C.K. Oberholzer

Carel Krugel Oberholzer (1904-1983) was 'n bekende filosoof en opvoedkundige van Pretoria. Oberholzer is op 17 Desember 1904 in die distrik Potchefstroom gebore. Hy matrikuleer aan die Hoër Volkskool Potchefstroom in 1923. Hy het aan die Potchefstroomse Onderwyskollege as onderwyser gekwalifiseer en het later nagraadse kwalifikasies in die filosofie, sielkunde en opvoedkunde aan verskeie instellinge (insluitende die Universiteit van Pretoria) behaal. Oberholzer was 'n onderwyser, dosent aan die Normaalkollege Pretoria (1940-1947) en professor in Filosofie en Opvoedkunde aan die Universiteit van Pretoria (1948-1969). Na sy aftrede was hy vanaf 1971-1980 deeltyds verbonde aan die Departement Fundamentele Pedagogiek aan die Universiteit van Suid-Afrika.

Filosofiese werk

Hoewel Oberholzer aanvanklik in 'n meer naturalisties-georiënteerde denkklimaat van Anglo-Amerikaanse beïnvloeding geskool was (vergelyk sy doktorsgraad van 1936 hieronder), het sy denke na die Tweede Wêreldoorlog in die rigting van fenomenologie, wysgerige antropologie en eksistensiefilosofie geswaai. Hy was feitlik alleen daarvoor verantwoordelik dat die fenomenologie (en verskillende uitlopers) vanaf die 1940's 'n blywende teenwoordigheid in Suid-Afrika geword het. In 'n voordrag van 1964 (wat in 1966 hieronder gepubliseer is, pp. 24-25) gee Oberholzer 'n markante beskrywing van die verhouding tussen fenomenologie, eksistensiefilosofie en wysgerige antropologie. Oor die fenomenologie as intensionele bewussyn skryf Oberholzer, " ... dat dit van enige substansialistiese inslag ontdaan moet word; die bewussyn is geen struktuur wat as substansiële andersheid teenoor 'n klaargemaakte dingwêreld staan nie; dit is struktuur-in-funksie. Soos Husserl sê: dit is 'Aus-sich-gang', 'Her-vor-gang', uit-sig-self-tree, dit is aan-wesig-wees, betrokke-wees-by-en-met, verwikkeld wees; dit is akt-ualiteit, ex-istere, uit-trede-uit, uit-gestoot-wees, elders-wees, daar-wees." Oberholzer verbind dan sy beskrywing van fenomenologie met 'n Heidegger-beïnvloede eksistensiefilosofie. "Die bewussyn as intensionaliteit is en daarmee bereiker van die wêreld is daar-wees; die bewussyn is 'Dasein' ... Die voorwaarde vir alle intensionaliteit as synsbereiking is die eksistensie. Wat meer is: intensie en eksistensie verg mekaar ... As intensionaliteit is die mens die bevestiging van die wêreld, as eksistensialiteit is hy die ontmoeting met die wêreld. Hieruit kan nou die fundamentele gevolgtrekking gemaak word ... die mens is ontmoeting, hy is recontré, encounter, Begegnung." Hierdie laasgenoemde punt is dan ook vir Oberholzer die grondslag van die wysgerige antropologie.

Toepassing van sy filosofie

Oberholzer het sy opvatting van eksistensiële-fenomenologie en wysgerige antropologie op verskeie terreine toegepas. In die eerste plek het hy in die opvoedkunde 'n fundamentele pedagogiek ontwerp. Drie tekste is in die opsig belangrik: Inleiding in die Prinsipiële Opvoeding (1954); Prolegomena van 'n Prinsipiële Pedagogiek (1968); en Grondbeginsels van die Onderrig op Tersiêre Vlak (1977). (In baie kringe is Oberholzer primêr as opvoedkundige bekend.) Oberholzer het ook sy filosofiese oortuigings op ander velde in die geesteswetenskappe van toepassing gemaak, soos die versamelbundel van Geoff Cronje (redakteur), Die Wysgerige Antropologie en die Menswetenskappe (Van Schaik, 1966), aantoon. Hierin wys Oberholzer self, S.J. (Fanie) Schoeman, P.S. (Piet) Dreyer, en Oberholzer se dogter (Roeline Oberholzer) op die implikasie van sy denke vir die teologie, geneeskunde, lewenswetenskappe (insluitende die biologie), psigologie, sosiologie, geskiedenis en opvoedkunde. Die interessante is egter dat Oberholzer selde oor die politieke en estetiese implikasies van sy denke geskryf het.

Oberholzer het in 1967 die Stalsprys vir Filosofie van die SA Akademie ontvang. Ongeveer 90 studente het hulle meesters- en doktorsgrade onder sy studieleiding behaal.

Geselekteerde bibliografie

1936. 'n Kennisteoretiese Besinning oor die Natuurwetenskaplike Denke. Pretoria: UP. Ongepubliseerde DPhil.

1949. "Oriënterende inleiding in die Eksistensiefilosofie." Tydskrif vir Wetenskap en Kuns.

1952. Die Pretoriase Normaalkollege. Pretoria: Staatsdrukker.

1953. "Die Eksistensiefilosofie van Karl Jaspers." Hervormde Teologiese Studies.

1954. Inleiding in die Prinsipiële Opvoedkunde. Pretoria/Brugge: J.J. Moreau.

1957. Ons en ons kinders. Pretoria: Van Schaik.

1957. "Moderne Persoonsvisies." Hervormde Teologiese Studies.

1960. "Menswees as dialoog in liggaamlikheid. In: Festschrift H.J. de Vleeschauwer. Pretoria: Unisa.

1963. "Die aandeel van opvoeding en onderwys in ... Westerse Kultuurwaardes. In G. Cronje (red.): Die Westerse Kultuur in Suid-Afrika. Pretoria: Van Schaik.

1966. "Hedendaagse wysgerig-antropologiese konsepsies." In G. Cronje (red.): Die Wysgerige Antropologie en die Menswetenskappe. Pretoria: Van Schaik. (Oberholzer lewer ook drie verdere artikels in die bundel oor die invloed van die wysgerige antropologie op die geneeskunde, psigologie/sosiologie en pedagogiek.)

1967. "Die betekenis van die Fenomenologie vir die Pedagogiese denke." SA Tydskrif vir Pedagogiek 1(1): 85-97.

1968. "Die Fenomenologiese visie van die mens -- enkele oriënterende opmerkings." Psychologica Africana 13 (2/3): 103-111.

1968. Prolegomena van 'n Prinsipiële Pedagogiek. Kaapstad: HAUM.

1971. Die Hunkering by die Mens. Afskeidsvoorlesing, 21 September. Pretoria: UP.

1977. Grondbeginsels van die Onderrig op tersiêre vlak. Pretoria: Unisa.

1978. "Die ewige terugkeer van die wysgerig-antropologiese vraagstelling." Hervormde Teologiese Studies 34(3).

1979. Die Ontwaardiging van die Menswaardigheid. Pretoria: UP Publikasiereeks.

Bronnelys

• 1965. Homo Viator. Feesbundel aangebied aan prof.dr. C.K. Oberholzer met sy 60ste verjaarsdag. Kaapstad: HAUM.
• 1971. Malan, J.H. Die wysgerig-antropologiese grondslag van die opvoedkundige teorie by C.K. Oberholzer. Bloemfontein: SACUM.
• 1979. Die Agein Perenne. Studies in die Pedagogiek en Wysbegeerte. Redakteur: A.J. Smit. Pretoria: Van Schaik.