Willie Esterhuyse

Moet nie met die akteur Willie Esterhuizen verwar word nie.

Willem Petrus Esterhuyse (1936-) is 'n emeritus-professor in filosofie en besigheidsetiek aan die Universiteit van Stellenbosch. Hy speel ’n belangrike rol met die onderhandelings in die aanloop tot die oorgang na ’n demokrasie in Suid-Afrika. Hy skryf verskeie filosofiese en politieke werke.

Lewe en werk

Willem Petrus (Willie) Esterhuyse is op 19 Augustus 1936 in Laingsburg gebore. Sy ouers is Willie en Elize Esterhuyse en hy het ’n jonger broer, De Waal. Hy word naby Laingsburg groot op Middelplaas in die omgewing en gaan skool in Laingsburg.

Hy studeer vanaf 1954 aan die Universiteit van Stellenbosch, waar hy eers in die teologie studeer maar dan van studierigting verander. Hy behaal sy B.A.-graad, in 1958 sy M.A.-graad en in 1964 sy D.Phil.-graad met ’n proefskrif oor Metafisika van die subjektiwiteit: die heautologies-oikeiologiese ontplooiing van die metafisika van die subjektiwiteit in Nietzsche se oorwinning van die Europese nihilisme. Op universiteit is hy primarius van die Dagbreek-koshuis en lid van die studenteraad. Hy studeer ook in Nederland aan die Universiteit van Utrecht en in Duitsland.

Van 1965 tot 1967 is hy ’n senior lektor aan die Durban Universiteitskollege (later die Universiteit van Durban-Westville). Hier begin hy die departemente van filosofie en staatsleer. In hierdie tyd is hy lid van die Afrikaner Broederbond, voorsitter van die Rapportryers en stryder vir Afrikaner-nasionalisme. Dan aanvaar hy vanaf 1968 ’n pos as senior lektor in Filosofie aan die Randse Afrikaanse Universiteit. Hy is vanaf 1974 professor in Filosofie aan die Universiteit van Stellenbosch en vir lank ook verbonde aan die Nagraadse Bestuurskool van hierdie universiteit, waar hy sake-etiek doseer. In 1998 tree hy af by die Departement van Filosofie en in 2002 by die Bestuurskool, waarna hy steeds op tydelike basis gereelde lesings by die universiteit aanbied.

In 1988 word hy koshuisvader van Goldfields, die nuwe koshuis van die Universiteit van Stellenbosch wat gebou is met skenkingsgeld op voorwaarde dat dit ’n ten volle geïntegreerde koshuis moet wees, waar blank en nie-blank saamwoon. Om binne die apartheidswette te bly word die koshuis aan die grens van die dorp gebou. Hierdie ondervinding versterk sy kritiese beskouing van die apartheidsbeleid. Op die aandrang van die Nasionale Intelligensiediens neem hy ’n leidende rol in die inisiatief om Nasionale Party leiers te oorreed om met die ANC te begin onderhandel en wanneer struikelblokke dreig om die onderhandelings skipbreuk te laat ly, is hy grootliks daarvoor verantwoordelik dat beide partye oorgehaal word om voort te gaan daarmee. So neem hy deel aan die vertroulike Afrikaner-ANC gespreksprojek in Brittanje in 1987 en reël die eerste amptelike ontmoeting tussen lede van die destydse Nasionale Intelligensiediens (Mike Louw en Maritz Spaarwater) en Thabo Mbeki en Jacob Zuma wat op 12 September 1989 plaasgevind het. In die tydperk tussen 1987 en 1990 tree hy as geloofwaardige tussenganger tussen die regering en die ANC op en aangesien sy integriteit deur beide partye as onberispelik beskou word, speel hy sodoende ’n deurslaggewende rol in die totstandkoming van demokrasie in Suid-Afrika. Hierdie interaksie word later in die internasionale rolprent Endgame uitgebeeld.

Na aftrede gee hy ook op tydelike basis lesings aan die Universiteit van Kaapstad se Sakeskool. Hy is raadslid van KunsteKaap, die Klein Karoo Nasionale Kunstefees, die Filosofiese Vereniging van Suid-Afrika en die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns. In die private sektor is hy nie-uitvoerende direkteur van verskeie organisasies, insluitende Barinor Holdings Beperk, Mediclinic International, Metropolitan Life, Plexus en Murray and Roberts Holdings Beperk, terwyl hy as tesourier optree vir Nations Trust, die Freedom Park Trust en Sanlam se Demutualisation Trust.

Vir verskeie publikasies lewer hy gereelde rubrieke, insluitende Finansies en Tegniek, Beeld, Die Volksblad en Die Burger. In 1996 lewer hy die D.F. Malherbe-gedenklesing by die Universiteit van die Vrystaat onder die titel Akademiese vryheid in die branding.

Hy is getroud met Annemarie Barnard, wat ’n doktorsgraad verwerf het en ’n lektor in Wiskunde is aan die Universiteit van Stellenbosch. Hulle het ses kinders, twee dogters en vier seuns, en woon in Paradyskloof in Stellenbosch. Hy besit ook die plaas Witwaterskloof naby Botrivier. Die plaashuis, met alles daarin, word in Februarie 2000 in ’n vernietigende brand verwoes.

Skryfwerk

Sy geskrifte hanteer filosofiese kwessies in hoofsaaklik die wysgerige, godsdienstige en politieke milieus. In Friedrich Wilhelm Nietzsche: Filosoof met ’n hamer behandel hy die omstrede filosoof Nietzsche se denke, terwyl hy Karl Marx se filosofie ontleed in Karl Marx: Filosoof van die revolusie. Pleitbesorger vir hoop is ’n lewensbeskrywing van Anton Rupert en sy lewensfilosofieë. Sake-etiek in die praktyk plaas hierdie belangrike onderwerp onder die soeklig en kommunikeer ingewikkelde konsepte op helder en eenvoudige wyse. Die Randse Afrikaanse Universiteit publiseer sy geskrifte oor Die subjektiwiteitsmotief in die wysgerige denke vanaf Plato tot Hegel en Wetenskap en Maatskappy.

Sy besinning oor die godsdiens roer verskeie sensitiewe kwessies aan. Genade sonder weerga is ’n besinning oor die eerste elf hoofstukke van Genesis in die Bybel. God en die gode van Egipte ondersoek die oorsprong en gemeenskaplikheid van die gelowe in die Midde-Ooste en Egipte, wat hom tot die slotsom bring dat daar deur die millennia en onder mense van alle tye een gemeenskaplike deler is, naamlik die soeke na geregtigheid. God is dan vir hom nie ’n persoonlike God nie, maar ’n energie – en energie kan nie geskep of vernietig word nie, dit was maar net altyd daar. Die God van Genesis sit sy persoonlike soektog na God voort en verskaf baie inligting oor die antieke filosowe, ou geskrifte en historiese interpretasies daarvan. Hierdie boek was aanvanklik veronderstel om deel te vorm van God en die gode van Egipte, maar word apart gepubliseer vanweë integrasieprobleme. Dit is steeds ’n weergawe van ’n persoonlike soektog. Geagte Jahwe sluit die persoonlike soektog na God af en bestaan uit elf briewe wat die skrywer direk aan God rig. In die briewe word persoonlike kwessies aangeraak asook aktuele kwessies soos die stryd tussen Christene en Moslems en die politiek. In die boek word daar dan finaal afskeid geneem van die tradisionele godsbeeld waaraan gelowiges steeds vashou.

In 1979 skud hy die Afrikaner-establishment se fondamente met die publikasie van Afskeid van apartheid (later in Engels uitgegee as Apartheid must die) waarin hy die onafwendbaarheid van apartheid se mislukking uitwys. Dit is grootliks hierdie boek en sy reputasie as verligte en bekwame filosofiese denker wat hom in ’n posisie plaas om later ’n groot rol te speel as tussenganger in die sensitiewe vryheidsonderhandelings. Apartheid must die word in 1982 bekroon met die Sunday Times Award for political writing. In Eindstryd (in Engels Endgame) vertel hy die verhaal van sy intense betrokkenheid met die onderhandelinge wat eindelik gelei het tot die val van die apartheidsregering en die bewindsoorname deur die ANC.

Eerbewyse

Hy ontvang in 1984 die Stalsprys vir Filosofie van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns, in 1982 die Sunday Times Prestige Prize for Political Literature en in 1988 die Leon/Fox Community Relations Award. In 1999 word hy deur Akademie bekroon met die N.P. van Wyk Louw-medalje wat toegeken word vir skeppende bydraes tot die ontginning, organisasie en volgehoue uitbouing van ’n vertakking van die geesteswetenskappe. In 2001 word hy deur die MBA-studente (afkomstig uit meer as twintig lande) aan die Nyenrode Universiteit in Nederland aangewys as professor van die jaar. Hierdie studente het in die loop van die jaar sy lesings oor sake-etiek bygewoon en ook lesings aan verskeie ander universiteite wêreldwyd, insluitende in die Verenigde State van Amerika. Die Staatspresident ken in 2003 die Orde van Luthuli (Silwer) aan hom toe vir sy rol in die onderhandelings tussen die ANC en die apartheidsregering. In 2003 ken die Universiteit van Stellenbosch ’n eredoktorsgraad aan hom toe

Bibliografie

• F.W. Nietzsche: Filosoof met 'n Hamer (1975)
• Afskeid van Apartheid (1979)
• N.P. van Wyk Louw se Geding met God (1979)
• Die Mens en sy Seksuele Moraal (1980)
• Apartheid must Die (1981)
• Die Pad van Hervorming (1982)
• Karl Marx: Filosoof van die Revolusie (1984)
• Pleitbesorger vir Hoop (oor Dr Anton Rupert) (1986)
• Moderne Politieke Ideologieë (medeskrywer)(1987)
• Genade Sonder Weerga (1988)
• Broers Buite Hoorafstand (1989)
• The Myth Makers (1990) (in medewerking met Pierre du Toit)
• The ANC (Mederedakteur) (1991)
• Sake-etiek in die Praktyk (1991)
• Intellektueel in konteks : opstelle vir Hennie Rossouw (medeskrywer)
• Thabo Mbeki: Africa – The Time has Come (mederedakteur) (1998)
• Thabo Mbeki: Africa: Define Yourself (mederedakteur) (2002)
• Anton Rupert: 'n Lewensverhaal (in medewerking met Ebbe Dommisse)(2008)

• God en die gode van Egipte (2009)

• Die God van Genesis (2010)
• Eindstryd (2012)
• Geagte Jahwe (2015)

Bronnelys

Boeke

• Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2. Academica, Pretoria, Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe Eerste druk 1983
• Kannemeyer, J.C. Die Afrikaanse literatuur 1652–2004. Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
• Van Niekerk, A (samesteller). 1996. Filosoof op die Markplein: Opstelle vir en deur Willie Esterhuyse. Kaapstad: Tafelberg.

Tydskrifte en koerante

• De Villiers, Johannes. Willie Esterhuyse – soeker na geregtigheid. Lig, April 2009
• Gaum, Frits. Gooi Esterhuyse die baba met die badwater uit? Kerkbode, 16 Oktober 2009
• Lamprecht, Maryna. Die regering moet hoor wat ons sê. Beeld, 12 Julie 2012
• La Vita, Murray. Eindstryd van apartheid. Beeld, 12 Mei 2012
• Le Roux, Frieda. Geloof en politiek al ou bedmaats. Die Burger, 4 Julie 2009
• Retief, Hanlie. Politieke profeet. Sarie, 29 Januarie 1997
• Troskie, Sandra. ’n hart wat lig is. By, 3 Julie 2010
• Truter, Suzette. Straat-filosoof. Sarie, 14 Julie 1999
• Van der Merwe, Kirby. Noag is net ’n storie, sê prof. Beeld, 30 September 2009
• Van Niekerk, Anton. Op die markplein van idees. Beeld, 25 Augustus 2006

Eksterne skakels

• Praag artikel deur Leon Lemmer oor Esterhuyse se boek Oorlog en vrede Geargiveer 18 Februarie 2020 op Wayback Machine