjie nie met 'n volwasse wyfie nie, maar wel met 'n vroulike nimf. Tussen 25 en 300 eiers word gelê. Die larwes, wat ná 2 tot 20 dae uit die eiertjies broei, Iyk net soos die volwasse blaaspootjies. Nadat die larwes twee maal vervel het, is die insek in 'n voornimf-stadium. Ná een (Terebrantia) of twee (Tubulifera) nimfstadia is die dier volwasse.
Wanneer blaaspootjies sap uit plantweefsel suig, kan die plant se groei gestrem word, en dit kan daartoe aanleiding gee dat die plant uiteindelik doodgaan. Blaaspootjies is ook draers van plantvirussiektes en kan skadelike skimmels en bakterieë versprei. Tog is nie alle blaaspootjies skadelik nie. Tot die nuttige blaaspootjies behoort die spesies wat ander blaaspootjies, blaarluise of myte eet.
Bronnelys wysig
- Wêreldspektrum, Vol. 3, 98, ISBN 0 908409 44 3