Wikipedia

Jura

(Aangestuur vanaf Jurassic)
Periode/
sisteem 		Epog/
serie 		Tydsnede/
etage 		M. jaar
gelede
Kryt Vroeg Berriasium jonger
Jura Laat Titonium 145,0–152,1
Kimmeridgium 152,1–157,3
Oxfordium 157,3–163,5
Middel Callovium 163,5–166,1
Batonium 166,1–168,3
Bajosium 168,3–170,3
Aalenium 170,3–174,1
Vroeg Toarsium 174,1–182,7
Pliensbachium 182,7–190,8
Sinemurium 190,8–199,3
Hettangium 199,3–201,3
Trias Laat Rhaetium ouer
Die verdeling van die Jura (IKS).

Die Jura (Engels: Jurassic) is ’n geologiese periode van die Mesosoïese Era en strek van die einde van die Trias sowat 201,3 miljoen jaar gelede tot die begin van die Kryt sowat 145 miljoen jaar gelede. Die Jura is ook ’n chronostratigrafiese sisteem van die Mesosoïese erateem.

'n Kaart van die wêreld, soos dit in die Middel-Jura gelyk het (sowat 170 miljoen jaar gelede).
Groot dinosourusse het in die Jura voorgekom in woude met ewe groot naaldbome.

Die Jura is die middelste periode van die Mesosoïkum en is genoem na die Juragebergte in die Europese Alpe, waar kalksteenstrata uit die periode die eerste keer ontdek is.

Teen die begin van die Jura het die superkontinent Pangea uitmekaar begin dryf en twee landmassas, Laurasië in die noorde en Gondwana in die suide, gevorm. Dit het die kuslyn verleng en die kontinentale klimaat verander van droog tot vogtig, en baie van die woestyne van die Trias is vervang deur reënwoude. Daar was geen yskappe by die pole nie.

Die Jura het begin met die Trias-Jura-uitwissing. Die einde van die periode het egter geen duidelike, definitiewe grens met die Kryt nie; dit is die enigste grens tussen geologiese periodes wat amptelik ongedefinieer is.

Op die land het die dierelewe verander van die Trias se oorheersende Dinosauromorpha en Crocodylomorpha tot een wat slegs deur dinosourusse oorheers is. Die eerste voëls het ook in die Jura hulle verskyning gemaak nadat hulle uit ’n tak van die Theropoda ontwikkel het. Ander belangrike gebeurtenisse sluit in die verskyning van die eerste akkedisse en die evolusie van soogdiere.

In die oseane het seereptiele voorgekom soos Ichthyosauria en Plesiosauria, terwyl Pterosauria die oorheersende vlieënde gewerweldes was. Moderne haaie en rôe het die eerste keer in dié periode ontstaan en gediversifseer.

Die plantegroei het meestal uit varings en naaksadiges, insluitende naaldbome, bestaan. Baie moderne groepe het ook hulle verskyning gemaak.

Etimologie en geskiedenis

wysig
 
'n Portret van Alexandre Brongniart, wat die naam "Jura" uitgedink het.

Die chronostratigrafiese term "Jura" kom van die Juragebergte, 'n beboste bergreeks wat hoofsaaklik aan die grens tussen Frankryk en Switserland loop. Die naam kom van die Kelties vir "beboste berg", en is deur Latyn as 'n naam van 'n plek ontleen. Dit het later in Juria en eindelik Jura ontwikkel.

Tydens 'n toer van die streek in 1795 het die Duitse naturalis Alexander von Humboldt die koolstofdeposito's in die Juragebergte herken as geologies verskillend van die Triasoue Muschelkalk van Suid-Duitsland, maar hy het verkeerdelik afgelei dat hulle ouer is. Hy het dit toe in 1799 Jura-Kalkstein ("Jura-kalksteen) genoem.[1]

In 1829 het die Franse naturalis Alexandre Brongniart 'n boek gepubliseer met die naam Beskrywing van die Terreine wat die Kors van die Aarde uitmaak of Essay oor die Struktuur van die Bekende Grondgebiede van die Aarde. Hierin gebruik hy die frase terrains jurassiques wanneer hy 'n vergelyking tref tussen die "Jura-Kalkstein" van Humboldt en kalksteen van Brittanje van dieselfde ouderdom. So het hy die term wat later "Jura" geword het, geskep en gepubliseer.[2][1]

Die Duitse geoloog Leopold von Buch het in 1839 die drievoudige verdeling van die Jura daargestel: van die oudste tot die jongste die Swart, Bruin en Wit Jura.[3]

Die Franse paleontoloog Alcide d'Orbigny het in geskrifte tussen 1842 en 1852 die Jura in 10 stadiums verdeel, gebaseer op ammoniete en ander fossiele in Engeland en Frankryk. Sewe word steeds gebruik, maar nie een het sy oorspronklike definisie behou nie. Die Duitse paleontoloog Albert Oppel het in sy studies tussen 1856 en 1858 d'Orbigny se oorspronklike skema verander en die stadiums verder in biostratigrafiese sones verdeel, hoofsaaklik gebaseer op ammoniete. Die meeste van die moderne stadiums van die Jura is in 1962 by die Colloque du Jurassique à Luxembourg geformaliseer.[1]

Geologie

wysig

Die periode Jura word in drie epogs verdeel: Vroeg, Middel en Laat. Net so word die Jura in stratigrafie verdeel in die series Onderste, Middelste en Boonste Jura. Geoloë verdeel die rotse van die Jura in 'n stratigrafiese stel eenhede wat etages genoem word, wat elk gevorm het tydens ooreenstemmende geologiese tydperke bekend as tydsnedes of tye.

Etages kan wêreldwyd of streeksgewys verdeel word. Globale etages word deur die Internasionale Kommissie vir Stratigrafie bekragtig.[1] Die tydsnedes/etages van die Jura kan regs heel bo gesien word.[4]

Stratigrafie

wysig
 
Gevoude kalksteenlae van die Onderste Jura in Switserland.
 
Strata van die Middel-Jura in Argentinië.
 
Tidwell-lid van die Morrison-formasie (Boonste Jura), Colorado.

Die stratigrafie van die Jura is hoofsaaklik gebaseer op die gebruik van ammoniete as indeksfossiele. Die eerste verskyningsdatum van spesifieke taksons van ammoniete word gebruik om die begin van etages aan te dui, asook kleiner tydperke in etages, bekend as "ammonietsones". Hulle word soms weer verder verdeel in subsones. Globale stratigrafie is gebaseer op Europese standaard-ammonietsones.[1]

Vroeë Jura

wysig

Die oudste deel van die Juraperiode is histories die Lias genoem. Dit stem rofweg ooreen met die Vroeë Jura, maar sluit ook 'n deel van die vroeëre etage Rhaetium in. Die etage Hettangium is in 1864 deur die Switserse paleontoloog Eugène Renevier genoem na Hettange-Grande in Noordoos-Frankryk.[1] Die begin van die Hettangium, en dus die Jura as geheel, word aangedui deur die eerste verskyning van die ammoniet Psiloceras spelae tirolicum in die Kendlbach-formasie by Kuhjoch.[5]

Die etage Sinemurium is in 1842 die eerste keer deur Alcide d'Orbigny gedefinieer en gebruik. Die naam kom van die Franse dorp Semur-en-Auxois, naby Dijon. Die begin van die etage word bepaal deur die eerste verskyning van die ammoniet Vermiceras quantoxense.[1][6]

Albert Oppel het die Pliensbachium in 1858 genoem na die dorp Pliensbach, naby Stuttgart, Duitsland. Die begin daarvan word bepaal deur die eerste verskyning van die ammoniet Bifericeras donovani.[7]

Die etage Toarsium is genoem na die dorp Thouars (Latyn: Toarcium) in die Loirevallei in Frankryk. Die grens is die eerste verskyning van ammoniete wat tot die subgenus Eodactylites behoort.[8]

Middel-Jura

wysig

Die Aalenium is genoem na die stad Aalen in Duitsland. Dit is in 1864 deur die Switserse geoloog Karl Mayer-Eymar gedefinieer. Die begin daarvan word aangedui deur die eerste verskyning van die ammoniet Leioceras opalinum.[9]

Alcide d'Orbigny het die etage Bajosium na die dorp Bayeux (Latyn: Bajoce) in Normandië, Frankryk, genoem. Die begin daarvan word aangedui deur die eerste verskyning van die ammoniet Hyperlioceras mundum.[10]

Die Batonium is in 1843 deur die Belgiese geoloog d'Omalius d'Halloy na die stad Bath, Engeland, genoem. Die begin word gedefinieer as die eerste verskyning van die ammoniet Gonolkites convergens, aan die begin van die Zigzagiceras zigzag-ammonietsone.[11]

Die Callovium se naam kom van die Latynse weergawe van die dorp Kellaways in England, en is in 1852 deur Alcide d'Orbigny benoem. Die begin daarvan is die eerste verskyning van die ammoniete wat tot die genus Kepplerites behoort.[12]

Laat Jura

wysig

Die Oxfordium is in 1844 deur Alcide d'Orbigny genoem na die stad Oxford in Engeland, met verwysing na die Oxford-klei. Die onderste grens is die eerste verskyning van die ammoniet Quenstedtoceras mariae. Daaropvolgende voorstelle was die eerste verskyning van Cardioceras redcliffense as die begin van die etage.[1][12]

Die dorp Kimmeridge aan die kus van Dorset, Engeland, is die oorsprong van die naam Kimmeridgium. Die etage is in 1842 deur Alcide d'Orbigny bedink, met verwysing na die Kimmeridge-klei. Die onderste grens word gedefinieer as die eerste verskyning van ammoniete van die Bauhini- en Baylei-sone.[12]

Die Titonium is in 1865 deur Albert Oppel in wetenskaplike geskrifte begin gebruik. Die naam is ongewoon onder die name van geologiese etages, want dit kom uit die Griekse mitologie en is nie 'n pleknaam nie. Titonos was die seun van Laomedon van Troje en het verlief geraak op Eos, die Griekse godin van die daeraad. Albert Oppel het haar naam vir die etage gekies omdat die Titonium begin het met die daeraad van die Kryt-periode. Die begin daarvan word beskou as die eerste verskyning van die ammonietgenus Gravesia.[12]

Die boonste grens van die Jura is tans ongedefinieer; die grens tussen die Jura en die Kryt is die enigste stelselgrens sonder 'n definisie. Calpionellids, 'n enigmatiese groep planktonprotiste wat vir 'n kort ruk van die laat Jura tot die vroeë Perm volop was, is voorgestel as die beste kandidate vir die vasstelling van die Jura-Kryt-grens.[13] Veral die eerste verskyning van Calpionella alpina is voorgestel as die definisie van die begin van die Kryt.[14]

Minerale- en koolwaterstofneerslae

wysig

Die Kimmeridge-klei en ekwivalente is die grootste bronrots vir die Noordsee-olie.[15] Die Arabiese Intrabankbekken, wat tydens die Middel- en Laat Jura neergelê is, is die terrein van die wêreld se grootste oliereserwes, insluitende die Ghawarveld, die wêreld se grootste olieveld.[16]

Die Jura-oue Sargelu-[17] en Naokelekan-formasies[18] is groot bronrotse vir oliereserwes in Irak. Meer as 1 500 gigaton Jurasteenkoolreserwes word in Noordwes-China aangetref, hoofsaaklik in die Turpan-Hami- en Ordos-bekken.[19]

Slagkraters

wysig

Groot slagkraters sluit in die Morokweng-slagkrater, 'n inpakstruktuur met 'n deursnee van 70 km onder die Kalahariwoestyn in noordelike Suid-Afrika. Dit dateer van die Titonium, sowat 146,06 ± 0,16 miljoen jaar gelede.[20]

Nog 'n groot slagkrater is die Poetsjezj-Katoenki-krater, met 'n deursnee van 40 km, onder Nizjni Nowgorod-oblast in Wes-Rusland. Die impak dateer van die Sinemurium, 195,9 ± 1,0 miljoen jaar gelede.[21]

Paleogeografie en tektoniek

wysig
 
Pangea aan die begin van die Jura.
 
Gondwanaland het in die Laat Jura opgebreek, en die Indiese Oseaan het as gevolg daarvan ontstaan.

Aan die begin van die Jura was die hele landmassa van die Aarde verenig in die superkontinent Pangea. Dié het in die Vroeë Jura begin opbreek in die noordelike superkontinent, Laurasië, en die suidelike superkontinent, Gondwana.[22] Die eerste skeuring was tussen Noord-Amerika en Afrika, in die Vroeë Jura.[23]

Gedurende die Jura het die noordelike Atlantiese Oseaan relatief smal gebly, terwyl die suidelike Atlantiese Oseaan eers in die Kryt ontstaan het.[24][23] Die kontinente was omring deur Panthalassa, met die Tetisoseaan tussen Gondwana en Asië. Aan die einde van die Trias het die seevlakke gestyg en die grootste dele van Sentraal- en Wes-Europa is oorvloei. Dit het verander in 'n argipel eilande wat deur vlak seë omring was.[25]

Gedurende die Jura was die noord- en suidpool met oseane bedek.[22] Aan die begin van die Vroeë Jura was die Boreale Oseaan verbind aan die Proto- Atlantiese Oseaan deur die "Wikingkorridor", of Transkontinentale Laurasiese Seekanaal, van 'n paar honderd kilometer breed.[26][27] Tydens die Callovium het die Toergai- Epikontinentale See gevorm, en dit het 'n seegrens tussen Europa en Asië gevorm.[28]

Madagaskar en Antarktika het in die laat Vroeë Jura van Afrika begin wegdryf saam met die uitbarsting van die Karoo-Ferrar- groot vulkaniese provinsies, en dit het die westelike Indiese Oseaan geopen en die verbrokkeling van Gondwana begin.[29][30]

Aan die begin van die Jura was Noord- en Suid-Amerika nog verbind, maar teen die begin van die Laat Jura het hulle van mekaar weggedryf en die Karibiese Seekanaal, ook bekend as die Spaans-Amerikaanse Korridor, gevorm wat die Noord-Atalantiese Oseaan met Oos-Panthalassa verbind het. Paleontologiese data dui daarop dat die seekanaal sedert die Vroeë Jura oop kon gewees het.[31]

 
Die vorming van die Pasifiese Plaat in die Vroeë Jura.

In die Vroeë Jura, sowat 190 miljoen jaar gelede, het die Pasifiese Plaat ontstaan by die driedubbele aansluiting van die Farallon-, Phoenix- en Izanagiplaat, die drie belangrikste seeplate van Panthalassa. Die voorheen stabiele driedubbele aansluiting het verander in 'n onstabiele rangskikking wat aan alle kante omring was deur oorgangsfoute weens 'n kinkel in een van die plaatgrense. Dit het daartoe gelei dat die Pasifiese Plaat in die middel van die aansluiting ontstaan het.[32] In die Middel- tot vroeë Laat Jura het die Sundanceseekanaal, 'n vlak binnelandse see, die grootste deel van Noord-Amerika bedek.[33]

Die eustatiese seevlak (die afstand van die middel van die Aarde tot die seeoppervlak) was na raming in die Hettangium en Sinemurium naby die huidige vlakke, en het in die Sinemurium tot die Pliensbachium verskeie tiene meters gestyg en in die laat Pliensbachium weer gedaal tot die huidige vlak. Dit lyk of daar in die Toarsium 'n geleidelike styging tot 'n maksimum van ~75 m bo die huidige vlak was. In die laaste deel van die Toarsium het die seevlak weer eens met verskeie tiene meters gedaal. Dit het daarna, op die grens tussen die Kimmeridgium en Titoniumn, weer gestyg tot 'n moontlike 140 meter bo die huidige vlak totdat dit weer gedaal het.

In die Vroeë Jura het die wêreld se oseane verander van 'n aragonietsee- tot 'n kalsietsee-chemie, met 'n voorkeur vir die oplossing van aragoniet en die neerslag van kalsiet.[34] Die vermeerdering van kalkagtige plankton in die Middel-Jura het die chemie van die see verander, met die neerslag van biogemineraliseerde plankton op die seebodem wat as 'n buffer gedien het teen groot CO2-vrystellings.[35]

Klimaat

wysig

Die klimaat van die Jura was oor die algemeen warmer as vandag s'n (sowat 5-10 °C warmer), met die koolstofdioksied in die aardatmosfeer wat waarskynlik sowat vier keer meer was. Koue tussenposes het egter in dié tyd voorgekom en die andersins warm kweekhuisklimaat onderbreek.[36] Woude het waarskynlik naby die pole gegroei waar hulle warm somers en koue, soms sneeuryke winters ondervind het. Dit is onwaarskynlik dat daar ysplate was, aangesien die hoë somertemperature die versameling van sneeu voorkom het. Daar kon egter gletsers gewees het.[37] Druipstene en glendoniete in Noordoos-Siberië in die Vroeë en Middel-Jura dui op koue winters.[38]

Die diep oseane was waarskynlik 8 °C warmer as vandag, en koraalriwwe het 10° verder suid en noord gegroei. Die Intertropiese Konvergensiesone het waarskynlik oor die oseane voorgekom en gelei tot groot gebiede woestyn en struiklande by die laer breedtegrade 40° N en S van die ewenaar. Tropiese reënwoude en toendrabiome was waarskynlik skaars of afwesig.[37]

In die Jura het Pangea se megamoesonwinde, wat die voorafgaande Perm en Trias gekenmerk het, ook afgeneem.[39] Afwisselings in die voorkoms van veldbrande in die Jura is beheer deur die 405 000-jaar-eksentrisiteitsiklus.[40] Danksy die opbreking van Pangea is die hidrouliese siklus gedurende die Jura aansienlik verbeter.[41]

Die begin van die Jura is waarskynlik gekenmerk deur 'n termiese opbloei wat ooreenstem met die Trias-Jura-uitwissing en die uitbarsting van die Sentraal-Atlantiese vulkaniese provinsie. In die eerste deel van die Jura was daar die Vroeë Jura se koel tussenpose, tussen 199 miljoen en 183 miljoen jaar gelede.[38] Daar is voorgestel ysvorming was teenwoordig in die Noordelike Halfrond tydens beide die vroeë[42] en laaste deel van die Pliensbachium.[43][44] Wêreldwye temperature het met sowat 4-8 °C gestyg tussen die vroeë deel van die Toarsium en die einde van die etage sowat 174 miljoen jaar gelede.[38] Tydens die warm tussenpose van die Toarsium was oseaanoppervlakke waarskynlik warmer as 30 °C, en ekwatoriale en subtropiese (30°N-30°S) streke was waarskynlik uiters droog, met temperature in die binneland van Pangea waarskynlik hoër as 40 °C. Dié warm tussenpose is gevolg deur die Middel-Jura se koel tussenpose tussen 174 miljoen en 164 miljoen jaar gelede.[38] Dit kon afgewissel gewees het deur kort ystussenposes.[45][46]

'n Kortstondige ystydperk het moontlik in die laat Bajosium voorgekom.[47] Tussen die Callovium en Oxfordium was daar 'n wêreldwye afkoeling,[48] moontlik selfs 'n ystydperk.[49] Dit is gevolg deur 'n warm tussenpose in die Kimmeridgium, tussen 164 miljoen en 150 miljoen jaar gelede.[38] Volgens die verspreiding van fossielhout was dit een van die natste tydperke van die Jura.[50]

Die einde van die Jura word gekenmerk deur die Titonium se koel tussenpose, wat 150 miljoen jaar gelede begin en tot in die Vroeë Kryt geduur het.[38]

Flora

wysig

Naaldbome

wysig
 
Die versteende keël van 'n Araucaria mirabilis uit die Argentinië van die Middel-Jura.

Naaldbome het 'n groot deel van die flora van die Jura uitgemaak. In die Laat Trias en die Jura was daar 'n groot diversifikasie van naaldbome, met die meeste moderne naaldboomgroepe wat teen die einde van die Jura in die fossielrekord verskyn het nadat hulle uit hulle Voltziales-voorouers ontwikkel het.[51]

Naaldbome van die familie Araucariaceae het in die Vroeë Jura hulle verskyning gemaak en lede van die moderne genus Araucaria was teen die Middel-Jura in albei halfrondes wydverspreid.[52][53]

 
Blare van Ginkgo huttonii uit die Engeland van die Middel-Jura.

Ginkgoales

wysig

Ginkgoales, waarvan die enigste oorlewende spesie Ginkgo biloba is, was uiteenlopender gedurende die Jura: Hulle was onder die belangrikste komponente van Eurasiese flora en was by 'n wye verskeidenheid klimaatstoestande aangepas.[54]

Broodbome

wysig

Broodbome het die hoogtepunt van hulle diversiteit in die Jura en Kryt beleef.[55] Hoewel die Mesosoïkum soms die "tydperk van die broodbome" genoem word, was broodbome vermoedelik 'n relatief klein deel van die Middel-Mesosoïkum se flora.[56] Die Nilssoniales was algemener en is dikwels as broodbome of hulle verwante beskou. Daar is egter bevind hulle was 'n afsonderlike plant en het uitgesterf.[57]

Die verwantskap tussen Mesosoïese en moderne broodbome is twyfelagtig,[56] en geen broodbome van die Jura behoort tot enige van die twee moderne groepe nie. Ook wydverspreid in die Jura was die uitgestorwe Ctenis-lyn, wat lyk of dit ver verwant was aan moderne broodbome.[58]

Ander saadplante

wysig

Hoewel daar 'n paar bewerings is, lyk dit nie of daar aanvaarde fossielrekords uit die Jura is van blomplante, wat vandag 90% van plante uitmaak, nie. Dit lyk volgens fossiele of die groep in die daaropvolgende Kryt gediversifiseer het.[59]

Varings

wysig

Daar was verskeie families varings in die Jura,[60][61] maar daar is geen rekord van Polypodiales, wat vandag 80% van varings uitmaak, nie; dit lyk of hulle in die Kryt gediversifiseer het.[62] Die Cyatheales, die groep wat die meeste moderne boomvarings bevat, het in die Laat Juta hulle verskyning gemaak.

Fauna

wysig

Reptiele

wysig

Crocodylomorpha

wysig
 
'n Holotipespesimen van Platysuchus.

Die Trias-Jura-uitwissing het die verskeidenheid van Pseudosuchia uitgedun en die Crocodylomorpha, wat in die vroeë Laat Jura ontstaan het, was die enigste groep wat oorleef het. Alle ander groepe het uitgesterf.[63]

Skilpaaie

wysig
 
Thalassemys, 'n skilpad uit die Laat Jura van Duitsland.

Skilpaaie (Testudinata) het gedurende die Jura gediversifiseer. Skilpaaie uit die Jura het tot twee meer gevorderde klades, die Mesochelydia en Perichelydia, behoort.[64] Die voorsate van die Mesochelydia was vermoedelik waterskilpaaie, terwyl dié van die Testudinata waarskynlik landskilpaaie was.[65] Die moderne groepe skilpaaie (Testudines, Pleurodira en Cryptodira) het aan die begin van die laat Jura gediversifiseer.[64]

Lepidosauria

wysig

Rhynchocephalia, waarvan die enigste lewende verteenwoordiger die tuatara) is, het aan die begin van die Jura wêreldwyd versprei[66] en was die oorheersende groep klein reptiele tydens die Jura.[67] Hulle het die grootste morfologiese diversiteit van hulle evolusionêre geskiedenis in die Jura bereik en 'n groot verskeidenheid lewenstyle gehad, insluitende die akwatiese pleurosourides met lang, slangagtige lywe en kort ledemate, die gespesialiseerde, plantvretende Eilenodontinae en die Sapheosauria, wat breë tandplate gehad het wat op die eet van harde skelette dui.[68]

Die laaste gemeenskaplike voorsaat van lewende Squamata (wat akkedisse en slange insluit) het sowat 190 miljoen jaar gelede tydens die Vroeë Jura gelewe, terwyl groot skeidings tussen moderne Squamata-lyne na raming in die Vroeë tot Middel-Jura plaasgevind het.[69]

Plesiosauria

wysig
 
Rhomaleosaurus cramptoni in die Natuurhistoriese Museum in Londen.

Plesiosauria het aan die einde van die Trias (Rhaetium) ontstaan. Teen die einde van dié periode het alle ander Sauropterygia uitgesterf. Minstens ses lyne van Plesiosauria het die Trias-Jura-grens oorgesteek.[70]

 
Die skelet van 'n Pterosauria in Haarlem.

Plesiosauria was reeds in die Vroeë Jura uiteenlopend. Die vroeë spesimens het gewoonlik klein liggame gehad, wat tot in die Toarsium in grootte toegeneem het.[71] Plesiosauria het in die Jura varswateromgewings oorgeneem, en oorblyfsels van Pleisosauria met klein liggame is in die varswaterneerslae van China en Australië ontdek.[72][73]

Pterosauria

wysig

Pterosauria het in die Laat Trias vir die eerste keer verskyn. Hulle was vermoedelik visvretend.[74] Anurognathidae, wat in die Middel-Jua vir die eerste keer ontstaan het, was waarskynlik insekvreters.[74]

Dinosourusse

wysig

Dinosourusse, wat in die Laat Trias morfologies gediversifseer het, het in die Vroeë Jura 'n toename in uiteenlopendheid en getalle beleef ná die einde van die Trias-Jura-uitwissing en die uitsterwing van ander reptielgroepe. Hulle het in aard-ekostelsels die oorheersende gewerweldes geword.[75][76]

Teropodes

wysig

Gevorderde Theropoda wat tot Neotheropoda behoort het, het in die Laat Trias die eerste keer verskyn. Basale neoteropodes het tot in die Vroeë Jura oorleef, maar het in die Middel-Jura uitgesterf.[77] Die vroegste Averostra het in die Vroeë Jura verskyn, vanaf die vroeë Sinemurium (199,3-197,5 miljoen jaar gelede) van Italië.[78] Die ongewone Ceratosauria-genus Limusaurus van die laat Jura van China het plante gevreet[79] en was die vroegste bekende teropode wat afgewyk het van sy voorouers se vleisdieet.[80]

Die oudste lid van Allosauroidea was vermoedelik die Asfaltovenator van die Middel-Jura van Suid-Amerika.[81]Coelurosauria het in die Middel-Jura die eerste keer verskyn, insluitende die vroeë Tyrannosauridae soos Proceratosaurus uit die Bathonium van Brittanje.[82]

Scansoriopterygidae, 'n groep klein, geveerde Coelurosauria met vlermuisagtige vlerke vir sweef is bekend uit die Middel- en Laat Jura van China.[83] Die oudste rekord van Troodontidae is vermoedelik Hesperornithoides uit die Laat Jura van Noord-Amerika.

Voëls
wysig
 
Archaeopteryx lithographica uit die Laat Jura van Duitsland.

Die vroegste Avialae, wat voëls en hulle voorsate insluit, het in die Middel- tot Laat Jura hulle verskyning gemaak. Hulle is verteenwoordig deur die Archaeopteryx uit die Laat Jura van Duitsland. Avialae behoort tot die klade Paraves in Coelurosauria, wat ook Dromaeosauria en Troodontidae insluit.

 
'n Skelet van Heterodontosaurus, 'n primitiwe ornitiskium uit die Vroeë Jura van Suid-Afrika.

Ornitiskiums

wysig

Die vroegste definitiewe Ornithischia het in die Vroeë Jura verskyn. Hulle is verteenwoordig deur basale ornitiskiums soos Lesothosaurus, Heterodontosauridae en vroeë lede van Thyreophora. Die vroegste lede van Ankylosauria en Stegosauria het in die Middel-Jura verskyn.[84] Die basale Neornithischia Kulindadromeus uit die Middel-Jura van Rusland dui aan dat minstens sommige ornitiskiums met protovere bedek was.[85]

Souropodomorfe

wysig

Sauropoda het tydens die Jura die oorheersende groot plantvreters in aard-ekosisteme geword.[86] Sommige souropodes van die Jura het reusagtig geword en was die grootste organismes wat ooit op land gelewe het.[87]

 
'n Skelet van Karaurus sharovi, 'n salamander uit die Middel- tot Laat Jura van Kazachstan.

Basale, tweepotige Sauropodomorpha het tot in die Vroeë Jura bestaan, maar het aan die begin van die Middel-Jura uitgesterf.[86] Vierpotige souropodomorfe het in die Laat Trias verskyn. Die vierpotige Ledumahadi uit die Vroeë Jura van Suid-Afrika het 'n geraamde gewig van 12 ton gehad, veel groter as ander bekende basale souropodomorfe.[88]

Amfibieë

wysig

Die uiteenlopendheid van Temnospondyli, wat as klein amfibieë beskou word, het in die Laat Trias progressief afgeneem, met net Brachyopoidea wat tot in die Jura en daarna oorleef het.[89] Lede van dié familie is bekend van deposito's uit die Jura in Asië.[90] Moderne Lissamphibia het in die Jura begin diversifiseer. Die Prosalirus van die Vroeë Jura is vermoedelik die eerste verwant van die padda wat soos moderne paddas kon hop.[91]

Moderne kroongroeppaddas soos Enneabatrachus en Rhadinosteus het in die Laat Jura verskyn.[92] Hoewel die eerste salamanderlyn amfibieë uit die Trias bekend is,[93] het moderne kroongroepsalamanders en hulle verwante die eerste keer in die Middel- tot Laat Jura in Eurasië verskyn.

Mammaliaformes

wysig

Mammaliaformes, insluitende soogdiere, het aan die einde van die Trias uit die Cynodontia ontwikkel en baie in die Jura gediversifiseer.[94] Hoewel die meeste Mammalaliaformes van die Jura slegs van geïsoleerde tande en kakebeenfragmente bekend is, het oorblyfsels wat besonder goed bewaar is, 'n verskeidenheid leefstyle onthul.[94] Die Docodonta Castorocauda was by lewe in die water aangepas, nes die eendbekdier en otter.[95] Sommige lede van Haramiyida[96] en ander diere[97] het 'n vlieghuid gehad soos vlieënde eekhorings en kon deur die lug sweef.

Die aardvarkagtige soogdier Fruitafossor was waarskynlik 'n spesialis van koloniale insekte, soortgelyk aan die ietermago.[98] Die vroegste rekords van multituberkulate, van die langs lewende en suksesvolste ordes soogdiere, is uit die Middel-Jura bekend.[99]

Theria, wat vandag verteenwoordig word deur plasenta- en buideldiere, se vroegste rekords kom uit die Vroeë Jura.[100] Dié dier, Juramaia, is besonder gevorderd vir sy ouderdom, want ander lede van Theria is eers uit die Vroeë Kryt bekend.[101]

Vis

wysig

Kaaklose visse

wysig
 
Fossiele en restourasies van die twee spesies van Yanliaomyzon, 'n prik uit die Middel-Jura van China.

Die laaste bekende spesies van Conodonta, 'n klas kaaklose vis waarvan die harde, tandagtige elemente sleutelindeksfossiele is, het eindelik in die vroeë Jura uitgesterf ná 'n evolusionêre geskiedenis van meer as 300 miljoen jaar.[102] Die Conodonta is aan die einde van die Trias deur net 'n handvol spesies verteenwoordig en getalle het progressief afgeneem deur die Middel- en Laat Trias.[103]

Sarcopterygii

wysig
 
'n Selakant uit die Solnhofen-kalksteen.

Longvisse (Dipnoi) was in die Jura in albei halfrondes in varswateromgewings teenwoordig.[104] Sommige studies het voorgestel die laaste gemeenskaplike voorouer van alle moderne longvisse het tydens die Jura gelewe.[105] Mawsoniidae, 'n see- en varswaterselakant wat in die Trias die eerste keer in Noord-Amerika verskyn het, het teen die einde van die Jura na Europa en Suid-Amerika uitgebrei.[106]

Die seevis Latimeriidae, wat die lewende selakante van die genus Latimeria bevat, was ook in die Jura teenwoordig nadat hulle in die Trias ontstaan het. Hulle kom in 'n paar rekords uit die Jura van Europa voor.[107]

Straalvinvisse

wysig

Straalvinvisse (Actinopterygii) het 'n groot deel uitgemaak van varswater- en mariene ekostelsels van die Jura. Argaïese "Palaeonisciformes", wat in die Trias in beide mariene en varswaterhabitats algemeen was, het gedurende die Jura minder geraak en is in 'n groot mate deur primitiewer Actinopterygii-lyne vervang.[108] Die oudste bekende Acipenseriformes, die groep wat moderne steure bevat, kom uit die Vroeë Jura.[109]

Tydens die Jura was die Ginglymodi, waarvan die enigste lewende lid die geep (Lepisosteidae) is, uiteenlopend in beide varswater- en mariene omgewings. Die oudste bekende verteenwoordigers van anatomies moderne gepe het in die Laat Jura verskyn.[110]

Kraakbeenvisse

wysig
 
'n Fossiel van Palaeocarcharias, die oudste bekende Lamniformes-haai.

In die Vroeë Jura was die haaiagtige Hybodontiformes, wat die oorheersende groep kraakbeenvisse (Chondrichthyes) tydens die voorafgaande Trias verteenwoordig het, algemeen in beide mariene en varswateromgewings; teen die Laat Jura het die Hybodontiformes egter 'n klein komponent van die meeste mariene gemeenskappe geword. Hulle is in 'n groot mate deur moderne Neoselachii vervang, maar het algemeen in varswater- en beperkte mariene omgewings gebly.[111][112]

Die Neoselachii, wat alle lewende haaie en rôe insluit, het aan die begin van die Vroeë Jura versprei.[113]

Insekte en spinnekopagtiges

wysig
 
Lichnomesopsyche daohugouensis, 'n uitgestorwe skerpioenvlieg uit die Laat Jura van China.

Dit lyk of daar 'n groot uitsterwing van insekte by die grens tussen die Trias en Jura was.[114] Baie belangrike terreine met insekfossiele is bekend uit die Jura van Eurasië, waarvan die belangrikstes die Karabastau-formasie van Kazachstan en die verskeie Yanliao-biotaneerslae in Binne-Mongolië, China, is. Die uiteenlopendheid van insekte het stagneer deur die hele Vroeë en Middel-Jura, maar in die laaste derde van die Jura het aansienlik meer insekte ontstaan terwyl die uitsterwingstempo dieselfde gebly het.[115]

Die toenemende diversiteit van insekte in die Middel- tot Laat Jura stem ooreen met die aansienlike toename in die diversiteit van insekmonddele.[116]

In die Middel- tot Laat Jura was daar 'n groot diversifikasie van kewers.[117] Snuitkewers het in die Middel- tot Laat Jura in die fossielrekord begin verskyn, meer het vermoedelik in die Laat Trias tot vroeë Jura ontstaan.[118]

Die oudste bekende Lepidoptera (vlinders), die groep wat skoenlappers en motte insluit, is bekend van die Trias-Jura-grens.[119] Moderne verteenwoordigers van beide naaldekokers en waterjuffers het ook in die Jura verskyn.[120]

Hoewel moderne verteenwoordigers eers uit die Kainosoïkum bekend is, is ektoparasitiese insekte, wat vermoedelik vlooie verteenwoordig en tot die familie Pseudopulicidae behoort, bekend van die Middel-Jura van Asië. Diè insekte het aansienlik van moderne vlooie verskil en was groter.[121][122] Parasitoid-perdebye (Apocrita) het in die Vroeë Jura hulle verskyning gemaak en het daarna wydverspreid voorgekom.[123]

Spinnekoppe het in die Jura gediversifiseer.[124] Seppo koponeni van die Vroeë Jura verteenwoordig dalk 'n stamgroep van Palpimanoidea, wat ook sluipmoordspinnekoppe genoem word.[125] Die enigste skerpioen uit die Jura is Liassoscorpionides uit die Vroeë Jura van Duitsland.[126]

Mariene ongewerweldes

wysig

Einde-Trias-uitsterwing

wysig

In die uitwissing aan die einde van die Trias het 46-72% van alle mariene genusse uitgesterf. Die uitwerking van die uitsterwing was die grootste by die tropiese breedtegrade en erger in Panthalassa as die Tetis- of Boreale Oseaan. Tropiese rif-ekostelsels het in die voorval ineengestort en sou nie herstel tot veel later in die Jura nie.

Mariene ekostelsels

wysig

Riwwe het by die grens tussen die Trias en Jura afgeneem, en het eers weer in die Laat Jura herstel. Dit sluit sponsdierriwwe en steenkoraalriwwe in. Riwwe het weer sterk afgeneem aan die einde van die Jura,[127] en dit het ook 'n afname in die diversiteit van Decapoda-, of tienpotige, skaaldiere tot gevolg gehad.[128]

Coccolithophore en Dinoflagellate, wat in die Trias begin verskyn het, het in die Vroeë en Middel-Jura versprei en prominente lede van die fitoplankton geword.[129] Die oudste bekende diatoom (kieselwier) is uit die Laat Jura van Thailand.[130]

Stekelhuidiges

wysig

Seelelies het in die Jura gediversifiseer en die hoogtepunt van hulle Mesosoïese uiteenlopendheid in die Laat Jura bereik, hoofsaaklik danksy die verspreiding van steellose vorme van die ordes Cyrtocrinida en Millericrinida.[131] Echinoidea (seekastaiings) het ook aan die begin van die Vroeë Jura aansienlike diversifikasie ondergaan, wat hoofsaaklik aangedryf is deur die verspreiding van onreëlmatige (asimmetriese) vorme. Die tempo van diversifikasie het in die Laat Jura aansienlik gedaal.[132]

Skaaldiere

wysig
 
Eryon, 'n tienpotige skaaldier uit die Laat Jura van Duitsland.

Die Jura was 'n belangrike tyd vir die evolusie van tienpotiges (Decapoda).[128] Die eerste ware krappe is uit die Vroeë Jura bekend. Die meeste krappe uit die Jura is net bekend van harde borsstukke, en dit maak dit moeilik om hulle verwantskap te bepaal.[133]

Krappe was skaars in die Vroeë en Middel-Jura, maar het in die Laat Jura volop geraak namate hulle van hulle voorouers se slikkerige seebodemhabitat beweeg het na harde substratahabitats soos riwwe, waar hulle teen roofdiere beskerm was.[133][128]

Weekdiere

wysig
Tweekleppiges
wysig

Die uitsterwing aan die einde van die Trias het ernstige gevolge vir die tweekleppiges (Bivalvia) ingehou, maar die uitwerking was plek-plek en het min effek op hulle ekologiese diversiteit gehad.[134] Die getalle van die families het staties gebly, maar die genusse het deur die periode toegeneem.[135]

Koppotiges
wysig
 
'n Fossiele spesimen van Proteroctopus uit die Middel-Jura van Frankryk, wat voorheen vermoedelik die wêreld se oudste seekat was.

Ammoniete is verwoes in die uitsterwing aan die einde van die Trias, en net 'n handvol genusse het oorleef. Hulle het die voorouers geword van alle latere ammoniete van die Jura en Kryt. Ammoniete het ontploffend gediversifiseer in die Vroeë Jura, met vyf ordes wat in die Jura ontstaan het. Ammoniete is in die Jura in sowat 20 aparte provinsies en subprovinsies verdeel: die noordelike hoëliggingryk die Pan-Boreale Ryk, wat bestaan het uit die Arktiese, Noord-Panthalassa- en Noord-Atlantiese streek; en die ekwatoriaal-suidelike Pan-Tetis-ryk, wat die Tetis en die grootste deel van Panthalassa ingesluit het.[136]

Die oudste definitiewe rekords van die pylinkvisagtige Belemnitida is uit die vroegste Jura (Hettangium-Sinemurium) van Europa en Japan; hulle het in die Jura wêreldwyd versprei.[137] Belemnitida het in die vlak water gebly en het in die boonste 200 meter van die waterkolom op die kontinentale platte en in die sones naby die oseane voorgekom. Hulle was sleutelkomponente van die Jura se ekostelsels, beide as roofdiere en prooi.[138]

Verwysings

wysig
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Ogg, J.G.; Hinnov, L.A.; Huang, C. (2012), "Jurassic" (in en), The Geologic Time Scale (Elsevier): pp. 731–791, doi:10.1016/b978-0-444-59425-9.00026-3, ISBN 978-0-444-59425-9, https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/B9780444594259000263, besoek op 2020-12-05 
  2. ↑ Brongniart, Alexandre (1829). Tableau des terrains qui composent l'écorce du globe ou essai sur la structure de la partie connue de la terre [Description of the Terrains that Constitute the Crust of the Earth or Essay on the Structure of the Known Lands of the Earth] (in Frans). Straatsburg, Frankryk: F.G. Levrault – via Gallica.
  3. ↑ Von Buch, L., 1839. Über den Jura in Deutschland. Der Königlich Preussischen Akademie der Wissenschaften, Berlin, p. 87.
  4. ↑ Cohen, K.M., Finney, S.C., Gibbard, P.L. & Fan, J.-X. (2013; updated) The ICS International Chronostratigraphic Chart. Episodes 36: 199–204.
  5. ↑ Hillebrandt, A.v.; Krystyn, L.; Kürschner, W.M.; Bonis, N.R.; Ruhl, M.; Richoz, S.; Schobben, M. A. N.; Urlichs, M.; Bown, P.R.; Kment, K.; McRoberts, C.A. (1 September 2013). "The Global Stratotype Sections and Point (GSSP) for the base of the Jurassic System at Kuhjoch (Karwendel Mountains, Northern Calcareous Alps, Tyrol, Austria)". Episodes (in Engels). 36 (3): 162–198. doi:10.18814/epiiugs/2013/v36i3/001. ISSN 0705-3797.
  6. ↑ Bloos, Gert; Page, Kevin N. (1 Maart 2002). "Global Stratotype Section and Point for base of the Sinemurian Stage (Lower Jurassic)". Episodes. 25 (1): 22–28. doi:10.18814/epiiugs/2002/v25i1/003. ISSN 0705-3797.
  7. ↑ Meister, Christian; Aberhan, Martin; Blau, Joachim; Dommergues, Jean-Louis; Feist-Burkhardt, Susanne; Hailwood, Ernie A.; Hart, Malcom; Hesselbo, Stephen P.; Hounslow, Mark W.; Hylton, Mark; Morton, Nicol (1 Junie 2006). "The Global Boundary Stratotype Section and Point (GSSP) for the base of the Pliensbachian Stage (Lower Jurassic), Wine Haven, Yorkshire, UK". Episodes. 29 (2): 93–106. doi:10.18814/epiiugs/2006/v29i2/003. ISSN 0705-3797.
  8. ↑ Rocha, Rogério Bordalo da; Mattioli, Emanuela; Duarte, Luís Vítor; Pittet, Bernard; Elmi, Serge; Mouterde, René; Cabral, Maria Cristina; Comas-Rengifo, Maria José; Gómez, Juan José; Goy, António; Hesselbo, Stephen P. (1 September 2016). "Base of the Toarcian Stage of the Lower Jurassic defined by the Global Boundary Stratotype Section and Point (GSSP) at the Peniche section (Portugal)". Episodes (in Engels). 39 (3): 460–481. doi:10.18814/epiiugs/2016/v39i3/99741. hdl:10261/140775. ISSN 0705-3797. S2CID 131791652.
  9. ↑ Barrón, Eduardo; Ureta, Soledad; Goy, Antonio; Lassaletta, Luis (Augustus 2010). "Palynology of the Toarcian–Aalenian Global Boundary Stratotype Section and Point (GSSP) at Fuentelsaz (Lower–Middle Jurassic, Iberian Range, Spain)". Review of Palaeobotany and Palynology (in Engels). 162 (1): 11–28. Bibcode:2010RPaPa.162...11B. doi:10.1016/j.revpalbo.2010.04.003.
  10. ↑ Pavia, G.; Enay, R. (1 Maart 1997). "Definition of the Aalenian-Bajocian Stage boundary". Episodes. 20 (1): 16–22. doi:10.18814/epiiugs/1997/v20i1/004. ISSN 0705-3797.
  11. ↑ López, Fernández; Rafael, Sixto; Pavia, Giulio; Erba, Elisabetta; Guiomar, Myette; Paiva Henriques, María Helena; Lanza, Roberto; Mangold, Charles; Morton, Nicol; Olivero, Davide; Tiraboschi, Daniele (2009). "The Global Boundary Stratotype Section and Point (GSSP) for base of the Bathonian Stage (Middle Jurassic), Ravin du Bès Section, SE France" (PDF). Episodes. 32 (4): 222–248. doi:10.18814/epiiugs/2009/v32i4/001. S2CID 51754708. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 4 March 2016. Besoek op 5 June 2015.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 "International Commission on Stratigraphy-Subcommission on Jurassic Stratigraphy". jurassic.stratigraphy.org. Besoek op 9 April 2021.
  13. ↑ WIMBLEDON, William A.P. (27 Desember 2017). "Developments with fixing a Tithonian/Berriasian (J/K) boundary". Volumina Jurassica. 15 (1): 107–112. doi:10.5604/01.3001.0010.7467. ISSN 1731-3708.
  14. ↑ Wimbledon, William A.P.; Rehakova, Daniela; Svobodová, Andrea; Schnabl, Petr; Pruner, Petr; Elbra, Tiiu; Šifnerová, Kristýna; Kdýr, Šimon; Frau, Camille; Schnyder, Johann; Galbrun, Bruno (11 Februarie 2020). "Fixing a J/K boundary: A comparative account of key Tithonian–Berriasian profiles in the departments of Drôme and Hautes-Alpes, France". Geologica Carpathica. 71 (1). doi:10.31577/GeolCarp.71.1.3. S2CID 213694912.
  15. ↑ Gautier D.L. (2005). "Kimmeridgian Shales Total Petroleum System of the North Sea Graben Province" (PDF). United States Geological Survey. Besoek op 2 November 2018.
  16. ↑ Wilson, A. O. (2020). "Chapter 1 Introduction to the Jurassic Arabian Intrashelf Basin". Geological Society, London, Memoirs (in Engels). 53 (1): 1–19. doi:10.1144/M53.1. ISSN 0435-4052. S2CID 226967035.
  17. ↑ Abdula, Rzger A. (Augustus 2015). "Hydrocarbon potential of Sargelu Formation and oil-source correlation, Iraqi Kurdistan". Arabian Journal of Geosciences (in Engels). 8 (8): 5845–5868. Bibcode:2015ArJG....8.5845A. doi:10.1007/s12517-014-1651-0. ISSN 1866-7511. S2CID 129120960.
  18. ↑ Soran University; Abdula, Rzger A. (16 Oktober 2016). "Source Rock Assessment of Naokelekan Formation in Iraqi Kurdistan". Journal of Zankoy Sulaimani – Part A. 19 (1): 103–124. doi:10.17656/jzs.10589.
  19. ↑ Ao, Weihua; Huang, Wenhui; Weng, Chengmin; Xiao, Xiuling; Liu, Dameng; Tang, Xiuyi; Chen, Ping; Zhao, Zhigen; Wan, Huan; Finkelman, Robert B. (Januarie 2012). "Coal petrology and genesis of Jurassic coal in the Ordos Basin, China". Geoscience Frontiers (in Engels). 3 (1): 85–95. Bibcode:2012GeoFr...3...85A. doi:10.1016/j.gsf.2011.09.004.
  20. ↑ Kenny, Gavin G.; Harrigan, Claire O.; Schmitz, Mark D.; Crowley, James L.; Wall, Corey J.; Andreoli, Marco A. G.; Gibson, Roger L.; Maier, Wolfgang D. (1 Augustus 2021). "Timescales of impact melt sheet crystallization and the precise age of the Morokweng impact structure, South Africa". Earth and Planetary Science Letters (in Engels). 567: 117013. Bibcode:2021E&PSL.56717013K. doi:10.1016/j.epsl.2021.117013. ISSN 0012-821X. S2CID 235666971.
  21. ↑ Holm-Alwmark, Sanna; Jourdan, Fred; Ferrière, Ludovic; Alwmark, Carl; Koeberl, Christian (15 Mei 2021). "Resolving the age of the Puchezh-Katunki impact structure (Russia) against alteration and inherited 40Ar* – No link with extinctions". Geochimica et Cosmochimica Acta (in Engels). 301: 116–140. Bibcode:2021GeCoA.301..116H. doi:10.1016/j.gca.2021.03.001. S2CID 233620694.
  22. ↑ 22,0 22,1 Scotese, Christopher R. (30 Mei 2021). "An Atlas of Phanerozoic Paleogeographic Maps: The Seas Come In and the Seas Go Out". Annual Review of Earth and Planetary Sciences (in Engels). 49 (1): 679–728. Bibcode:2021AREPS..49..679S. doi:10.1146/annurev-earth-081320-064052. ISSN 0084-6597. S2CID 233708826.
  23. ↑ 23,0 23,1 Frizon de Lamotte, Dominique; Fourdan, Brendan; Leleu, Sophie; Leparmentier, François; de Clarens, Philippe (24 April 2015). "Style of rifting and the stages of Pangea breakup". Tectonics (in Engels). 34 (5): 1009–1029. Bibcode:2015Tecto..34.1009F. doi:10.1002/2014TC003760. S2CID 135409359.
  24. ↑ Hosseinpour, Maral; Williams, Simon; Seton, Maria; Barnett-Moore, Nicholas; Müller, R. Dietmar (2 Oktober 2016). "Tectonic evolution of Western Tethys from Jurassic to present day: coupling geological and geophysical data with seismic tomography models". International Geology Review (in Engels). 58 (13): 1616–1645. Bibcode:2016IGRv...58.1616H. doi:10.1080/00206814.2016.1183146. hdl:2123/20835. ISSN 0020-6814. S2CID 130537970.
  25. ↑ Barth, G.; Franz, M.; Heunisch, C.; Ernst, W.; Zimmermann, J.; Wolfgramm, M. (1 Januarie 2018). "Marine and terrestrial sedimentation across the T–J transition in the North German Basin". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology (in Engels). 489: 74–94. Bibcode:2018PPP...489...74B. doi:10.1016/j.palaeo.2017.09.029. ISSN 0031-0182.
  26. ↑ Korte, Christoph; Hesselbo, Stephen P.; Ullmann, Clemens V.; Dietl, Gerd; Ruhl, Micha; Schweigert, Günter; Thibault, Nicolas (Desember 2015). "Jurassic climate mode governed by ocean gateway". Nature Communications (in Engels). 6 (1): 10015. Bibcode:2015NatCo...610015K. doi:10.1038/ncomms10015. ISSN 2041-1723. PMC 4682040. PMID 26658694.
  27. ↑ Bjerrum, Christian J.; Surlyk, Finn; Callomon, John H.; Slingerland, Rudy L. (Augustus 2001). "Numerical paleoceanographic study of the Early Jurassic Transcontinental Laurasian Seaway". Paleoceanography and Paleoclimatology (in Engels). 16 (4): 390–404. Bibcode:2001PalOc..16..390B. doi:10.1029/2000PA000512. S2CID 128465643.
  28. ↑ Upchurch, Paul; Hunn, Craig A.; Norman, David B. (22 Maart 2002). "An analysis of dinosaurian biogeography: evidence for the existence of vicariance and dispersal patterns caused by geological events". Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences. 269 (1491): 613–621. doi:10.1098/rspb.2001.1921. PMC 1690931. PMID 11916478.
  29. ↑ Geiger, Markus; Clark, David Norman; Mette, Wolfgang (Maart 2004). "Reappraisal of the timing of the breakup of Gondwana based on sedimentological and seismic evidence from the Morondava Basin, Madagascar". Journal of African Earth Sciences (in Engels). 38 (4): 363–381. Bibcode:2004JAfES..38..363G. doi:10.1016/j.jafrearsci.2004.02.003.
  30. ↑ Nguyen, Luan C.; Hall, Stuart A.; Bird, Dale E.; Ball, Philip J. (Junie 2016). "Reconstruction of the East Africa and Antarctica continental margins: AFRICA-ANTARCTICA RECONSTRUCTION". Journal of Geophysical Research: Solid Earth (in Engels). 121 (6): 4156–4179. doi:10.1002/2015JB012776.
  31. ↑ Iturralde-Vinent, Manuel A. (1 Januarie 2003). "The Conflicting Paleontologic versus Stratigraphic Record of the Formation of the Caribbean Seaway". The Circum-Gulf of Mexico and the Caribbean: Hydrocarbon Habitats, Basin Formation and Plate Tectonics (in Engels). Vol. 79. American Association of Petroleum Geologists. doi:10.1306/M79877. ISBN 978-1-62981-054-6.
  32. ↑ Boschman, Lydian M.; van Hinsbergen, Douwe J. J. (Julie 2016). "On the enigmatic birth of the Pacific Plate within the Panthalassa Ocean". Science Advances (in Engels). 2 (7): e1600022. Bibcode:2016SciA....2E0022B. doi:10.1126/sciadv.1600022. ISSN 2375-2548. PMC 5919776. PMID 29713683.
  33. ↑ Danise, Silvia; Holland, Steven M. (Julie 2018). "A Sequence Stratigraphic Framework for the Middle to Late Jurassic of the Sundance Seaway, Wyoming: Implications for Correlation, Basin Evolution, and Climate Change". The Journal of Geology (in Engels). 126 (4): 371–405. Bibcode:2018JG....126..371D. doi:10.1086/697692. ISSN 0022-1376. S2CID 133707199.
  34. ↑ Vulpius, Sara; Kiessling, Wolfgang (Januarie 2018). "New constraints on the last aragonite–calcite sea transition from early Jurassic ooids". Facies (in Engels). 64 (1): 3. Bibcode:2018Faci...64....3V. doi:10.1007/s10347-017-0516-x. ISSN 0172-9179. S2CID 135202813.
  35. ↑ Eichenseer, Kilian; Balthasar, Uwe; Smart, Christopher W.; Stander, Julian; Haaga, Kristian A.; Kiessling, Wolfgang (Augustus 2019). "Jurassic shift from abiotic to biotic control on marine ecological success". Nature Geoscience (in Engels). 12 (8): 638–642. doi:10.1038/s41561-019-0392-9. hdl:10026.1/14472. ISSN 1752-0894. S2CID 197402218.
  36. ↑ Dai, Xianduo; Du, Yuansheng; Ziegler, Martin; Wang, Chaowen; Ma, Qianli; Chai, Rong; Guo, Hua (1 Januarie 2022). "Middle Triassic to Late Jurassic climate change on the northern margin of the South China Plate: Insights from chemical weathering indices and clay mineralogy". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. 585: 110744. Bibcode:2022PPP...58510744D. doi:10.1016/j.palaeo.2021.110744. hdl:1874/419504. S2CID 243463781. Besoek op 9 Januarie 2023.
  37. ↑ 37,0 37,1 Sellwood, Bruce W.; Valdes, Paul J. (2008). "Jurassic climates". Proceedings of the Geologists' Association (in Engels). 119 (1): 5–17. Bibcode:2008PrGA..119....5S. doi:10.1016/S0016-7878(59)80068-7.
  38. ↑ 38,0 38,1 38,2 38,3 38,4 38,5 Scotese, Christopher R.; Song, Haijun; Mills, Benjamin J.W.; van der Meer, Douwe G. (April 2021). "Phanerozoic paleotemperatures: The earth's changing climate during the last 540 million years". Earth-Science Reviews. 215: 103503. Bibcode:2021ESRv..21503503S. doi:10.1016/j.earscirev.2021.103503. ISSN 0012-8252. S2CID 233579194. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 Januarie 2021. Alt URL
  39. ↑ Landwehrs, Jan; Feulner, Georg; Petri, Stefan; Sames, Benjamin; Wagreich, Michael (20 Mei 2021). "Investigating Mesozoic Climate Trends and Sensitivities With a Large Ensemble of Climate Model Simulations". Paleoceanography and Paleoclimatology. 36 (6): e2020PA004134. Bibcode:2021PaPa...36.4134L. doi:10.1029/2020PA004134. PMC 8251552. PMID 34240008.
  40. ↑ Zhang, Zhihui; Lv, Dawei; Lu, Man; Yu, Zicheng; Gao, Yuan; Wang, Tiantian; Gao, Jie; Wang, Chengshan (Maart 2023). "Wildfire activity driven by the 405-kyr orbital climate cycles in the Middle Jurassic". Global and Planetary Change (in Engels). 222: 104069. Bibcode:2023GPC...22204069Z. doi:10.1016/j.gloplacha.2023.104069. S2CID 257059454. Besoek op 16 September 2023.
  41. ↑ Allmon, Warren D.; Martin, Ronald E. (Spring 2014). "Seafood through time revisited: the Phanerozoic increase in marine trophic resources and its macroevolutionary consequences". Paleobiology (in Engels). 40 (2): 256–287. doi:10.1666/13065. ISSN 0094-8373. S2CID 86765146. Besoek op 16 September 2023.
  42. ↑ Bougeault, Cédric; Pellenard, Pierre; Deconinck, Jean-François; Hesselbo, Stephen P.; Dommergues, Jean-Louis; Bruneau, Ludovic; Cocquerez, Théophile; Laffont, Rémi; Huret, Emilia; Thibault, Nicholas (Februarie 2017). "Climatic and palaeoceanographic changes during the Pliensbachian (Early Jurassic) inferred from clay mineralogy and stable isotope (C-O) geochemistry (NW Europe)". Global and Planetary Change. 149: 139–152. Bibcode:2017GPC...149..139B. doi:10.1016/j.gloplacha.2017.01.005. hdl:10871/25335. Besoek op 14 Mei 2023.
  43. ↑ Ruebsam, Wolfgang; Mayer, Bernhard; Schwark, Lorenz (Januarie 2019). "Cryosphere carbon dynamics control early Toarcian global warming and sea level evolution". Global and Planetary Change (in Engels). 172: 440–453. Bibcode:2019GPC...172..440R. doi:10.1016/j.gloplacha.2018.11.003. S2CID 133660136.
  44. ↑ Ruebsam, Wolfgang; Schwark, Lorenz (11 Mei 2021). "Impact of a northern-hemispherical cryosphere on late Pliensbachian–early Toarcian climate and environment evolution". Geological Society, London, Special Publications (in Engels). 514 (1): SP514–2021–11. Bibcode:2021GSLSP.514..359R. doi:10.1144/SP514-2021-11. ISSN 0305-8719. S2CID 236600012.
  45. ↑ Ikeda, Masayuki; Bôle, Maximilien; Baumgartner, Peter O. (1 September 2016). "Orbital-scale changes in redox condition and biogenic silica/detrital fluxes of the Middle Jurassic Radiolarite in Tethys (Sogno, Lombardy, N-Italy): Possible link with glaciation?". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. 457: 247–257. Bibcode:2016PPP...457..247I. doi:10.1016/j.palaeo.2016.06.009. Besoek op 10 April 2023.
  46. ↑ Li, Jun; Huang, Cheng-Min; Yang, Guo-Lin; Pan, Yuan-Yuan; Wen, Xing-Yue (Januarie 2022). "Middle Jurassic climate oscillations from paleosol records of the Sichuan Basin, SW China". Journal of Palaeogeography. 11 (1): 97–122. Bibcode:2022JPalG..11...97L. doi:10.1016/j.jop.2022.01.003. S2CID 252949484.
  47. ↑ Wierzbowski, H.; Joachimski, M. (22 Oktober 2007). "Reconstruction of late Bajocian–Bathonian marine palaeoenvironments using carbon and oxygen isotope ratios of calcareous fossils from the Polish Jura Chain (central Poland)". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. 254 (3–4): 523–540. Bibcode:2007PPP...254..523W. doi:10.1016/j.palaeo.2007.07.010. Besoek op 10 April 2023.
  48. ↑ Jenkyns, Hugh C.; Schouten-Huibers, L.; Schouten, S.; Sinninghe Damsté, Jaap S. (2 Februarie 2012). "Warm Middle Jurassic–Early Cretaceous high-latitude sea-surface temperatures from the Southern Ocean". Climate of the Past. 8 (1): 215–226. Bibcode:2012CliPa...8..215J. doi:10.5194/cp-8-215-2012. S2CID 203095372. Besoek op 8 April 2023.
  49. ↑ Dromart, G.; Garcia, J.-P.; Picard, S.; Atrops, F.; Lécuyer, C.; Sheppard, S. M. F. (25 Augustus 2003). "Ice age at the Middle–Late Jurassic transition?". Earth and Planetary Science Letters. 213 (3–4): 205–220. Bibcode:2003E&PSL.213..205D. doi:10.1016/S0012-821X(03)00287-5. Besoek op 8 Januarie 2023.
  50. ↑ Philippe, Marc; Puijalon, Sara; Suan, Guillaume; Mousset, Sylvain; Thévenard, Frédéric; Mattioli, Emanuela (15 Januarie 2017). "The palaeolatitudinal distribution of fossil wood genera as a proxy for European Jurassic terrestrial climate". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. 466: 373–381. Bibcode:2017PPP...466..373P. doi:10.1016/j.palaeo.2016.11.029. Besoek op 10 Junie 2023.
  51. ↑ Atkinson, Brian A.; Serbet, Rudolph; Hieger, Timothy J.; Taylor, Edith L. (Oktober 2018). "Additional evidence for the Mesozoic diversification of conifers: Pollen cone of Chimaerostrobus minutus gen. et sp. nov. (Coniferales), from the Lower Jurassic of Antarctica". Review of Palaeobotany and Palynology (in Engels). 257: 77–84. Bibcode:2018RPaPa.257...77A. doi:10.1016/j.revpalbo.2018.06.013. S2CID 133732087.
  52. ↑ Leslie, Andrew B.; Beaulieu, Jeremy; Holman, Garth; Campbell, Christopher S.; Mei, Wenbin; Raubeson, Linda R.; Mathews, Sarah (September 2018). "An overview of extant conifer evolution from the perspective of the fossil record". American Journal of Botany (in Engels). 105 (9): 1531–1544. doi:10.1002/ajb2.1143. PMID 30157290. S2CID 52120430.
  53. ↑ Stockey, Ruth A.; Rothwell, Gar W. (Julie 2020). "Diversification of crown group Araucaria : the role of Araucaria famii sp. nov. in the Late Cretaceous (Campanian) radiation of Araucariaceae in the Northern Hemisphere". American Journal of Botany (in Engels). 107 (7): 1072–1093. doi:10.1002/ajb2.1505. ISSN 0002-9122. PMID 32705687. S2CID 225568264.
  54. ↑ Zhou, Zhi-Yan (Maart 2009). "An overview of fossil Ginkgoales". Palaeoworld (in Engels). 18 (1): 1–22. doi:10.1016/j.palwor.2009.01.001.
  55. ↑ Cai, Chenyang; Escalona, Hermes E.; Li, Liqin; Yin, Ziwei; Huang, Diying; Engel, Michael S. (September 2018). "Beetle Pollination of Cycads in the Mesozoic". Current Biology (in Engels). 28 (17): 2806–2812.e1. Bibcode:2018CBio...28E2806C. doi:10.1016/j.cub.2018.06.036. PMID 30122529. S2CID 52038878.
  56. ↑ 56,0 56,1 Coiro, Mario; Pott, Christian (Desember 2017). "Eobowenia gen. nov. from the Early Cretaceous of Patagonia: indication for an early divergence of Bowenia?". BMC Evolutionary Biology (in Engels). 17 (1): 97. Bibcode:2017BMCEE..17...97C. doi:10.1186/s12862-017-0943-x. ISSN 1471-2148. PMC 5383990. PMID 28388891.
  57. ↑ Vajda, Vivi; Pucetaite, Milda; McLoughlin, Stephen; Engdahl, Anders; Heimdal, Jimmy; Uvdal, Per (Augustus 2017). "Molecular signatures of fossil leaves provide unexpected new evidence for extinct plant relationships". Nature Ecology & Evolution (in Engels). 1 (8): 1093–1099. Bibcode:2017NatEE...1.1093V. doi:10.1038/s41559-017-0224-5. ISSN 2397-334X. PMID 29046567. S2CID 3604369.
  58. ↑ Coiro, Mario; Allio, Rémi; Mazet, Nathan; Seyfullah, Leyla J.; Condamine, Fabien L. (11 Junie 2023). "Reconciling fossils with phylogenies reveals the origin and macroevolutionary processes explaining the global cycad biodiversity". New Phytologist (in Engels). 240 (4): 1616–1635. doi:10.1111/nph.19010. ISSN 0028-646X. PMC 10953041. PMID 37302411. S2CID 259137975. {{cite journal}}: Check |pmc= value (hulp)
  59. ↑ Bateman, Richard M (1 Januarie 2020). Ort, Donald (red.). "Hunting the Snark: the flawed search for mythical Jurassic angiosperms". Journal of Experimental Botany (in Engels). 71 (1): 22–35. doi:10.1093/jxb/erz411. ISSN 0022-0957. PMID 31538196.
  60. ↑ Skog, Judith E. (April 2001). "Biogeography of Mesozoic leptosporangiate ferns related to extant ferns". Brittonia. 53 (2): 236–269. Bibcode:2001Britt..53..236S. doi:10.1007/bf02812701. ISSN 0007-196X. S2CID 42781830.
  61. ↑ Tian, Ning; Wang, Yong-Dong; Zhang, Wu; Zheng, Shao-Lin; Zhu, Zhi-Peng; Liu, Zhong-Jian (1 Maart 2018). "Permineralized osmundaceous and gleicheniaceous ferns from the Jurassic of Inner Mongolia, NE China". Palaeobiodiversity and Palaeoenvironments (in Engels). 98 (1): 165–176. Bibcode:2018PdPe...98..165T. doi:10.1007/s12549-017-0313-0. ISSN 1867-1608. S2CID 134149095.
  62. ↑ Regalado, Ledis; Schmidt, Alexander R.; Müller, Patrick; Niedermeier, Lisa; Krings, Michael; Schneider, Harald (Julie 2019). "Heinrichsia cheilanthoides gen. et sp. nov., a fossil fern in the family Pteridaceae (Polypodiales) from the Cretaceous amber forests of Myanmar". Journal of Systematics and Evolution (in Engels). 57 (4): 329–338. doi:10.1111/jse.12514. ISSN 1674-4918. S2CID 182754946.
  63. ↑ Allen, Bethany J.; Stubbs, Thomas L.; Benton, Michael J.; Puttick, Mark N. (Maart 2019). Mannion, Philip (red.). "Archosauromorph extinction selectivity during the Triassic-Jurassic mass extinction". Palaeontology (in Engels). 62 (2): 211–224. Bibcode:2019Palgy..62..211A. doi:10.1111/pala.12399. hdl:1983/e3fc2e40-c849-42ed-99fe-ea17fc26b2ec. S2CID 55009185.
  64. ↑ 64,0 64,1 Joyce, Walter G. (April 2017). "A Review of the Fossil Record of Basal Mesozoic Turtles". Bulletin of the Peabody Museum of Natural History (in Engels). 58 (1): 65–113. doi:10.3374/014.058.0105. ISSN 0079-032X. S2CID 54982901.
  65. ↑ Sterli, Juliana; de la Fuente, Marcelo S.; Rougier, Guillermo W. (4 Julie 2018). "New remains of Condorchelys antiqua (Testudinata) from the Early-Middle Jurassic of Patagonia: anatomy, phylogeny, and paedomorphosis in the early evolution of turtles". Journal of Vertebrate Paleontology (in Engels). 38 (4): (1)–(17). Bibcode:2018JVPal..38....1S. doi:10.1080/02724634.2018.1480112. ISSN 0272-4634. S2CID 109556104.
  66. ↑ Evans, Susan E.; Jones, Marc E.H. (2010), "The Origin, Early History and Diversification of Lepidosauromorph Reptiles", New Aspects of Mesozoic Biodiversity, Lecture Notes in Earth Sciences (Berlyn, Heidelberg: Springer Berlin Heidelberg) 132: pp. 27–44, doi:10.1007/978-3-642-10311-7_2, ISBN 978-3-642-10310-0, Bibcode: 2010LNES..132...27E, http://link.springer.com/10.1007/978-3-642-10311-7_2, besoek op 2021-01-07 
  67. ↑ Brownstein, Chase D.; Meyer, Dalton L.; Fabbri, Matteo; Bhullar, Bhart-Anjan S.; Gauthier, Jacques A. (29 November 2022). "Evolutionary origins of the prolonged extant squamate radiation". Nature Communications (in Engels). 13 (1): 7087. Bibcode:2022NatCo..13.7087B. doi:10.1038/s41467-022-34217-5. ISSN 2041-1723. PMC 9708687. PMID 36446761.
  68. ↑ Herrera-Flores, Jorge A.; Stubbs, Thomas L.; Benton, Michael J. (2017). "Macroevolutionary patterns in Rhynchocephalia: is the tuatara (Sphenodon punctatus) a living fossil?". Palaeontology (in Engels). 60 (3): 319–328. Bibcode:2017Palgy..60..319H. doi:10.1111/pala.12284. ISSN 1475-4983.
  69. ↑ Burbrink, Frank T; Grazziotin, Felipe G; Pyron, R Alexander; Cundall, David; Donnellan, Steve; Irish, Frances; Keogh, J Scott; Kraus, Fred; Murphy, Robert W; Noonan, Brice; Raxworthy, Christopher J (1 Mei 2020). Thomson, Robert (red.). "Interrogating Genomic-Scale Data for Squamata (Lizards, Snakes, and Amphisbaenians) Shows no Support for Key Traditional Morphological Relationships". Systematic Biology (in Engels). 69 (3): 502–520. doi:10.1093/sysbio/syz062. ISSN 1063-5157. PMID 31550008.
  70. ↑ Wintrich, Tanja; Hayashi, Shoji; Houssaye, Alexandra; Nakajima, Yasuhisa; Sander, P. Martin (1 Desember 2017). "A Triassic plesiosaurian skeleton and bone histology inform on evolution of a unique body plan". Science Advances (in Engels). 3 (12): e1701144. Bibcode:2017SciA....3E1144W. doi:10.1126/sciadv.1701144. ISSN 2375-2548. PMC 5729018. PMID 29242826.
  71. ↑ Benson, Roger B. J.; Evans, Mark; Druckenmiller, Patrick S. (16 Maart 2012). "High Diversity, Low Disparity and Small Body Size in Plesiosaurs (Reptilia, Sauropterygia) from the Triassic–Jurassic Boundary". PLOS ONE (in Engels). 7 (3): e31838. Bibcode:2012PLoSO...731838B. doi:10.1371/journal.pone.0031838. ISSN 1932-6203. PMC 3306369. PMID 22438869.
  72. ↑ Gao, Ting; Li, Da-Qing; Li, Long-Feng; Yang, Jing-Tao (13 Augustus 2019). "The first record of freshwater plesiosaurian from the Middle Jurassic of Gansu, NW China, with its implications to the local palaeobiogeography". Journal of Palaeogeography. 8 (1): 27. Bibcode:2019JPalG...8...27G. doi:10.1186/s42501-019-0043-5. ISSN 2524-4507. S2CID 199547716.
  73. ↑ Kear, Benjamin P. (2 Augustus 2012). "A revision of Australia's Jurassic plesiosaurs". Palaeontology (in Engels). 55 (5): 1125–1138. Bibcode:2012Palgy..55.1125K. doi:10.1111/j.1475-4983.2012.01183.x.
  74. ↑ 74,0 74,1 Bestwick, Jordan; Unwin, David M.; Butler, Richard J.; Henderson, Donald M.; Purnell, Mark A. (November 2018). "Pterosaur dietary hypotheses: a review of ideas and approaches: Pterosaur dietary hypotheses". Biological Reviews (in Engels). 93 (4): 2021–2048. doi:10.1111/brv.12431. PMC 6849529. PMID 29877021.
  75. ↑ Brusatte, Stephen L; Benton, Michael J; Ruta, Marcello; Lloyd, Graeme T (23 Desember 2008). "The first 50 Myr of dinosaur evolution: macroevolutionary pattern and morphological disparity". Biology Letters. 4 (6): 733–736. doi:10.1098/rsbl.2008.0441. PMC 2614175. PMID 18812311.
  76. ↑ Brusatte, S. L.; Benton, M. J.; Ruta, M.; Lloyd, G. T. (12 September 2008). "Superiority, Competition, and Opportunism in the Evolutionary Radiation of Dinosaurs" (PDF). Science. 321 (5895): 1485–88. Bibcode:2008Sci...321.1485B. doi:10.1126/science.1161833. hdl:20.500.11820/00556baf-6575-44d9-af39-bdd0b072ad2b. PMID 18787166. S2CID 13393888. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 24 Junie 2014. Besoek op 14 Januarie 2012.
  77. ↑ Zahner, Marion; Brinkmann, Winand (Augustus 2019). "A Triassic averostran-line theropod from Switzerland and the early evolution of dinosaurs". Nature Ecology & Evolution (in Engels). 3 (8): 1146–1152. Bibcode:2019NatEE...3.1146Z. doi:10.1038/s41559-019-0941-z. ISSN 2397-334X. PMC 6669044. PMID 31285577.
  78. ↑ Sasso, Cristiano Dal; Maganuco, Simone; Cau, Andrea (19 Desember 2018). "The oldest ceratosaurian (Dinosauria: Theropoda), from the Lower Jurassic of Italy, sheds light on the evolution of the three-fingered hand of birds". PeerJ (in Engels). 6: e5976. doi:10.7717/peerj.5976. ISSN 2167-8359. PMC 6304160. PMID 30588396.
  79. ↑ Wang, Shuo; Stiegler, Josef; Amiot, Romain; Wang, Xu; Du, Guo-hao; Clark, James M.; Xu, Xing (Januarie 2017). "Extreme Ontogenetic Changes in a Ceratosaurian Theropod". Current Biology (in Engels). 27 (1): 144–148. Bibcode:2017CBio...27..144W. doi:10.1016/j.cub.2016.10.043. PMID 28017609. S2CID 441498.
  80. ↑ Zanno, Lindsay E.; Makovicky, Peter J. (4 Januarie 2011). "Herbivorous ecomorphology and specialization patterns in theropod dinosaur evolution". Proceedings of the National Academy of Sciences (in Engels). 108 (1): 232–237. Bibcode:2011PNAS..108..232Z. doi:10.1073/pnas.1011924108. ISSN 0027-8424. PMC 3017133. PMID 21173263.
  81. ↑ Rauhut, Oliver W. M.; Pol, Diego (11 Desember 2019). "Probable basal allosauroid from the early Middle Jurassic Cañadón Asfalto Formation of Argentina highlights phylogenetic uncertainty in tetanuran theropod dinosaurs". Scientific Reports (in Engels). 9 (1): 18826. Bibcode:2019NatSR...918826R. doi:10.1038/s41598-019-53672-7. ISSN 2045-2322. PMC 6906444. PMID 31827108.
  82. ↑ Rauhut, Oliver W. M.; Milner, Angela C.; Moore-Fay, Scott (2010). "Cranial osteology and phylogenetic position of the theropod dinosaur Proceratosaurus bradleyi(Woodward, 1910) from the Middle Jurassic of England". Zoological Journal of the Linnean Society. 158: 155–195. doi:10.1111/j.1096-3642.2009.00591.x.
  83. ↑ Wang, Min; O’Connor, Jingmai K.; Xu, Xing; Zhou, Zhonghe (Mei 2019). "A new Jurassic scansoriopterygid and the loss of membranous wings in theropod dinosaurs". Nature (in Engels). 569 (7755): 256–259. Bibcode:2019Natur.569..256W. doi:10.1038/s41586-019-1137-z. ISSN 1476-4687. PMID 31068719. S2CID 148571099.
  84. ↑ Norman, David B (1 Januarie 2021). "Scelidosaurus harrisonii (Dinosauria: Ornithischia) from the Early Jurassic of Dorset, England: biology and phylogenetic relationships". Zoological Journal of the Linnean Society (in Engels). 191 (1): 1–86. doi:10.1093/zoolinnean/zlaa061. ISSN 0024-4082.
  85. ↑ Godefroit, Pascal; Sinitsa, Sofia M.; Cincotta, Aude; McNamara, Maria E.; Reshetova, Svetlana A.; Dhouailly, Danielle (2020), Foth, Christian; Rauhut, Oliver W. M., eds., "Integumentary Structures in Kulindadromeus zabaikalicus, a Basal Neornithischian Dinosaur from the Jurassic of Siberia" (in en), The Evolution of Feathers: From Their Origin to the Present, Fascinating Life Sciences (Cham: Springer International Publishing): pp. 47–65, doi:10.1007/978-3-030-27223-4_4, ISBN 978-3-030-27223-4, https://doi.org/10.1007/978-3-030-27223-4_4, besoek op 2021-01-05 
  86. ↑ 86,0 86,1 Pol, D.; Ramezani, J.; Gomez, K.; Carballido, J. L.; Carabajal, A. Paulina; Rauhut, O. W. M.; Escapa, I. H.; Cúneo, N. R. (25 November 2020). "Extinction of herbivorous dinosaurs linked to Early Jurassic global warming event". Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences (in Engels). 287 (1939): 20202310. doi:10.1098/rspb.2020.2310. ISSN 0962-8452. PMC 7739499. PMID 33203331.
  87. ↑ Sander, P. Martin; Christian, Andreas; Clauss, Marcus; Fechner, Regina; Gee, Carole T.; Griebeler, Eva-Maria; Gunga, Hanns-Christian; Hummel, Jürgen; Mallison, Heinrich; Perry, Steven F.; Preuschoft, Holger (Februarie 2011). "Biology of the sauropod dinosaurs: the evolution of gigantism". Biological Reviews (in Engels). 86 (1): 117–155. doi:10.1111/j.1469-185X.2010.00137.x. PMC 3045712. PMID 21251189.
  88. ↑ McPhee, Blair W.; Benson, Roger B.J.; Botha-Brink, Jennifer; Bordy, Emese M.; Choiniere, Jonah N. (8 Oktober 2018). "A Giant Dinosaur from the Earliest Jurassic of South Africa and the Transition to Quadrupedality in Early Sauropodomorphs". Current Biology (in Engels). 28 (19): 3143–3151.e7. Bibcode:2018CBio...28E3143M. doi:10.1016/j.cub.2018.07.063. PMID 30270189. S2CID 52890502.
  89. ↑ Lucas, Spencer G. (2018), Tanner, Lawrence H., ed., "Late Triassic Terrestrial Tetrapods: Biostratigraphy, Biochronology and Biotic Events", The Late Triassic World, Topics in Geobiology (Cham: Springer International Publishing) 46: pp. 351–405, doi:10.1007/978-3-319-68009-5_10, ISBN 978-3-319-68008-8, http://link.springer.com/10.1007/978-3-319-68009-5_10, besoek op 2021-04-25 
  90. ↑ Averianov, Alexander O.; Martin, Thomas; Skutschas, Pavel P.; Rezvyi, Anton S.; Bakirov, Aizek A. (Maart 2008). "Amphibians from the Middle Jurassic Balabansai Svita in the Fergana Depression, Kyrgyzstan (Central Asia)". Palaeontology (in Engels). 51 (2): 471–485. Bibcode:2008Palgy..51..471A. doi:10.1111/j.1475-4983.2007.00748.x.
  91. ↑ Reilly, Stephen M.; Jorgensen, Michael E. (Februarie 2011). "The evolution of jumping in frogs: Morphological evidence for the basal anuran locomotor condition and the radiation of locomotor systems in crown group anurans". Journal of Morphology (in Engels). 272 (2): 149–168. doi:10.1002/jmor.10902. PMID 21210487. S2CID 14217777.
  92. ↑ Marjanović, David; Laurin, Michel (4 Julie 2014). "An updated paleontological timetree of lissamphibians, with comments on the anatomy of Jurassic crown-group salamanders (Urodela)". Historical Biology (in Engels). 26 (4): 535–550. Bibcode:2014HBio...26..535M. doi:10.1080/08912963.2013.797972. ISSN 0891-2963. S2CID 84581331.
  93. ↑ Schoch, Rainer R.; Werneburg, Ralf; Voigt, Sebastian (26 Mei 2020). "A Triassic stem-salamander from Kyrgyzstan and the origin of salamanders". Proceedings of the National Academy of Sciences (in Engels). 117 (21): 11584–11588. Bibcode:2020PNAS..11711584S. doi:10.1073/pnas.2001424117. ISSN 0027-8424. PMC 7261083. PMID 32393623.
  94. ↑ 94,0 94,1 Lee, Michael S.Y.; Beck, Robin M.D. (31 Augustus 2015). "Mammalian Evolution: A Jurassic Spark". Current Biology (in Engels). 25 (17): R759–R761. Bibcode:2015CBio...25.R759L. doi:10.1016/j.cub.2015.07.008. PMID 26325137. S2CID 11088107.
  95. ↑ Ji, Q.; Luo, Z.-X.; Yuan, C.-X.; Tabrum, A. R. (2006). "A swimming mammaliaform from the Middle Jurassic and ecomorphological diversification of early mammals" (PDF). Science. 311 (5, 764): 1, 123–1, 127. Bibcode:2006Sci...311.1123J. doi:10.1126/science.1123026. PMID 16497926. S2CID 46067702.
  96. ↑ Meng, Qing-Jin; Grossnickle, David M.; Liu, Di; Zhang, Yu-Guang; Neander, April I.; Ji, Qiang; Luo, Zhe-Xi (Augustus 2017). "New gliding mammaliaforms from the Jurassic". Nature (in Engels). 548 (7667): 291–296. Bibcode:2017Natur.548..291M. doi:10.1038/nature23476. ISSN 1476-4687. PMID 28792929. S2CID 205259206.
  97. ↑ Meng, J.; Hu, Y.-M.; Wang, Y.-Q.; Wang, X.-L.; Li, C.-K. (2007). "Corrigendum: A Mesozoic gliding mammal from northeastern China". Nature 446 (7131): 102. Bibcode: 2007Natur.446Q.102M. doi:10.1038/nature05639.
  98. ↑ Luo, Z.-X.; Wible, J.R. (2005). "A Late Jurassic Digging Mammal and Early Mammalian Diversification". Science. 308 (5718): 103–107. Bibcode:2005Sci...308..103L. doi:10.1126/science.1108875. ISSN 0036-8075. PMID 15802602. S2CID 7031381.
  99. ↑ Mao, Fangyuan; Brewer, Philippa; Hooker, Jerry J.; Meng, Jin (31 Desember 2022). "New allotherian specimens from the Middle Jurassic Woodeaton Quarry (Oxfordshire) and implications for haramiyidan diversity and phylogeny". Journal of Systematic Palaeontology (in Engels). 20 (1): 1–37. doi:10.1080/14772019.2022.2097021. ISSN 1477-2019.
  100. ↑ Zhe-Xi Luo; Chong-Xi Yuan; Qing-Jin Meng; Qiang Ji (25 Augustus 2011). "A Jurassic eutherian mammal and divergence of marsupials and placentals" (PDF). Nature. 476 (7361): 442–445. Bibcode:2011Natur.476..442L. doi:10.1038/nature10291. PMID 21866158. S2CID 205225806. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 10 November 2013. Electronic supplementary material
  101. ↑ King, Benedict; Beck, Robin M. D. (10 Junie 2020). "Tip dating supports novel resolutions of controversial relationships among early mammals". Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences. 287 (1928): 20200943. doi:10.1098/rspb.2020.0943. PMC 7341916. PMID 32517606.
  102. ↑ Du, Yixing; Chiari, Marco; Karádi, Viktor; Nicora, Alda; Onoue, Tetsuji; Pálfy, József; Roghi, Guido; Tomimatsu, Yuki; Rigo, Manuel (April 2020). "The asynchronous disappearance of conodonts: New constraints from Triassic-Jurassic boundary sections in the Tethys and Panthalassa". Earth-Science Reviews (in Engels). 203: 103176. Bibcode:2020ESRv..20303176D. doi:10.1016/j.earscirev.2020.103176. hdl:11577/3338908. S2CID 216173452.
  103. ↑ Ginot, Samuel; Goudemand, Nicolas (Desember 2020). "Global climate changes account for the main trends of conodont diversity but not for their final demise". Global and Planetary Change (in Engels). 195: 103325. Bibcode:2020GPC...19503325G. doi:10.1016/j.gloplacha.2020.103325. S2CID 225005180.
  104. ↑ Kemp, Anne; Cavin, Lionel; Guinot, Guillaume (April 2017). "Evolutionary history of lungfishes with a new phylogeny of post-Devonian genera". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology (in Engels). 471: 209–219. Bibcode:2017PPP...471..209K. doi:10.1016/j.palaeo.2016.12.051.
  105. ↑ Brownstein, Chase Doran; Harrington, Richard C; Near, Thomas J. (Julie 2023). "The biogeography of extant lungfishes traces the breakup of Gondwana". Journal of Biogeography (in Engels). 50 (7): 1191–1198. Bibcode:2023JBiog..50.1191B. doi:10.1111/jbi.14609. ISSN 0305-0270.
  106. ↑ Cavin, Lionel; Cupello, Camila; Yabumoto, Yoshitaka; Léo, Fragoso; Deersi, Uthumporn; Brito, Paul M. (2019). "Phylogeny and evolutionary history of mawsoniid coelacanths" (PDF). Bulletin of the Kitakyushu Museum of Natural History and Human History, Series A. 17: 3–13.
  107. ↑ Clement, Gaël (30 September 2005). "A new coelacanth (Actinistia, Sarcopterygii) from the Jurassic of France, and the question of the closest relative fossil to Latimeria". Journal of Vertebrate Paleontology (in Engels). 25 (3): 481–491. doi:10.1671/0272-4634(2005)025[0481:ANCASF]2.0.CO;2. ISSN 0272-4634. S2CID 86338307.
  108. ↑ Skrzycka, Roksana (3 Julie 2014). "Revision of two relic actinopterygians from the Middle or Upper Jurassic Karabastau Formation, Karatau Range, Kazakhstan". Alcheringa: An Australasian Journal of Palaeontology (in Engels). 38 (3): 364–390. Bibcode:2014Alch...38..364S. doi:10.1080/03115518.2014.880267. ISSN 0311-5518. S2CID 129308632.
  109. ↑ Hilton, Eric J.; Grande, Lance; Jin, Fan (Januarie 2021). "Redescription of † Yanosteus longidorsalis Jin et al., (Chondrostei, Acipenseriformes, †Peipiaosteidae) from the Early Cretaceous of China". Journal of Paleontology (in Engels). 95 (1): 170–183. Bibcode:2021JPal...95..170H. doi:10.1017/jpa.2020.80. ISSN 0022-3360. S2CID 225158727.
  110. ↑ Brito, Paulo M.; Alvarado-Ortega, Jésus; Meunier, François J. (Desember 2017). "Earliest known lepisosteoid extends the range of anatomically modern gars to the Late Jurassic". Scientific Reports (in Engels). 7 (1): 17830. Bibcode:2017NatSR...717830B. doi:10.1038/s41598-017-17984-w. ISSN 2045-2322. PMC 5736718. PMID 29259200.
  111. ↑ Rees, Jan; Underwood, Charlie J. (17 Januarie 2008). "Hybodont sharks of the English Bathonian and Callovian (Middle Jurassic)". Palaeontology (in Engels). 51 (1): 117–147. Bibcode:2008Palgy..51..117R. doi:10.1111/j.1475-4983.2007.00737.x.
  112. ↑ Corso, Jacopo Dal; Bernardi, Massimo; Sun, Yadong; Song, Haijun; Seyfullah, Leyla J.; Preto, Nereo; Gianolla, Piero; Ruffell, Alastair; Kustatscher, Evelyn; Roghi, Guido; Merico, Agostino (September 2020). "Extinction and dawn of the modern world in the Carnian (Late Triassic)". Science Advances (in Engels). 6 (38). Bibcode:2020SciA....6...99D. doi:10.1126/sciadv.aba0099. PMC 7494334. PMID 32938682.
  113. ↑ Underwood, Charlie J. (Maart 2006). "Diversification of the Neoselachii (Chondrichthyes) during the Jurassic and Cretaceous". Paleobiology (in Engels). 32 (2): 215–235. Bibcode:2006Pbio...32..215U. doi:10.1666/04069.1. ISSN 0094-8373. S2CID 86232401.
  114. ↑ Lucas, Spencer G.; Tanner, Lawrence H. (Oktober 2015). "End-Triassic nonmarine biotic events". Journal of Palaeogeography (in Engels). 4 (4): 331–348. Bibcode:2015JPalG...4..331L. doi:10.1016/j.jop.2015.08.010.
  115. ↑ Labandeira, Conrad C. (2018-05-23), "The Fossil History of Insect Diversity" (in en), Insect Biodiversity (Chichester, UK: John Wiley & Sons, Ltd): pp. 723–788, doi:10.1002/9781118945582.ch24, ISBN 978-1-118-94558-2 
  116. ↑ Nel, Patricia; Bertrand, Sylvain; Nel, André (Desember 2018). "Diversification of insects since the Devonian: a new approach based on morphological disparity of mouthparts". Scientific Reports (in Engels). 8 (1): 3516. Bibcode:2018NatSR...8.3516N. doi:10.1038/s41598-018-21938-1. ISSN 2045-2322. PMC 5824790. PMID 29476087.
  117. ↑ McKenna, Duane D.; Shin, Seunggwan; Ahrens, Dirk; Balke, Michael; Beza-Beza, Cristian; Clarke, Dave J.; Donath, Alexander; Escalona, Hermes E.; Friedrich, Frank; Letsch, Harald; Liu, Shanlin (3 Desember 2019). "The evolution and genomic basis of beetle diversity". Proceedings of the National Academy of Sciences (in Engels). 116 (49): 24729–24737. Bibcode:2019PNAS..11624729M. doi:10.1073/pnas.1909655116. ISSN 0027-8424. PMC 6900523. PMID 31740605.
  118. ↑ Shin, Seunggwan; Clarke, Dave J; Lemmon, Alan R; Moriarty Lemmon, Emily; Aitken, Alexander L; Haddad, Stephanie; Farrell, Brian D; Marvaldi, Adriana E; Oberprieler, Rolf G; McKenna, Duane D (1 April 2018). "Phylogenomic Data Yield New and Robust Insights into the Phylogeny and Evolution of Weevils". Molecular Biology and Evolution (in Engels). 35 (4): 823–836. doi:10.1093/molbev/msx324. hdl:11336/57287. ISSN 0737-4038. PMID 29294021. S2CID 4366092.
  119. ↑ van Eldijk, Timo J. B.; Wappler, Torsten; Strother, Paul K.; van der Weijst, Carolien M. H.; Rajaei, Hossein; Visscher, Henk; van de Schootbrugge, Bas (Januarie 2018). "A Triassic-Jurassic window into the evolution of Lepidoptera". Science Advances (in Engels). 4 (1): e1701568. Bibcode:2018SciA....4.1568V. doi:10.1126/sciadv.1701568. ISSN 2375-2548. PMC 5770165. PMID 29349295.
  120. ↑ Kohli, Manpreet Kaur; Ware, Jessica L.; Bechly, Günter (2016). "How to date a dragonfly: Fossil calibrations for odonates". Palaeontologia Electronica. 19 (1). doi:10.26879/576.
  121. ↑ Huang, DiYing; Engel, Michael S.; Cai, ChenYang; Nel, André (Mei 2013). "Mesozoic giant fleas from northeastern China (Siphonaptera): Taxonomy and implications for palaeodiversity". Chinese Science Bulletin (in Engels). 58 (14): 1682–1690. Bibcode:2013ChSBu..58.1682H. doi:10.1007/s11434-013-5769-3. hdl:1808/14426. ISSN 1001-6538. S2CID 53578959.
  122. ↑ Gao, Taiping; Shih, Chungkun; Rasnitsyn, Alexandr P.; Xu, Xing; Wang, Shuo; Ren, Dong (Julie 2013). "New Transitional Fleas from China Highlighting Diversity of Early Cretaceous Ectoparasitic Insects". Current Biology (in Engels). 23 (13): 1261–1266. Bibcode:2013CBio...23.1261G. doi:10.1016/j.cub.2013.05.040. PMID 23810530. S2CID 9646168.
  123. ↑ Labandeira, Conrad C.; Li, Longfeng (2021), De Baets, Kenneth; Huntley, John Warren, eds., "The History of Insect Parasitism and the Mid-Mesozoic Parasitoid Revolution" (in en), The Evolution and Fossil Record of Parasitism, Topics in Geobiology (Cham: Springer International Publishing) 49: pp. 377–533, doi:10.1007/978-3-030-42484-8_11, ISBN 978-3-030-42483-1, https://link.springer.com/10.1007/978-3-030-42484-8_11, besoek op 2021-12-02 
  124. ↑ Magalhaes, Ivan L. F.; Azevedo, Guilherme H. F.; Michalik, Peter; Ramírez, Martín J. (Februarie 2020). "The fossil record of spiders revisited: implications for calibrating trees and evidence for a major faunal turnover since the Mesozoic". Biological Reviews (in Engels). 95 (1): 184–217. doi:10.1111/brv.12559. ISSN 1464-7931. PMID 31713947. S2CID 207937170.
  125. ↑ Selden, Paul A.; Dunlop, Jason A. (2014). "The first fossil spider (Araneae: Palpimanoidea) from the Lower Jurassic (Grimmen, Germany)". Zootaxa. 3894 (1): 161–168. doi:10.11646/zootaxa.3894.1.13. PMID 25544628.
  126. ↑ Dunlop, Jason A.; Kamenz, Carsten; Scholtz, Gerhard (Junie 2007). "Reinterpreting the morphology of the Jurassic scorpion Liassoscorpionides". Arthropod Structure & Development (in Engels). 36 (2): 245–252. Bibcode:2007ArtSD..36..245D. doi:10.1016/j.asd.2006.09.003. PMID 18089103.
  127. ↑ Kiessling, Wolfgang (Desember 2009). "Geologic and Biologic Controls on the Evolution of Reefs". Annual Review of Ecology, Evolution, and Systematics (in Engels). 40 (1): 173–192. doi:10.1146/annurev.ecolsys.110308.120251. ISSN 1543-592X.
  128. ↑ 128,0 128,1 128,2 Klompmaker, A. A.; Schweitzer, C. E.; Feldmann, R. M.; Kowalewski, M. (1 November 2013). "The influence of reefs on the rise of Mesozoic marine crustaceans". Geology (in Engels). 41 (11): 1179–1182. Bibcode:2013Geo....41.1179K. doi:10.1130/G34768.1. ISSN 0091-7613.
  129. ↑ Wiggan, Nickolas J.; Riding, James B.; Fensome, Robert A.; Mattioli, Emanuela (1 Mei 2018). "The Bajocian (Middle Jurassic): A key interval in the early Mesozoic phytoplankton radiation". Earth-Science Reviews (in Engels). 180: 126–146. Bibcode:2018ESRv..180..126W. doi:10.1016/j.earscirev.2018.03.009. ISSN 0012-8252.
  130. ↑ Girard, Vincent; Saint Martin, Simona; Buffetaut, Eric; Saint Martin, Jean-Paul; Néraudeau, Didier; Peyrot, Daniel; Roghi, Guido; Ragazzi, Eugenio; Suteethorn, Varavudh (2020). Saint Martin, J.-P.; Saint Martin, S. (reds.). "Thai amber: insights into early diatom history?". BSGF – Earth Sciences Bulletin. 191: 23. doi:10.1051/bsgf/2020028. ISSN 1777-5817.
  131. ↑ Gorzelak, Przemysław; Salamon, Mariusz A.; Trzęsiok, Dawid; Lach, Rafał; Baumiller, Tomasz K. (April 2016). "Diversity dynamics of post-Palaeozoic crinoids – in quest of the factors affecting crinoid macroevolution". Lethaia (in Engels). 49 (2): 231–244. Bibcode:2016Letha..49..231G. doi:10.1111/let.12141.
  132. ↑ Hopkins, Melanie J.; Smith, Andrew B. (24 Maart 2015). "Dynamic evolutionary change in post-Paleozoic echinoids and the importance of scale when interpreting changes in rates of evolution". Proceedings of the National Academy of Sciences (in Engels). 112 (12): 3758–3763. Bibcode:2015PNAS..112.3758H. doi:10.1073/pnas.1418153112. ISSN 0027-8424. PMC 4378421. PMID 25713369.
  133. ↑ 133,0 133,1 Guinot, Danièle (14 November 2019). "New hypotheses concerning the earliest brachyurans (Crustacea, Decapoda, Brachyura)". Geodiversitas. 41 (1): 747. doi:10.5252/geodiversitas2019v41a22. ISSN 1280-9659. S2CID 214220075.
  134. ↑ Ros, Sonia; De Renzi, Miquel; Damborenea, Susana E.; Márquez-Aliaga, Ana (November 2011). "Coping between crises: Early Triassic–early Jurassic bivalve diversity dynamics". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology (in Engels). 311 (3–4): 184–199. Bibcode:2011PPP...311..184R. doi:10.1016/j.palaeo.2011.08.020. hdl:11336/81358.
  135. ↑ Mondal, Subhronil; Harries, Peter J. (Februarie 2016). "The Effect of Taxonomic Corrections on Phanerozoic Generic Richness Trends in Marine Bivalves with a Discussion on the Clade's Overall History". Paleobiology (in Engels). 42 (1): 157–171. Bibcode:2016Pbio...42..157M. doi:10.1017/pab.2015.35. ISSN 0094-8373. S2CID 87260961.
  136. ↑ Page, Kevin N. (Januarie 2008). "The evolution and geography of Jurassic ammonoids". Proceedings of the Geologists' Association (in Engels). 119 (1): 35–57. Bibcode:2008PrGA..119...35P. doi:10.1016/S0016-7878(08)80257-X.
  137. ↑ Iba, Yasuhiro; Sano, Shin-ichi; Mutterlose, Jörg (2 Mei 2014). Samonds, Karen E. (red.). "The Early Evolutionary History of Belemnites: New Data from Japan". PLOS ONE (in Engels). 9 (5): e95632. Bibcode:2014PLoSO...995632I. doi:10.1371/journal.pone.0095632. ISSN 1932-6203. PMC 4008418. PMID 24788872.
  138. ↑ Hoffmann, René; Stevens, Kevin (Februarie 2020). "The palaeobiology of belemnites – foundation for the interpretation of rostrum geochemistry". Biological Reviews (in Engels). 95 (1): 94–123. doi:10.1111/brv.12557. ISSN 1464-7931. PMID 31729839. S2CID 208036104.

Skakels

wysig
Proterosoïkum Fanerosoïese Eon
  Neoproterosoïkum   Paleosoïese Era Mesosoïese Era Kainosoïese Era
Ediacarium Kambrium Ordovisium Siluur Devoon Karboon Perm Trias Jura Kryt Paleogeen Neogeen Kwartêr
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Jura&oldid=2675078"