Buideldier

Buideldier; Tydperk: Kryt – Holoseen, 125–0 m. jaar gelede PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
Wetenskaplike klassifikasie
Koninkryk:	Animalia
Filum:	Chordata
Klas:	Mammalia
Subklas:	Metatheria
Superorde:	Marsupialia
Orde
	Sparassodonta †; Didelphimorphia; Paucituberculata; Australidelphia Microbiotheria; Dasyuromorphia; Peramelemorphia; Notoryctemorphia; Diprotodontia; †Yalkaparidontia; ;
	Huidige buideldier-verspreiding.

Buideldiere (Marsupialia) is soogdiere van die superorde Marsupialia en die subklas Metatheria. Hulle kry lewende kleintjies, maar dié is onderontwikkeld. Die wyfie se dragtyd is kort omdat die plasenta van die dooier-tipe is, en nie in staat is om die embrio vanuit die ma se bloed te voed, soos by plasentale soogdiere die geval is nie.^[1] Buideldiere is ovovivipaar terwyl plasentale soogdiere vivipaar is. Die jongelinge bly in hul ma se buidel en suig aan 'n tepel vas vir voeding. Tipies bly die kleintjies redelik lank by hul ma.

Verspreiding

Die vroegste geskiedenis van die Metatheria is nie duidelik nie. Daar is gedink dat Sinodelphys szalaya uit China van ongeveer 125 miljoen jaar gelede die oudste Metatheria verteenwoordig, maar later vondste van Ambolestes zhoui het gewys dat dit Eutheria betref.^[2] Fossiele dui aan dat hulle later, omstreeks 115 mj gelede, in Noord-Amerika voorgekom het. Hierdie kontinent, waar plasentale soogdiere ook teenwoordig was, het tot die einde van die kryt hul belangrikste tuiste gebly. 'n Belangrike groep was die Deltatheroida. Die teenwoordigheid van fossiele tande van Arcantiodelphys marchandi in Frankryk (99 mj oud) toon dat Metatheria tydelik ook in Europa geleef het.^[3] In die Mioseen het hulle daar uitgesterf.^[4] Arcantiodelphys was 'n verteenwoordiger van die Marsupialia wat nouer aan die huidige buideldiere verwant is. Hulle, die eintlike Marsupialia het omtrent die Kryt-Paleoseen-grens verskyn.

Omstreeks 65-60 miljoen jaar gelede sou 'n eilandboog moontlik bestaan het wat Noord- en Suid-Amerika bykans verbind het, sodat soogdiere Suid-Amerika van eiland tot eiland kon bereik. Die buideldiere was een groep daarvan en hulle het vanuit Suid-Amerika ook Antarktika bereik, wat toe nog nie met ys bedek was nie. Daar is fossiele van hulle (van 45 mj gelede) op die eiland Seymour gevind wat naby die Antarktiese kus lê. Hulle sou Australië dan vanuit Antarktika bereik het, maar hoe dit verloop het is onduidelik omdat daar min Australiese fossiele gevind is. Die oudste buideldier-fossiele wat tot nog toe in Australië ontdek is, is 55 mj oud. Hulle verskil reeds heelwat van hulle Suid-Amerikaanse en Antarktiese verwante, en was dalk lankal in Australië. Hierdie kontinent het reeds omstreeks 70 mj gelede begin om van Antarktika weg te dryf, sodat buideldiere miskien opnuut die water moes oorsteek. Hoekom plasentale soogdiere hulle nie gevolg het nie is onbekend.

In Noord-Amerika het buideldiere ná die kryt uitgesterf, maar in Suid-Amerika het daar 'n ryk verskeidenheid vorme voorgekom tot 3 mj gelede, toe die landengte van Panama gevorm het en meer plasentale soogdiere die kontinent gekoloniseer het. Dit het 'n uitwissing meegebring, maar nogtans het 'n paar Suid-Amerikaanse soogdiere in die noordelike rigting versprei.^[5]

Vandag word buideldiere veral in Suid-Amerika en in Australië aangetref. Net een spesie leef in Noord-Amerika, die opossum. In Australië, waar hulle geen konkurrensie van plasentale soogdiere het nie, is hul verskeidenheid nogtans groter.

Op watter punt in hulle lang geskiedenis die buideldiere pleks van ovipaar soos die eendbekdier ovovivipaar geword het is dalk onmoontlik om uit te vind omdat eiers nie maklik fossiliseer en dit nie altyd eenvoudig is om te bepaal tot watter spesie 'n eier behoort indien dit wel gevind word. Alle huidige buideldiere is nogtans ovovivipaar.