Carl Heyne

Carl (of Karl) Heyne (Jena, Groothertogdom Saxe-Weimar-Eisenach, Duitsland, 21 Mei 1866 – Rustenburg, Transvaal, Suid-Afrika, 8 Desember 1933) was ’n Suid-Afrikaanse argitek van Duitse herkoms.

Carl Heyne.

Lewenskets

Heyne, sy vrou, twee dogters en ’n babaseun het einde 1894 na die Zuid-Afrikaansche Republiek gekom en hulle kort voor lank in die omgewing van Rustenburg gevestig. Hy het aanvanklik huise gebou, maar het later groter bouwerk ontwerp en opgerig soos die Lutherse kerk op Kroondal en die NG moederkerk op Rustenburg, 8 km noordwes van Kroondal. Hy het ook siviele-ingenieurswerk onderneem, soos die destydse brug oor die Hexrivier by Kroondal en die Olifantsbrug aan die suidekant van die Magaliesberg.

Hy is in Desember 1933 op Rustenburg oorlede.

Kroondal se ou Lutherse kerk

Die ou Lutherse kerk op Kroondal, ingewy op 24 Junie 1896, wat nou as biblioteek en museum gebruik word.

Die ou Evangelies-Lutherse kerk op Kroondal, kort nadat dit in 1896 ingewy is.

Die kerkie op Kroondal, Noordwes, wat Heyne ontwerp en gebou het, is op 24 Junie 1896 plegtig ingewy. Dié nedersetting is in 1889/'90 begin deur die aankoop van die plaas Kronendal/Kroondal deur 'n groep mans, naamlik Theodor Wenhold, Georg Ottermann, Wilhelm Lange, Heinrich Backeberg, Heinrich Christoph Penzhorn, Hans Peter Jordt en Johann Heinrich Christian Müller (volgens Akte van Transport No. 1675 van 19 Mei 1890). Vier van hulle was sendelinge van die Hermannsburger Missiongesellschaft, een 'n sendeling afkomeling en twee immigrante – almal van Duitsland afkomstig. Hulle doel was die plaas onder hulle te verdeel en te bewerk.

In 1892 is die Deutsche Schule Kroondal begin, wat vandag nog bestaan en onderrig in sowel Duits as Afrikaans bied aan van voorskoolse tot gr. 7-leerders.

Voor die kerk vir dié Duitse nedersetting gebou is, het die gemeente byeengekom vir eredienste in die voorkamer van G. Ottermann, wat ook die plaaslike meul opgerig het. Onder sy toesig is 40 000 bakstene vervaardig en gebak deur die plaaslike gemeenskappie. Heyne en sy vakmanne het die deure en vensters gemaak en die kerk se dak gebou. Wilhelm Glatthaar van die nabygeleë Rustenburg het die altaartafel en preekstoel vervaardig en aan die kerk geskenk. Op 2 Augustus 1896, twee maande nadat die kerk met sy sitplek vir 150 kerkgangers, ingewy is, is die Duitse Evangelies-Lutherse gemeente Kroondal met 12 lidmate gestig. Die stigtingsakte bepaal dat dit altyd 'n Evangelies-Lutherse gemeente sal wees. Aan die begin het die "vader van die gemeente", eerw. Christian Müller, sedert 1872 sendeling van die nabygeleë Tswana-gemeente, voorgegaan as deeltydse pastoor. Hy is op 15 Junie 1916 op Rustenburg oorlede en begrawe in die Kroondalse begraafplaas.

In later jare het die kerk in onbruik verval nadat die nuwe kerk in 1961 gebou is en daar was selfs sprake van sloping. Die Afrikaanse sakemagnaat Anton Rupert het deur sy bewaringstigting betrokke geraak en nadat dit gerestoureer is, het hy 'n groot aandeel daarin gehad dat dit in 1980 tot nasionale gedenkwaardigheid verklaar is. Die Duitse gemeenskap gebruik dit nou as biblioteek en museum, wat die geskiedenis van die nedersetting en gemeente uitbeeld.

Daar bestaan nog heelwat meer geboue in Rustenburg wat deur Carl Heyne ontwerp en gebou is: Landdroshof – 1903, Spoorweg Stasiegebou – 1906, Anglikaanse Kerk – 1922, Hospitaal – 1923, Sinagoge – 1924, Vrymesselaars Saal – 1928, Stadsaal – 1932.

NG moederkerk Rustenburg

• 
  Die NG kerk Rustenburg. Genl. Piet Joubert het die hoeksteen op 23 April 1898 gelê, maar bouwerk is deur die Tweede Vryheidsoorlog vertraag sodat die gebou eers in 1903 ingewy kon word. Die argitek was Carl Heyne.
• 
  Die kerkgebou se toring.
• 
  Syaansig van die kerkgebou.

Bronne

• (en) Besonderhede oor Heyne op die argitektuurwebtuiste Artefacts.co.za. URL besoek op 1 Oktober 2015.
• (en) Twee brûe oor die Hexrivier.