Chris Lombard

Chris Lombard (1929–2012) was hoof van die Departement Spraakleer en Drama van die Windhoekse Onderwyskollege in Namibië en ook ’n Afrikaanse digter en skrywer.

Lewe en werk

Chris Johannes Lombard was op 21 Januarie 1929 op Heidelberg in die Kaap gebore. Sy skoolopleiding ontvang hy hier aan die Hoërskool Heidelberg, waar die bekende akteur Jannie Gildenhuys een van sy skoolmaats is. Hy studeer verder aan die Universiteit van Stellenbosch en behaal ’n B.A.-graad met Afrikaans-Nederlands en Duits as hoofvakke, voltooi ’n driejarige kursus in Spraakleer en Drama en verwerf die Sekondêre Onderwysdiploma. Deur deeltydse studie verwerf hy later aan dieselfde universiteit die B.A. Honneurs-graad in Afrikaans-Nederlands en in 1974 die M.A.-graad in Drama, laasgenoemde met ’n verhandeling oor “’n Ondersoek na die jeugtoneel met betrekking tot die eietydse adolessent”. Hy begin in 1952 onderwys gee by die St. Martini-skool in Kaapstad en doen dan vir ’n rukkie joernalistieke werk by Die Transvaler in Johannesburg. Gedurende hierdie tyd en ook later in Bloemfontein is hy aktief betrokke by die amateurtoneel, waar hy self toneelspeel en verskeie opvoerings regisseer. Hierna raak hy betrokke by tersiêre onderwys en is vanaf 1955 tot 1958 dosent in Spraakleer en Drama aan die Bloemfonteinse Onderwyskollege. In 1959 en 1960 onderneem hy ’n informele studiereis deur die hele Europa. In hierdie tyd gee hy onder meer onderwys in Engeland en bied programme oor Afrikaanse poësie in voordragvorm in België en vir die Nederlandse radio aan. Hy werk ook as radio-omroeper vir Wêreldomroep in Hilversum in Nederland en stuur gereelde bydraes vir die kunsbladsy van Die Burger oor die teaterlewe in Europa. In Londen is hy bevriend met die akteurs Jannie Gildenhuys en Cobus Rossouw wat in hierdie tyd ook daar is en hulle woon verskeie toneelopvoerings saam by. Hy woon ook ’n tyd lank in Spanje. Met sy terugkeer na Suid-Afrika word hy in 1961 lektor en later senior lektor in die Fakulteit Opvoedkunde aan die Universiteit van Kaapstad, ’n betrekking wat hy tot 1980 beklee. Terwyl hy by die Universiteit van Kaapstad is, onderneem hy weer verskeie studiereise na Europa en ondersoek onder andere taal en drama-onderwys in Engeland, Duitsland, Denemarke en Frankryk. Hy studeer ook etlike maande Italiaans en die onderrig van vreemde tale aan die Universiteit van Perugia. As akteur is hy een keer betrokke by ’n professionele opvoering van die Kaapse Raad vir Uitvoerende Kunste (KRUIK) en tree ook in een televisie-vervolgreeks op. Verder bied hy heelwat opvoedkundige teater vir skole met die studente aan en lei ook opknappingskursusse in taal en drama vir diensdoende onderwysers. Hy word in 1983 hoof van die Departement Spraakleer en Drama van die Windhoekse Onderwyskollege in Namibië en beklee hierdie pos tot met sy aftrede in 1991. Die hele oorgang na onafhanklikheid in Namibië geskied in hierdie tydperk en hy is bevoorreg om dit eerstehands mee te maak en so ’n voorsmaak te kry van wat op Suid-Afrika wag. Ná sy aftrede vestig hy hom weer op Heidelberg en woon in dieselfde huis waarin hy groot geword het. Hy is op Vrydag 10 Augustus 2012 ná ’n kort siekte in die hospitaal op George oorlede.

Skryfwerk

Hy skryf reeds vroeg in sy lewe verse en dagboekaantekeninge vir homself en terwyl hy student is verskyn sommige van sy gedigte in die studenteblad. Hy begin egter eers ernstig skryf in die laaste maande van sy verblyf in Windhoek. Dit is veral die oorgang na ’n demokratiese bestel in hierdie land en die daarmee gepaardgaande politieke opwinding wat hom stimuleer. Sy verse ondersoek veral die lot van die enkeling en alleenreisiger, veral uit die gay-perspektief, met besondere verwysing na die dinge wat verbygaan. Verwysings na skeepvaart en die see kom meermale voor, asook die behandeling van sosio-politieke vraagstukke. Hy toon ook ’n sterk sin en aanvoeling vir die dramatiese. In sy betreklik laat debuutbundel “Tussen die malgasse op die kaai” skryf hy fyn afgewerkte, strak verse wat beïndruk met die vernuftige afsluiting daarvan. Verskeie gedigte behandel die oorgang tussen die ou en nuwe tydvak in die geskiedenis van Namibië, gekenmerk deur nostalgie oor die verlede en onsekerheid oor wat voorlê. Die Europese kultuur word as afgedaan beskou en daarmee saam word die blanke ’n vreemdeling en ontheemde. Verskeie gedigte het reis as tema. Hierdie bundel word in 1991 genomineer vir die Rapportprys en is in 1992 op die kortlys vir die toekenning van die CNA-Debuutprys. Sy fyn vakmanskap is ook teenwoordig in die opvolgbundels “Millennium” en “Driemaster”. “Millennium” (verwysend na die duisendjarige vrederyk of ’n tydperk van duisend jaar) bepaal hom weer grootliks op die politieke verandering in Suid-Afrika, met gepaardgaande bekommernis oor die wêreld, waardes en vertroulike wat verlore mag gaan. Daar is ook verskeie verse met heimwee oor jeugdige skoonheid wat verlore is en verse wat terugkyk oor ’n verbygegane jeug. Die toekoms word enersyds pessimisties en negatief beoordeel (vergelyk die gedigte “1993” en “Die hoop van bouers”), maar hierdie toonaard word gebalanseer met die “Intermezzo”-gedeelte van die bundel. Hierdie gedeelte speel meestal af in die Mediterreense gebied van Frankryk, Spanje en Italië en het ’n ligter aanslag. In ’n gedig soos “Griekse reis” vind hy hom meer verwant aan die Europese mense as dié in Afrika. Die inherente alleenheid van die mens word in die slotafdeling beklemtoon en sluit aan by die onderliggende melancholie van die bundel. “Klein strandnokturne vir die nostalgie” is nostalgiese jeugherinneringe, terwyl in “Alexander en Hephaestion” die Griekse heerser na ’n mislukte huwelik en veelvuldige veldslae rus vind by die minnaar. “Driemaster” se titel verwys na die drie afdelings van die bundel. Die eerste afdeling bevat gedigte waarin worsteling teen die aanvalle van die lewe uitgebeeld word. Die tweede afdeling beeld die verlange en liefde van mense uit, terwyl die derde afdeling meer persoonlik van aard is met verdriet oor die verlede en die verlies van geliefdes. Die titel kan egter ook verwys na die verlede en hede en die verband wat daartussen gelê word. Van sy gedigte word opgeneem in die versamelbundels “Groot verseboek”, “Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte”, “Die dye trek die dye aan” en “Nuwe verset”. Hy publiseer ook ’n kortverhaalbundel, “Vanuit ’n ou dorpshuis”, waarin hy in ’n twaalftal verhale op filosofiese wyse herinneringe dokumenteer, telkens met die aanbied van ’n feesmaal of kos as bindingsmiddel. Die verhale kan ook as reisverhale getipeer word, aangesien dit sentreer rondom besoeke aan of van die verteller, waaruit daar ook talle amusante stories van familielede en dorpsbewoners vloei. Hierdie boek word geïnspireer deur sy terugkeer na sy huis op Heidelberg. Van sy korter werk word in versamelbundels opgeneem, insluitende “Borde borde boordevol” onder redaksie van Hennie Auca

Publikasies

Jaar	Publikasies
1991	Tussen die malgasse op die kaai
1994	Millennium
1996	Vanuit ’n ou dorpshuis
2004	Driemaster

Bronnelys

Boeke

• Kannemeyer, J.C. “Die Afrikaanse literatuur 1652-2004” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
• Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel 2” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1999
• Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel 3” Van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe  2006

Tydskrifte en koerante

• Eie korrespondent “Chris Lombard kom tuis en skryf ná sy omswerwinge” “Die Burger” 9 Augustus 1996
• Malan, Mariana “Lombard se dood ‘is pynlike verlies’” “Beeld” 13 Augustus 2012

Internet

• LitNet ATKV-Skrywersalbum 13 Julie 2102: www.litnet.co.za
• Van Zyl, Wium Versindaba: http://versindaba.co.za/tag/chris-lombard/ Geargiveer 29 November 2017 op Wayback Machine
• Versindaba: http://versindaba.co.za/2012/08/16/chris-lombard-sterf-na-kort-siekbed/ Geargiveer 29 November 2017 op Wayback Machine
• Vorster, Wim Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2009/02/16/SK/11/BBflapteksWimVorster.html

Ongepubliseerde dokumente

• Lombard, Chris “Biografiese skets” Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein 11 Maart 2004