E.W.S. Hammond

Edward William Stephen Hammond (18 April 1944 – 5 Desember 1999) was ’n Afrikaanse digter, wat die Eugène Maraisprys met sy poësie verower het.

Lewe en werk

Edward William Stephen Hammond was op 18 April 1944 op die delwersplaas Badhope gebore, wat geleë is op ’n plekkie met die naam Sydney-on-Vaal langs die Vaalrivier naby Barkly-Wes. Sy laerskooljare bring hy op die delwerye deur en hy studeer dan aan die Hoërskool Vaalrivier te Barkly-Wes. Gedurende 1957 verhuis die gesin na Kimberley en hy matrikuleer in 1962 aan die Rooidak Hoërskool op Boshof in die Vrystaat. Vanaf 1965 tot 1968 studeer hy aan die Universiteit van Stellenbosch en verwerf die B.A.-graad in 1967 en die Senior Onderwysdiploma in 1968. In hierdie tyd is hy ook lid van D.J. Opperman se Letterkundige Laboratorium en verskyn van sy verse in Stellenbosse Student. Hy hou hierna op verskeie plekke skool, onder meer op Kakamas in die Noord-Kaap, waar hy ’n nuwe skoollied skryf (later deur S. le Roux Marais getoonset), Jansenville in die Oos-Kaap en Johannesburg. Dan gee hy klas in die voormalige Rhodesië en einde 1974 gaan hy na Hunstanton aan die ooskus van Engeland waar hy vir twee jaar lank klas gee. In hierdie tyd maak hy gebruik van die geleentheid om in vakansietye die gehele Britse Eilande en meeste van die lande van Wes-Europa te besoek. Hy keer aan die einde van 1976 terug na Suid-Afrika. Hier word hy aangestel by die privaatskool Michaelhouse in Natal en verhuis dan in 1979 na Vishoek in die Kaap, waar hy Afrikaans aan ’n senior skool vir bruin kinders gee. In 1978 word diabetes mellitus by hom gediagnoseer en sy gesondheid verswak sodanig dat hy die onderwys in 1984 moet verlaat. Sedert 1992 is hy ’n permanente inwoner van die Harmonie-verpleeginrigting vir chroniese gevalle in Kimberley, maar herstel genoegsaam om te kan verhuis na sy eie woonstel in Eugenie Hof in Herlear in die dorp, waar hy tot met sy dood woon. Hy is op 5 Desember 1999 in Kimberley aan keelkanker oorlede.

Skryfwerk

Hy publiseer reeds van vroeg af gedigte in tydskrifte soos Stellenbosse Student, Kol, Tydskrif vir Letterkunde en Standpunte. Sy eerste digbundel, “Hamburgers en hotdogs”, beskryf ’n wêreld waarin die menslike toestand betreur word en die mense wat die bundel bewoon nie veel sin in die lewe sien nie. Reeds in die titel word die voedsel van die massamens uitgelig. Die bundel hanteer veral die uiteenlopende en samehangende aardse lewensprosesse soos lewe, dood, eet-en-drink en uitskeidings, weergegee in ’n prosaïese styl. Dit maak indruk met die sober woordgebruik, hardgebakte toon en rou realisme van die gedigte. Die verlore seun-motief wat in hierdie bundel behandel word, sluit aan by die Dertigers, maar sy hantering daarvan is nugter en hard teenoor die meer sentimentele benadering van die Dertigers (“Verlore seun”). In verskeie gedigte is dit die karige en direkte woordgebruik wat tref, soos in “Selfportret”, “Karkas” en “Ertsboor”, terwyl “Siklus” ’n goeie voorbeeld is van herhaling van dieselfde strofebou en woordherhaling om die teenstelling tussen kind en man te maak. “Afskeid” gebruik die beeld van die afgevalde blare van die boom om die gebrek aan aanraking en die tema van afskeid tussen mense effektief te suggereer. Hierdie bundel is een van die slagoffers van die besonder streng sensuurwette wat in die sewentiger- en tagtigerjare in Suid-Afrika toegepas word en die bundel word op 6 Februarie 1981 deur die Publikasieraad verbied. Na bemiddeling deur D.J. Opperman en W.A. de Klerk is die verbod ’n paar weke later opgehef. Sy tweede bundel, “Doodsteek van ’n diabeet”, toon ’n groot vooruitgang en handel in hoofsaak oor sy mediese toestand, waar sy siekte hom dwing om nie net sy huidige situasie te ervaar en deurleef nie, maar ook nostalgies te dink oor die dinge wat was en nie meer kan wees nie, asook dit wat nog moet kom. ’n Sterkpunt is dat hy daarin slaag om die sentimentele te vermy. In sommige verse spreek weemoed oor die herinneringe van die verlede, wat nie weer herbeleef kan word nie (“Soetland”), terwyl sy huidige toestand aanleiding gee tot gedigte soos “Selfportret op vyftig” en “Die eisers”, waarin telkens ’n sterk kontras met die vorige toestand getrek word. Hy kom ook in opstand teen God oor sy lyding (“Showdown”), terwyl in sommige verse hy sy lyding vergelyk met dié van Christus (“Via dolorosa”, “Aanvaarding”). In die plek van ’n beminde is nou net die verpleegster van die daaglikse inspuiting (“Doodsteek van ’n diabeet”), terwyl “Spel makaber” op wrang wyse die verval van die liggaam beskryf. “Die struggle” is die sterk slotgedig van die bundel, waarin die stryd teen die liggaam beskryf word in terme van die politieke stryd om bevryding. Aangrypend is die sober “Song, song blue” (met toespelings op die populêre liedjie van Neil Diamond), waarin die spreker met die gebruik van Engels ’n nie-sentimentele versoek oor sy begrafnis rig. Die Eugène Marais-prys word in 1996 aan “Doodsteek van ’n diabeet” toegeken. Sy gedigte word opgeneem in “Groot verseboek” en “Die Suid-Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte”, asook in ander versamelbundels soos “Senior Verseboek”, “Junior Verseboek”, “Die dye trek die dye aan” en “Woordpaljas”. Voor sy dood werk hy aan sy jeugherinneringe, wat hy onder die titel “As die Vaalrivier vol brandewyn was” wou publiseer. Die boek word deur Tafelberg vir publikasie aanvaar, maar is onvoltooid ten tye van sy dood en bly daarom ongepubliseer. Uittreksels uit die manuskrip word op LitNet gepubliseer. Die skets “’n Blom van die veld”, wat op 10 Februarie 1971 onder die titel “Die rivier bied altyd iets” in “Sarie Marais” verskyn het, word deur Hennie Aucamp in die versamelbundel “Blommetjie gedenk aan my” opgeneem. Sy prosa verskyn ook in ander versamelbundels, insluitende “Borde borde boordevol”.

Publikasies

Jaar	Publikasies
1980	Hamburgers en hotdogs
1995	Doodsteek van ’n diabeet

Bronnelys

Boeke

• Grové, A.P. “Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans” Nasou Beperk Vyfde uitgawe Eerste druk 1988
• Kannemeyer, J.C. “D.J. Opperman: ’n Biografie” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 1986
• Kannemeyer, J.C. “Verse vir die vraestel” Tafelberg-Uitgewers Beperk Eerste uitgawe 1998
• Kannemeyer, J.C. “Die Afrikaanse literatuur 1652-2004” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
• Pheiffer, R.H. “Woordpaljas” Human & Rousseau Kaapstad en Johannesburg Derde uitgawe Derde druk 1993

Tydskrifte en koerante

• Kunsredaksie “‘Diabeet’ se digter sterf ná siekbed” “Die Burger” 7 Desember 1999

Internet

• Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1999/12/07/4/1.html^{[dooie skakel]}
• Erasmus, Elfra Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1996/05/13/8/4.html
• Esaach: http://www.esaach.org.za/index.php?title=Hammond,_E.W.S.
• LitNet ATKV-Skrywersalbum: www.litnet.co.za
• Volksblad: http://152.111.11.6/argief/berigte/volksblad/1999/12/8/11/4.html

Ongepubliseerde dokumente

• Hammond, E.W.S. Lewenskets Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum  (NALN) Bloemfontein