Diepseeduiker

Hierdie artikel moet skoongemaak of andersins verbeter word.
Hierdie artikel voldoen nie tans aan die hoë gehaltestandaarde waarna Wikipedia streef nie. Voel vry om self in te spring en verbeterings te maak, en verwyder hierdie kennisgewing ná die tyd. Vir meer hulp, sien die redigeringshulp. Daar is moontlik kommentaar in die artikel of op die besprekingsblad oor wat verbeter moet word.

In 1917 is die lynskip Laurentic naby Malin-punt in Noord-lerland getorpedeer. Daar was 'n fortuin aan goud en silwer aan boord, en alles sou verlore gegaan het as die mensdom nie geweet het hoe om in die see af te daal en daar te werk nie. Diepseeduikers soos die een op die tekening regs is na die toneel gebring en het meer as 40 m afgeduik om die stawe na die oppervlak te bring. Dit was 'n reusetaak wat ses jaar in beslag geneem het. In dié tyd het die duikers 3 168 stawe ter waarde van R9 917 416 geberg. Die totale waarde van die muntmetaal aan boord was R10 000 000, wat beteken dat meer as 99 persent van die goud en silwer herwin is. Dit was die waardevolste skat wat ooit deur duikers uit die see gehaal is.

In 1940 het die Niagara naby Nieu-Seeland op 'n myn geloop. Staafgoud ter waarde van R5 000 000 het saam met die skip na die bodem gesink. Die wrak het veel dieper as die Laurentic gelê, die water was byna 140 m diep. Op daardie diepte is dit feitlik pikdonker, en die waterdruk is enorm. Paddamanne het al met groot moeite daarin geslaag om tot hierdie diepte af te daal, en 'n kort rukkie daar te vertoef, maar geen diepseeduiker kan op so 'n diepte werk nie.

Hier is 'n ander middel dus gebruik: die duikkamer. 'n Duikkamer is 'n staaltenk met kykpoorte waarin 'n man tot groot dieptes aan kabels neergelaat kan word. In 1972 het 'n duikkamer 5 029 meter diep in die see noord van Hawaii afgedaal om elektroniese toerusting vir die Amerikaanse Vloot te berg - 'n rekorddiepte vir berging m.b.v. 'n duikkamer.

Dit is maar drie van die vele dramatiese voorbeelde van wat duikers met die regte uitrusting kan doen. Duikers is egter ook onontbeerlik vir die baie minder dramatiese take in die moderne wêreld.

Vir feitlik elke soort onderwaterbouwerk word van duikers gebruik gemaak. Hulle help met die bou van hawemure, golfbrekers, damme, met die lê en herstel van kabels, en die inspeksie van skeepsrompe.

Tydens 'n oorlog verwyder hulle ondersese versperrings soos skeepswrakke wat die ingang na hawens versper. Hierdie duikers dra swaar duikpakke met helms. 'n Nuwe soort drukmyn wat ontplof wanneer 'n bewegende skip se drukgolf oor hom gaan, word deur vryduikers opgespoor. Hulle word ook “paddamanne" genoem, en dra hul eie lug of suurstof in silinders met hulle saam. Hulle is dus nie met 'n lugpyp aan die oppervlakte verbind nie en kan vryelik rondswem.

Die geskiedenis van duik

Die eerste verwysing na duikers kom in die Ilias van Homerus voor, waar na oesterduikers verwys word. In 'n manuskrip uit die vierde eeu is daar 'n afbeelding van 'n duiker. Hy dra 'n harde helm wat met 'n lugpyp verbind is.

Die man wat die eerste praktiese duiktoestel ontwerp het, was 'n Duitser, Augustus Siebe. Hy het 'n metaal-duikhelm gemaak wat aan 'n skouerplaat verbind was. Hieraan was die duikpak van leer geheg. Die pak het in 1819 sy verskyning gemaak. Lug is met 'n pomp deur die lugpyp na die duiker geblaas. Soortgelyke pakke word vandag nog algemeen gebruik.

Hierdie was maar die eerste van 'n groot getal eksperimentele duikpakke wat Siebe ontwerp het om 'n veilige metode te probeer vind vir die mens om onderwater te duik.

Duikpakke vir diepseeduik

Om met 'n helmtoestel te kan duik, moet 'n duiker o.m. die volgende toebehore hê:

'n Lugpomp om lug na hom af te pomp.
'n Helm (gewoonlik van staal) met glasvensters waardeur hy kan sien.
'n Buigsame, waterdigte duikpak wat styf om sy liggaam pas.
'n Suurstofpyp wat buigsaam moet wees maar nie onder die druk van die lug of die water ingee nie.
'n Paar swaar stewels met toonskutte van metaal. Loodsole hou die duiker se voete op die seebodem.
Twee loodgewigte met 'n massa van sowat 18 kg elk. Een word aan sy bors en die ander aan sy rug gehang. Hierdie gewigte voorkom dat die duiker na die oppervlak dryf wanneer lug in sy pak gepomp word.
'n Gidstou waarmee hy seine na die oppervlakte kan stuur deur daaraan te pluk. In 'n noodgeval kan hy daarmee na bo getrek word.
Die outydse duikpakke het ook 'n telefoon gehad waarmee met die duiker gepraat kon word. Die draad was in die gidstou ingevleg.

Vandag se duikers gebruik baie min toerusting, veral as hulle nie te diep duik nie. Hulle dra 'n pak wat styf om die liggaam pas om die koue uit te hou, en drukflesse met lug of suurstof. Die vryduiker kan vinnig en rats rondswem met die swemvinne aan sy voete. Hy het geen kontak met die oppervlak nie. Hy dra gewoonlik 'n horlosie om hom in te lig hoe lank hy onder is, asook 'n dieptemeter.

Waterdruk

Hoe dieper die duiker duik, hoe groter word die druk wat die water op hom uitoefen. Die lug wat na hom afgepomp word, moet dieselfde druk hê as die water om hom, anders word sy borskas inmekaar gepers. Op 'n diepte van 60 m is 'n lugdruk van sowat 620 kPa (kilopascal) nodig om die waterdruk te neutraliseer. Op groot dieptes gebruik duikers strak metaalpakke waarvan net die arms en bene effens kan beweeg. Hulle word aan staalkabels neergelaat en opgetrek.

Die grootste dieptes word in 'n spesiale soort duikboot bereik, die sg. batiskaaf. In 1960 het Jacques Piccard (seun van die batiskaaf se uitvinder, prof. Auguste Piccard) en lt. D. Walsh van die Amerikaanse Vloot in die Marianatrog in die Stille Oseaan, die diepste plek in die see, tot die ongelooflike diepte van 10 917 m afgedaal. Op hierdie plek sou die spits van die wêreld se hoogste berg, Everest, ongeveer 2 000 m onder die water lê. Die druk op die batiskaaf was sowat 103 500 kPa. Niemand kon nog die rekord verbeter nie.

Opduik

Onder druk absorbeer die duiker se bloed baie stikstof. Indien die druk afneem, word die stikstof vrygelaat soos hy asemhaal. Styg hy te vinnig op, vorm die stikstof borrels in sy bloed. Hierdie sg. borrelsiekte (soms genoem caissonsiekte) is geweldig pynlik en kan die dood veroorsaak. Dit kan voorkom word deur stadig op te styg en druktrappe te handhaaf, dit wil sê die duiker styg net 'n sekere ent op en vertoef dan 'n rukkie op een plek sodat die opgeloste stikstof uitgeskei kan word.

Bronne

Kennis, Volume 1, 1980, bl. 54-55, ISBN 0-7981-0823-1