Stalsprys

Die Stalspryse is ’n prys deur die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns vir ’n hoogstaande publikasie of ’n reeks van hoogstaande publikasies by voorkeur in Afrikaans, asook vir indiwiduele of gesamentlike produkte van hoogstaande gehalte waardeur buitengewone bydraes tot die wetenskapsbeoefening gemaak word. Sedert 1969 kan dit net een maal aan ’n persoon toegeken word. Die Stalspryse se ontstaan kan teruggevoer word tot Jaarvergaderings in die dertigerjare waar die behoefte uitgespreek is aan ’n prys, soortgelyk aan die Hertzogprys, vir hoogstaande wetenskaplike prosa in die geesteswetenskappe in Afrikaans. In 1942 het die Akademieraad besluit dat die Hertzogprys om die helfte verdeel word tussen bellettrie en sulke “wetenskaplike prosageskrifte”. So kry prof. J. du P. Scholtz in 1943 die Hertzogprys vir Wetenskaplike Prosa vir Die Afrikaner en sy taal, en dr. Coenraad Beyers in 1944 vir Die Kaapse Patriotte. (In 1942 is die Fakulteit Natuurwetenskap en Tegniek tot die Akademie toegevoeg en versoeke is deur dié Fakulteitsraad gerig dat ook natuurwetenskaplike werke vir die Hertzogprys in aanmerking moes kom.)

Dr. A.J. Stals.

Hierdie reëling was onbevredigend en in 1946 besluit die Akademieraad om ’n aparte “Akademieprys vir Geesteswetenskappe” in te stel. In 1955 word die naam verander na Stalsprys vir Geesteswetenskappe, genoem na wyle dr. A.J. Stals, Minister van Onderwys en Gesondheid in die eerste Malan-kabinet.

Sommige vakgebiede wat vroeër by die Stalsprys geressorteer het, het intussen ’n eie tuiste gevind: Regswetenskap (die Toon van den Heeverprys), Taalwetenskap (die C.J. Langenhovenprys) en Literatuurwetenskap (die Gustav Prellerprys). In 1980 is die Stalsprys vir Teologie vervang deur die Totiusprys.

Lys van wenners

• 1947 – Taal- en Literatuurwetenskap: Prof. G.S. Nienaber (Die Afrikaanse beweging, Honderd jaar Hollands in Natal, Gedenkalbum van die Natalse N.G. Kerk, Klaas Waarzegger se Zamenspraak en brieve uit 1861, Afrikaans tot 1860, Die Afrikaanse geskrifte van Samuel Zwaartman)
• 1948 – Geskiedenis: Prof. P.J. van der Merwe (Die noordwaartse beweging van die Boere voor die Groot Trek (1770–1842), Die trekboer in die geskiedenis van die Kaapkoloni (1657–1842), Trek: studies oor die mobiliteit van die pioniersbevolking van die Kaap)
• 1950 – Regswetenskap: Dr. L.C. Steyn (Die uitleg van wette)
• 1951 – Taal- en Literatuurwetenskap: Prof. P.J. Nienaber (Bibliografie van Afrikaanse boeke, Deel II, Bronnegids by die studie van Afrikaanse taal- en letterkunde, Die geskiedenis van die Afrikaanse Bybelvertaling, Deel II, Die Vrystaatse taalbeweging)
• 1952 – Geskiedeniswetenskap: Prof. H.B. Thom (Die lewe van Gert Maritz), dr. G.D. Scholtz (Oorsake van die Tweede Vryheidsoorlog)
• 1955 – Taalwetenskap: Prof. J.L.M. Franken (Taalhistoriese bydraes, Tentatiewe etimologieë, Die Afrikaanse van Boniface)
• 1957 – Opvoedkunde: Prof. J.Chr. Coetzee
• 1958 – Regswetenskap: Prof. J.P. ver Loren van Themaat (Staatsreg); Staatswetenskap: Dr. G.D. Scholtz (Hoe die wêreldpolitiek gevoer word)
• 1959 – Taalwetenskap: Prof. S.P.E. Boshoff, prof. T.H. le Roux, prof. D.F. Malherbe; Literatuurwetenskap: Prof. G. Dekker, prof. F.E.J. Malherbe
• 1961 – Teologie: Prof. G.B.A. Gerdener (Recent developments in the South African mission field, Die Afrikaner en die sending)
• 1962 – Regswetenskap: Prof. J.C. de Wet en prof. H.L. Swanepoel (Die Suid-Afrikaanse strafreg); Sosiologie: Prof. G. Cronjé
• 1963 – Literatuurwetenskap: Prof. A.P. Grové
• 1964 – Wysbegeerte: Prof. H.G. Stoker
• 1965 – Kultuurgeskiedenis: Prof. A.J. Böeseken (Simon van der Stel en sy kinders); Sielkunde: Prof. F.W. Blignaut (Die invloed van langdurige oormatige gebruik van alkohol op tien generasies van die witmuis (Mus musculus) – ’n eksperimentele ondersoek na die uitwerking van etielalkohol op funksionele prosesse); Opvoedkunde: Prof. B.F. Nel (Grondslae van die psigologie en Pedagogiese verwaarlosing)
• 1967 – Kultuurgeskiedenis: Dr. J. Bouws; Taalwetenskap: Prof. S.P.E. Boshoff en prof. G.S. Nienaber (Afrikaanse etimologieë)
• 1968 – Ekonomie: Prof. H.J.J. Reynders; Wysbegeerte: Prof. C.K. Oberholzer
• 1969 – Aardrykskunde: Prof. A. Nel
• 1970 – Teologie: Prof. E.P. Groenewald
• 1971 – Ekonomie: Prof. J.L. Sadie; Geskiedenis: Dr. W.J. de Kock (postuum); Staatswetenskap: Prof. A.H. Murray
• 1972 – Aardrykskunde: Prof. P. Smit; Afrikanistiek: Prof. G.M.E. Leistner; Opvoedkunde: Prof. C.F.G. Gunter
• 1973 – Kultuurgeskiedenis: Prof. F.A. van Jaarsveld (Die Afrikaner en sy geskiedenis, Lewende verlede)
• 1974 – Geskiedenis: Prof. D.J. Kotzé (sy reeks boeke oor Nasionalisme as historiese faktor); Kunsgeskiedenis: Prof. J. du P. Scholtz (Strat Caldecott en D.C. Boonzaaier en Pieter Wenning: verslag van ’n vriendskap); Ekonomie: Prof. W.F.J. Steenkamp (sy publikasies oor arbeidsvraagstukke en koöperasies); Wysbegeerte: Prof. H.J. de Vleeschauwer (sy geskrifte oor die geskiedenis van die Wysbegeerte)
• 1975 – Opvoedkunde: Prof. J.G. Garbers, prof. M.C.H. Sonnekus
• 1976 – Teologie: Prof. A. van Selms
• 1977 – Wysbegeerte: Prof. M. Versfeld; Geskiedenis: Prof. C.F.J. Muller; Ekonomie: Prof. J.A. Lombard
• 1978 – Afrikanistiek: Prof. D. Ziervogel (postuum); Sielkunde: Prof. H.P. Langenhoven
• 1979 – Teologie: Prof. T.N. Hanekom
• 1980 – Ekonomie: Prof. P.J. van der Merwe; Staatswetenskap: Prof. J.J.N. Cloete
• 1981 – Opvoedkunde: Prof. J. van der Stoep; Afrikanistiek: Prof. P.J. Coertze; Sosiologie: Prof. S.P. Cilliers
• 1982 – Musiek: Prof. Jacques Malan; Sielkunde: Prof. A.B. van der Merwe
• 1983 – Ekonomie: Dr. Gerhard de Kock
• 1984 – Wysbegeerte: Prof. J.J. Degenaar, prof. W.P. Esterhuyse; Aardrykskunde: Dr. I.J. van der Merwe; Opvoedkunde: Prof. W.A. Landman
• 1985 – Kultuurgeskiedenis: Prof. Bun Booyens; Sielkunde: Prof. E.M. Nel; Sosiologie: Prof. A.F. Steyn
• 1986 – Ekonomie: Dr. S.S. Brand
• 1987 – Kriminologie: Prof. P.J. van der Walt
• 1988 – Sielkunde: Prof. W.J. Schoeman
• 1989 – Staatswetenskap en Ontwikkelingsadministrasie: Prof. J.H. Coetzee; Wysbegeerte: Prof. D.F.M. Strauss; Geskiedenis: Prof. F.A. van Jaarsveld; Ekonomie: Prof. J.A. Groenewald
• 1990 – Opvoedkunde: Prof. T.R. Botha; Afrikatale: Prof. E.B. van Wyk; Aardrykskunde: Prof. W.S. Barnard; Sosiologie: Prof. D.D. Joubert
• 1991 – Sielkunde: Prof. D.A. Louw; Kultuurgeskiedenis: Prof. C.F.J. Muller
• 1992 – Ekonomie: Prof. J.J. Stadler, prof. S.J. Terblanche; Wysbegeerte: Prof. M.E. Botha
• 1993 – Volkekunde: Prof. R.D. Coertze; Sosiologie: Prof. H.C.J. van Rensburg; Aardrykskunde: Prof. P.S. Hattingh
• 1994 – Sielkunde: Prof. J.M. Schepers
• 1995 – Geskiedenis: Prof. D.J. van Zyl; Staatswetenskap en Ontwikkelingsadministrasie: Prof. Christopher Thornhill; Ekonomie: Prof. S. Marx; Wysbegeerte: Prof. A.A. van Niekerk
• 1996 – Afrikatale: Prof. P.S. Groenewald; Opvoedkunde: Prof. P.C. van der Westhuizen
• 1997 – Sielkunde: Prof. I. van W. Raubenheimer; Kultuurgeskiedenis: Mnr. Karel Schoeman; Kunsgeskiedenis: Prof. G.M. Ballot
• 1998 – Ekonomie: Prof. G.L. de Wet (postuum); Filosofie: Prof. H.W. Rossouw; Sosiologie: Prof. J.B. du Toit; Geskiedwetenskappe (Kultuurgeskiedenis): Prof. F. Pretorius
• 1999 – Verpleegkunde: Prof. M.J. Viljoen; Bestuur: Dr. H.J.J. Reynders; Bewegingskunde: Dr. F.J.G. van der Merwe
• 2000 – Multi- en Interdissiplinêre spanwerk: Prof. J. Mouton; Kommunikasiekunde en joernalistiek: Prof. A.S. de Beer; Sielkunde: Prof. D.J.W. Strümpfer; Kunstegeskiedenis: Prof. D.J. van den Berg
• 2001 – Geskiedwetenskappe: Prof. J.C. Steyn; Filosofie: Prof. A.B. du Toit; Politieke wetenskappe: Prof. H.B. Giliomee
• 2002 – Menslike bewegingskunde: Prof. J.H. de Ridder; Verpleegkunde: Prof. Marie Poggenpoel
• 2003 – Kommunikasie: Prof. P.J. Fourie; Kunstewetenskappe: Prof. E.A. Maré; Sielkunde: Prof. M.P. Wissing
• 2004 – Filosofie: Prof. G. Olivier; Geskiedetenskappe: Prof. H.B. Giliomee
• 2005 – Maatskaplike werk: Prof. H. Strydom; Geografie: H.L. Zietsman
• 2006 – Multi- en Interdissiplinêre navorsing: Prof. F.P. Retief, prof. Louise Cilliers; Kunstegeskiedenis: Dr. Frieda Harmsen-Van Proosdij
• 2007 – Ekonomiese en bestuurswetenskappe: Prof. D.S. Lubbe; Politieke wetenskap: Prof. P. du Toit; Algemene wetenskapsleer en Algemene navorsingsmetodologie: Prof. J. Mouton; Geskiedwetenskappe: Prof. G.J. Schutte
• 2008 – Omgewingswetenskappe: Prof. J.H. Giliomee
• 2009 – Multi- en Interdissiplinêre navorsing: Dr. H.C. Marais; Kunstegeskiedenis: Prof. A.E. Duffey; Sielkunde: Prof. J.G. Maree; Biblioteek- en inligtingkunde: Prof. C.S. de Beer
• 2010 – Geskiedwetenskappe: Prof. P.H. Kapp; Filosofie: Prof. B.J. van der Walt; Politieke wetenskappe: Samestellers van die Nuwerwetse Politieke Woordeboek; Ekonomie: Prof. P. Styger
• 2011 – Opvoedkunde: Prof. J.L. van der Walt; Maatskaplike werk: Prof. Sulina Green
• 2012 – Multi- en Interdissiplinêre spanwerk: Prof. A. Kruger; Kunstewetenskappe: Prof. K.H. Dietrich
• 2013 – Geskiedwetenskappe: Prof. Albert Grundlingh; Filosofie en etiek: Prof. P.H. Spies; Politieke wetenskap: Prof. G.C. Olivier; Ekonomie: Prof. P.J. Mohr
• 2014 – Opvoedkunde: Prof. J.G. Maree; Verpleegkunde: Prof. Minrie Greeff; Geografie: Prof. E.C. Liebenberg
• 2015 – Multi- en Interdissiplinêre spanwerk: Prof. G.B. van Huyssteen; Kommunikasiekunde en joernalistiek: Prof. Lizette Rabe; Sielkunde: Prof. L.P. Swartz
• 2016 – Geskiedwetenskappe: Prof. E.L.P. Stals; Politieke wetenskap: Prof. D.J. Geldenhuys; Ekonomie: Prof. Estian Calitz
• 2017 – Maatskaplike werk: Prof. L.K. Engelbrecht
• 2018 – Kommunikasiekunde en joernalistiek: Prof. Herman Wasserman; Sielkunde: Prof. L.M. Richter
• 2019 – Geskiedeniswetenskappe: Prof. André Wessels; Ekonomie: Prof. Jannie J. Rossouw; Filosofie en Etiek: Prof. Johan Snyman
• 2020 – Maatskaplike werk: Prof. Antoinette Lombaard; Opvoedkunde: Prof. Bettie Wiecers; Stads- en Streeksbeplanning: Prof. J.J. (Das) Steÿn
• 2021 – Sieklunde: Prof. W.J. (Wilhelm) Jordaan; Multi- en interdissiplinêre spanwerk: Prof. Juanita Bornman; Kunstewetenskappe: Prof. Janine Allen-Spies

Bron

• Verwerk vanaf Die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns – Akademiepryse sedert 1909