Cloetespas
Die Cloetespas is 'n bergpas op die R327 wat Herbertsdale oor die Outeniekwaberge met Van Wyksdorp, Ladismith en Calitzdorp in die Klein Karoo verbind.
Hierdie redelik onbekende pas is reeds in die 1850's gebou en waarskynlik genoem na die familie wat die grond aan die suidelike kant van die pas besit het. Boere in die Klein Karoo direk noord van die pas het hierdeur 'n kortpad na Mosselbaai met sy hawe verkry. Voorheen moes hulle 70 km weswaarts gaan óm die Plattekloof of 20 km ooswaarts oor die Attakwaskloofpas. Herbertsdale is eers in 1865 en Van Wyksdorp in 1904 gestig.
Aanvanklik het die pas as Cloeteskraalpas bekend gestaan. Cloetesberg direk noord van die pas is 1 007 m hoog. Noordoos lê Spitskop op 1 029 m, noordnoordwes Vreysberg op 1 110 m en daarna sak die pas tot in die vallei van die Gouritsrivier. Met die Jan Mullerbrug (geopen in 1955) gaan die pad oor die Gourits. Omdat die rivier en sy talle sytakke 'n besonder wye opvanggebied het, kan hierdie brug betreklik maklik oorstroom. Gedurende die 1970's en 1980's is die roete verder verbeter.
Ná 1910 is die roete aangepas om die steiler dele uit te skakel. Aan die suidelike hang kan die ou paddele nog gesien word waar dit effens wes van die nuwe trajek loop. Die ou en nuwe dele sluit in die vallei aan die noordekant weer bymekaar aan. Op dié spesifieke punt is oorblyfsels van 'n klipfort uit die Tweede Vryheidsoorlog (1899-1902) wat destyds deur die Mossel Bay District Mounted Troops opgerig is. Dit staan op 'n klein koppie in die hoek gevorm deur die aansluiting van die ou en nuwe pad. 'n Kilometer verder na die Klein Karoo is nog 'n ruïne van 'n blokhuis. Dit het uitsig gebied oor die plat gedeelte van die pas wat na die Klein Karoo lei. Daar is selfs 'n derde bouval van 'n fortjie. Hulle moes verhinder dat Boere-kommando's hulp veral in die vorm van vars perde ontvang van ondersteuners in Suid-Kaapland; en van wapens en ammunisie voorsien word deur skepe aan die kus. In ander Suid-Kaapse passe was daar hoogstens twee van hierdie fortjies. Dit dui dalk op die belangrikheid van hierdie roete vir soldate te perd.
Hierdie pas en die Gouritsrivier vorm die skeiding tussen die Lange- en die Outeniekwaberge.
Bibliografie
wysig- Standard Encyclopaedia of Southern Africa, vol. 3. Kaapstad: Nasou, 1971
- Op Pad in Suid-Afrika. Erasmus, B.P.J., Johannesburg: J. Ball,1995