Bokseropstand
Die Bokseropstand (Chinees: 義和團運動, 义和团运动.Yìhétuán Yùndòng) (soms Bokseroorlog) was 'n opstand van 'n Chinese nasionalistiese beweging, die Yihetuan-beweging (bekend as boksers in die Weste), gerig teen die invloed van die Westerse imperialistiese magte (1899-1901) veral hul invloed op handel, politiek, godsdiens en tegnologie.
Vooraf
wysig
Die Chinese Keiserryk was 'n groot moondheid in die agteruitgang. Die Westerse magte het hieruit voordeel getrek deur hul kommersiële belange in die land uit te brei. Die Westerse magte het byvoorbeeld mynbou-konsessies en vryhandeltoegang tot Chinese hawens beding.
Toenemende sosio-ekonomiese ontwrigting het tot groot ontevredenheid onder ontwortelde en arm boere gelei, wat onder die invloed van rebelse, semi-religieuse organisasies gekom het. So 'n geheime politieke / godsdienstige genootskap, die Yihetuan of Vuiste van Geregtigheid en Eenheid (vandaar die Westerse naam Boksers) was in Shandong aktief. Die boksers was gekenmerk deur hul ontevredenheid oor die Westerse inmenging en die Chinese imperiale dinastie, wat dit alles toegelaat het.
Die ondersteuners het 'n ou Taoïstiese vorm van skerm en gevegskuns beoefen, met blote vuiste of met lanse en lang messe. Hierdie oefeninge was gekoppel aan primitiewe godsdienstige oortuigings, sentimente gerig teen moderne tegnologie, 'n magiese geloof in onkwetsbaarheid teenoor koeëls en gevoelens van haat teen vreemdelinge en Christene. Hulle het ook die uitsetting van beide Westerse setlaars en die keiserlike dinastie gepropageer. Hulle sou deur die goewerneur van Shandong beskerm word en in die geheim aangemoedig word en kon toe groei tot 'n soort gewilde milisie.
Die konserwatiewe Mantsjoe-hof, onder leiding van die Keiserin-weduwee en regentes Cixi, wat vyandig was teenoor selfs die geringste "Westerse" innovasies, was ook nie gelukkig met Westerse invloede nie. Sy het daarin geslaag om die ander anti-dinastiese xenofobie op die buitelanders te fokus en in Oktober 1899 die Boksers na haar kant gedraai. So het die hof en opstandelinge 'n front teen die Weste gevorm. Cixi het maatreëls uitgevaardig wat die Boksers beskerm het, wat tot groot onsteltenis onder Westerse diplomate gelei het.
Die opstand
wysig
Die vernietigende aktiwiteite van die bendes het versprei na die provinsies Cheli (Hopei) en Shensi en tot by die hoofstad Beijing. Spoorweë is opgebreek, telegraafverbindings geknip en kerke vernietig, sendelinge en Chinese Christene is aangeval.
In Januarie 1900 het die boksers op groot skaal begin agiteer. Westerlinge, Japannese en Chinese Christene is aangeval en hul goedere geplunder. Sowat 500 buitelanders, veral sendelinge, is vermoor, insluitend die Nijmeegse-biskop Ferdinand Hamer († 15 Julie 1900), die Nederlandse (heilig verklaarde) Marie Adolphine, Belgiese (heilig verklaarde) sendeling suster Amandina van Schakkebroek († 9 Julie 1900) en die Belgies-Limburgse vader Mallet. In Junie was die situasie reeds so onbeheerbaar dat daar 'n effektiewe opstand was. Toe die boksers met dele van die keiserlike leër saamgevoeg is, was die konflik onomkeerbaar.
Yuan Shikai, opperbevelhebber van die Chinese leër in 1895, was in Shandong met sy "Nuwe Leër". Dit was 'n mag van 7 000 soldate, toegerus met Westerse wapens. Dit was die enigste volledig gemoderniseerde Chinese afdeling, maar kon nie met die Westerse lande en Japan in gevegskrag kompeteer nie. Yuan Shikai het die Bokser-rebellie effektief teengestaan en geweier om Cixi se bevele te gehoorsaam dat hy met die Boksers moet saamwerk.
Tianjin en Beijing is aangeval en die Duitse gesant in die hoofstad, Freiherr Klemens von Ketteler, is tydens die onderhandelinge op 20 Junie deur die opstandelinge vermoor. Dit was die rede vir die ingryping van die internasionale mag. Na die moord op die Duitse gesant het die Boksers die diplomatieke kwartier in die hoofstad omring en beleër. Die beleg het 55 dae geduur, van 20 Junie tot 14 Augustus 1900. Altesaam 473 buitelandse burgers, 409 soldate uit agt verskillende lande en ongeveer 3000 Chinese Christene het hulself in die diplomatieke kwartier verskans. Die verdediging is gelei deur die Britse gesant Claude Maxwell MacDonald, wat die buurt beskerm met geïmproviseerde barrikades van meubels en sandsakke.
Internasionale ingryping
wysig
'n Internasionale ingrypingsmag is na China gestuur om die buitelandse sending in Beijing te ontset. Dit het eers op 14 Augustus 1900 plaasgevind. Die Agt-Land-alliansie bestaan uit Japannese, Russiese, Britse, Franse, Amerikaanse, Duitse, Oostenryk-Hongaarse en Italiaanse magte en was ongeveer 50 000 sterk. Yuan Shikai se weermag het ook by die Alliansie aangesluit en het teen die bevel van die Keiserlike Hof voortgegaan om die Boksers te beveg.
Die internasionale mag verslaan die opstandelinge in Tianjin op 14 Julie en in Beijing op 14 Augustus. Die hof het gevlug na die antieke hoofstad van Xi'an in Shaanxi. Die geallieerdes het strafekspedisies na die gebiede gestuur waar aanvalle en moorde van buitelanders en Christene gepleeg is. Hierdeur is onderdrukking en arbitrêre optrede nie net deur Duitse troepe geneem nie.
Ná die opstand
wysig.jpg)
Die Boksergenootskap is afgeskaf en as gevolg van keiserlike ondersteuning vir hulle het die Qing-dinastie in onguns gekom. Cixi was verplig om die Bokser-protokol op 7 September 1901 te onderteken, waarvolgens 10 vertrouenspersone wat verbind was met die Boksers, tereg gestel moes word. China moes 450 miljoen Dalers vergoeding betaal en die Geallieerdes het die reg verkry om die legasies te beskerm deur buitelandse troepe.
Hierdie afname van die keiserlike mag sou die steun van die bevolking heeltemal vernietig. Daarbenewens sou die omgekeer hervormings deur Cixi die bewustheid laat voorkom dat China slegs uit die verval sou kan kom deur 'n republiek te word.
Daarna sou China nie weer heeltemal rustig word nie. Die Qing-dinastie het uiteindelik tydens die Xinhai-rewolusie geval. Yuan Shikai se Nuwe Leër was die enigste betroubare weermag-eenheid vir die Republiek van China. Sy mag het aansienlik gegroei totdat hy in 1912 as president aangestel is en homself in 1915 tot keiser probeer verklaar het. Die val van die Qing-dinastie het ook gelei tot die stigting van die Kuomintang en jare later die Kommunistiese Party van China (KPC). Die Kuomintang en die KPC het mekaar tydens die Chinese Burgeroorlog, die eerste Taiwanese krisis, die tweede Taiwanese krisis en die derde Taiwanese krisis beveg. Albei partye het verskillende idees gehad oor hoe om die verswakte China weer reg te ruk, wat uiteindelik tot wrywing en konflik gelei het.
Latere verwysings
wysigNicholas Ray se film 55 Days at Peking (1963) gee 'n prentjie van die gebeure. Die titel verwys na die 55-dae beleg van die Westerse-ambassades.
Notas
wysig| Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Nederlandse Wikipedia vertaal. |
Bronne
wysig- G.A. Henty - With the Allies to Pekin: A Tale of the Relief of the Legations (1904)
- Peter Fleming - The Siege at Peking. Harper & Brothers, 1959
- William J. Duiker - Cultures in Collision: The Boxer Rebellion. Presidio Press, 1978
- Lynn E. Bodin - The Boxer Rebellion. Osprey Publishing, 1979
- Henry Keown-Boyd - The Boxer Rebellion. Dorset Press, 1995
- Richard Brooks - The Long Arm of Empire. Naval Brigades from the Crimea to the Boxer Rebellion. Little Brown, 1999
- Diana Preston - Boxer Rebellion. The dramatic story of China's war on foreigners that shook the world in the summer of 1900 (1999)
- Peter Harrington - Peking 1900. The Boxer Rebellion. Osprey Publishing, 2001
- Larry Clinton Thompson - William Scott Ament and the Boxer Rebellion: Heroism, Hubris and the "ideal Missionary". McFarland & Co., 2009
- David J. Silbey - The Boxer Rebellion and the Great Game in China. Hill & Wang, 2012
- George Crowe & Fred T. Jane - H. M. S Terrible and Her Naval Brigades. A Cruiser & Her Campaigns During the Boer War and Boxer Rebellion. Leonaur, 2013
- Charles Cabry Dix - The Worlds Navies in the Boxer Rebellion. China, 1900 (2014)
- Prudence Bell & Ronald Clements - Lives from a Black Tin Box. Martyrs of the Boxer Rebellion, Their Chinese Church Today, and the Power of Prayer. Authentic Media, 2014
- Charles River Editors - The Boxer Rebellion. The History and Legacy of the Anti-Imperialist Uprising in China at the End of the 19th Century (2019)
- Clare Kane - Dragons in Shallow Waters. Love and Death in the Boxer Rebellion. Earnshaw Books Limited, 2019
- Kyle Fiske - Dragons and Boxers. An American Caught in the Martial Arts Whirlwind of the Boxer Rebellion. Earnshaw Books, 2020