Panama

Panama (Spaans: Panamá, [panaˈma]), amptelik die Republiek Panama (República de Panamá; [re'puβlika ðe pana'ma]), is die suidelikste land van Sentraal-Amerika. Die Republiek Panama is 'n land in die suidooste van Sentraal-Amerika; dit word in die noorde deur die Karibiese See en in die suide deur die Stille Oseaan begrens. In die ooste grens dit aan Colombia en in die weste aan Costa Rica.

Republiek Panama
República de Panamá (Spaans)

Vlag Wapen
Nasionale leuse: Pro Mundi Beneficio (Latyn vir: "Tot voordeel van die wêreld")
Volkslied: Himno Istmeño (Spaans vir: "Volkslied van die landengte")
Hoofstad	Panamastad 8°58′N 79°32′W
Grootste stad	Panamastad
Amptelike tale	Spaans
Regering • President	Unitêre presidensiële grondwetlike republiek José Raúl Mulino
Onafhanklikheid • van die Spaanse Ryk • Groot-Colombia • van Colombia	28 November 1821 Desember 1821 3 November 1903
Oppervlakte  - Totaal    - Water (%)	75 420 km2  (118de) 29 120 myl2 2,9
Bevolking  - 2024-skatting  - 2010-sensus  - Digtheid	4 470 241 (127ste) 3 405 813 59,3 / km2 (122ste) 153,5 / myl2
BBP (KKP)  - Totaal  - Per capita	2024-skatting $202,013 miljard (79ste) $44 797 (57ste)
BBP (nominaal)  - Totaal  - Per capita	2024-skatting $87,347 miljard (72ste) $19 369 (51ste)
MOI (2022)	0,820 (57ste)  –  hoog
Gini (2017)	49,9(6de) –  hoog
Geldeenheid	Balboa (PAB) Amerikaanse dollar ($) (USD)
Tydsone  - Somertyd	OST (UTC-5) nie toegepas nie (UTC-5)
Internet-TLD	.pa
Skakelkode	+507

Nasa-Satellietbeeld van Panama

Kaart van Panama

Topografiese kaart van Panama

Sy status as 'n transitoland het hom 'n vroeë ontmoetingspunt van kulture van dwarsoor die wêreld gemaak. Die Panamakanaal is in die land geleë, wat ontwerp is om skeepverkeer te verbeter tussen die Atlantiese en die Stille Oseaan. Die kanaal het wêreldhandel sterk beïnvloed. Op die oomblik bied Panama deur sy geografiese posisie 'n breë platform van mariene en finansiële dienste, handel, behuising aan die wêreld. Dit sluit die Colon Free Zone in.

Met 'n bevolking effe meer as drie miljoen mense het Panama 'n bevoorregte posisie in Latyns-Amerika wat groei en ontwikkeling betref, soos die per capita inkomste, die vlak van ekonomiese groei, globalisering en lewensverwagting. Panama word, sonder inagneming van die verdeling van rykdom, as 'n medium-hoë inkomste beskou.

Demografie

Volgens die sensus van 2010 het Panama het 'n bevolking van 3 405 813. Tussen 1950 en 2010 het die bevolking gegroei van 839 000 inwoners tot 3,4 miljoen. Meer as 70% van Panamanians woon is in stedelike gebiede gehuisves en die helfte woon in Panamastad en stedelike gebiede.

Met betrekking tot die etniese verspreiding is 70% van die Panamese bevolking halfbloed, 14% mulat, 10% wit, 6% Indiane en 1% Asiate, die tweede meeste is van Chinese afkoms. 30% van die bevolking is jonger as 14 jaar, 63,6% is tussen 15 en 64 jaar en 6,4% is ouer as 64 jaar.

Die inskrywingskoers is 93,4%, met 'n maksimum van 95,1% in die provinsie van Colón en 'n minimum van 77,8 in die eilande van San Blas.

Geografie

Klimaatsones in Panama volgens die Köppen-klimaatklassifikasie

Die Republiek Panama is 'n ismus wat deel is van Sentraal-Amerika met 'n landoppervlakte van 75 517 km² en 'n wateroppervlak van 2 210 km² met 'n totale oppervlakte van 78 200 km².

Die hoogste pieke is die vulkaan Volcán Barú met 3 474 m, vulkaan Cerro Fabrega met 3 375 m, 3 280 m Itamut met Echandi op 3 163 m. Van die belangrikste eilande is Coiba met 493 km², Del Rey met 234 km² en Cebaco met 80 km². Die grootste mere is Gatun met 423,15 km², die Bayano met 185,43 km², en Alajuela met 57 km². Sy belangrikste riviere is die Chucunaque 231 km, Tuira 230 km, Bayano 206 km, Santa Maria 173 km en sy belangrikste rivier in terme van ekonomiese impak is die Chagres 125 km, wat noodsaaklik is vir die Panamakanaal se werking.

Grense

• Grense: 555 km in totaal, Colombia 225 km, Costa Rica 330 km.
• Kuslengte: 2 490 km.

Ekonomie

Panamastad, hoofstad en grootste stad van Panama

Die Panamese ekonomie en die bankstelsel is internasionaal bekend as een van die sterkste op die vasteland. Volgens die Wêreldbank het Panama die hoogste per capita-inkomste in Sentraal-Amerika van die $13 090 synde PPA en is die derde grootste ekonomie in Sentraal-Amerika na Guatemala en Costa Rica.

Die neoliberale ekonomiese model wat gedurende die jare 1990 gevorm is, is onder die mees geglobaliseerde van Latyns-Amerika in die onlangse jare. Die ekonomie is 'n ten volle gebaseer op die Amerikaanse dollar sonder 'n eie sentrale bank. Panama se ekonomiese beleid is gebaseer op die tersiêre sektor, wat een van die eerste lande is wat van hierdie beleid gebruik gemaak het. Hierdie sektor verteenwoordig 75% van sy bruto binnelandse produk, maar daar is 'n beduidende toename in die nywerheids-en konstruksiesektor. Die geldeenheid is die Balboa, wat gelykstaande is aan die Amerikaanse dollar; sedert 1904 sirkuleer laasgenoemde wettig in die hele grondgebied.

Panama se uitvoere gedurende 2009 beloop $16 209 000 volgens ECLAC, wat dit die grootste uitvoerder in Sentraal-Amerika en die tiende in Latyns-Amerika maak.

Gedurende die 2000's, veral na 2005, het die land 'n ekonomiese groei en volhoubare BBP ervaar, wat daartoe gelei het dat organisasies soos die Internasionale Monetêre Fonds teen 2015 geprojekteer het dat die land die $16 505 per capita sou bereik ietwat nader aan die drumpel van inkomste ontwikkelde ekonomieë staan teen ongeveer US$20 000 per capita PPP. In 2010 is Panama se gesogte belegginggraad deur die maatskappy Fitch Ratings van graad van "BB" tot "BBB-" met 'n positiewe uitkyk verhoog.

Bronne

Algemeen

• (en) "Panama". Encyclopædia Britannica. Besoek op 1 Julie 2024.
• (en) "Panama". Central Intelligence Agency. Besoek op 1 Julie 2024.

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Panama.
• (en) Toerisme-inligting oor Panama op Wikivoyage