Afrikaner-Broederbond
- Hierdie artikel handel oor die Afrikaner Broederbond. Vir sy latere inkarnasie, sien Afrikanerbond (vereniging). Vir die politieke party wat in 1881 deur S.J. du Toit gestig is, sien Afrikanerbond (party).
Die Afrikaner-Broederbond (AB) was tussen 1918[1] en 1994 ’n geheime, eksklusief wit en manlike Protestantse kultuurorganisasie in Suid-Afrika. Die oogmerke was om vooruitstrewende eensgesindheid onder Afrikaners te skep en Afrikanertradisies en die Afrikanerkultuur op alle lewensterreine te bevorder. Die organisasie is in 1918 deur H.J. Klopper, H.W. van der Merwe, D.H.C. du Plessis en ds. J.F. Naudé, vader van ds. Beyers Naudé.[2] gestig. Die organisasie het tot 1920 as Jong Zuid Afrika bekend gestaan, waarna dit amptelik na die Afrikaner Broederbond hernoem is.[3]
Voor: L.J. Erasmus, Henning J. Klopper, ds. William Nicol, J. E. Reeler
Die Broederbond was lank ’n politieke twisappel nadat genl. J.B.M. Hertzog dit in die jare dertig as eerste minister aangeval het en die volgende eerste minister, genl. J.C. Smuts, dit in die jare veertig gedoen het. In Desember 1944 is staatsamptenare verbied om lid te wees en die verbod het bly staan tot na die Nasionale Party in 1948 die bewind oorgeneem het.[4]
Gedurende die apartheidsjare was meeste regeringsministers, asook invloedryke kerkleiers, akademici, professionele, militêre en polisiebeamptes lede van die vereniging. Dit was gereeld aangetyg en altyd ontken dat die belangrike besluite van die Suid-Afrikaanse staat deur die toe baie geheimsinnige Broederbond gemaak is. In Julie 1968 het appèlregter D.H. Botha in opdrag van die regering die sake van die Broederbond (saam met ander geheime organisasies) ondersoek. Hy het die Broederbond van alle blaam onthef.[4]
In 1979 het die boek Broederbond: The Super-Afrikaners, deur Ivor Wilkins en Hans Strydom, groot opslae gemaak omdat dit nie net ’n exposé van die Broederbond was nie, maar ook ’n bylaag van 139 bladsye gehad het waarin die naam, beroep en ander inligting van elke lid van die Broederbond verskyn het.
Leiers
wysigDie voorsitters van die Broederbond was:[3]
| Naam | Titel | Van | Tot |
|---|---|---|---|
| Klopper, HJ | 1918 | 1924 | |
| Nicol, W | Ds. | 1924 | 1925 |
| Greybe, JH | 1925 | 1928 | |
| Potgieter, JW | 1928 | 1930 | |
| du Plessis, LJ | Prof. | 1930 | 1932 |
| van Rooy, JC | Prof. | 1932 | 1938 |
| Diederichs, N | Dr. | 1938 | 1942 |
| van Rooy, JC | Prof. | 1942 | 1952 |
| Thom, HB | Prof. | 1952 | 1960 |
| Meyer, PJ | Dr. | 1960 | 1972 |
| Treurnicht, AP | Dr. | 1972 | 1974 |
| Viljoen, G | Prof. | 1974 | 1980 |
| Boshoff, CWH[5] | Prof. | 1980 | 1983 |
| de Lange, JP[5] | Prof. | 1983 | 1993 |
| de Beer, TL[6] | 1993 | 1994 |
Verwysings
wysig- ↑ "Jong Suid Afrika – gestig in Junie 1918" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 April 2009. Besoek op 14 Julie 2010.
- ↑ "Mormonen voor vrede en gerechtigheid – Robert Poort – April 2006" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Maart 2012.
- ↑ 3,0 3,1 Wilkins, Ivor; Strydom, Hans (1980), The Super-Afrikaners. Inside the Afrikaner Broederbond (Paperback ed.), Braamfontein, Johannesburg: Jonathan Ball
- ↑ 4,0 4,1 Ensiklopedie van die Wêreld. 1971. Broederbond.
- ↑ 5,0 5,1 van Wyk, AH. "Die rol van die verligtes in die Nasionale Party in die politieke ontmagtiging van die Afrikaner, 1966–1994 (Afrikaans)" (pdf). University of Pretoria. Besoek op 2007-06-09.
- ↑ "Die Nuwe Afrikaner-Broederbond" ([dooie skakel] – Scholar search), Beeld: 13, 30 November 1993, archived from the original on 27 September 2007, https://web.archive.org/web/20070927224047/http://152.111.1.251/argief/berigte/beeld/1993/11/30/13/4.html, besoek op 14 Julie 2010