Kakamas

Kakamas is 'n dorp in die Suid-Afrikaanse provinsie Noord-Kaap, sowat 80 km suidwes van Upington. Dit is in 1898 gestig. Die N14 nasionale pad gaan deur Kakamas en kruis die Oranjerivier in Kakamas.

Kakamas
'n Waterwiel in Kakamas
Kakamas  Kakamas se ligging in Noord-Kaap
Koördinate: 28°48′S 20°39′O
Land	Suid-Afrika
Provinsie	Noord-Kaap
Distrik	ZF Mgcawu
Munisipaliteit	Kai !Garib
Stigting	1898
Oppervlak
• Totaal	4,55 km2 (1,76 vk. myl)
Hoogte	670 m (2 200 ft)
Bevolking  (2011)
• Totaal	9 538
• Digtheid	2 096/km2 (5 430/vk. myl)
Rasverdeling (2011)
• Wit mense	9.6%
• Indiërs/Asiërs	0.9%
• Bruin mense	81.6%
• Swart mense	7.0%
• Ander	1.0%
Taal (2011)
• Afrikaans	93.5%
• Tswana	2.3%
• Engels	1.6%
• Ander	2.7%
Poskode (strate)	8870
Skakelkode	054

Japie Lutz, ontwerper van die kanaalstelsel uit die Oranjerivier by Upington en Kakamas.

Die Hoërskool Martin Oosthuizen op die dorp word gereken as een van die oudste indien nie die oudste landbouskool in Suid-Afrika nie. Die skool het in 2020 sy eeufees gevier. Die skool is vernoem na Martin James Oosthuizen wat hoof was vanaf 1919 (toe nog laerskool) tot en met 1950.

Geskiedenis

Die dorp het ontstaan toe die Kaapse parlement in 1893 besluit het om grond (die plase Kakamas, Soetap en Neus) op die oewers van die Oranjerivier vir die NG Kerk te reserveer. Sodoende kon die kerk 'n arbeidskolonie skep vir die 'armblanke-boere' wat alles verloor het as gevolg van 'n langdurige droogte en 'n runderpes-epidemie in 1897. Die dorp het in 1931 munisipale status verkry.

Distrik

Die ekonomie van hierdie dorp is op boerdery gebaseer, en danksy besproeiing van die Oranjerivier is boere uit die Kakamas-gebied nou die grootste uitvoerders van druiwe na Europa en Engeland. Die distrik lewer druiwe, gedroogte vrugte (soos rosyntjies), lemoene, dadels en lusern en is bekend vir sy taaipitgeelperskes vir inmaak.

Kakamasperske

Mnr. A.P. Collins, 'n onderwyser op Kakamas, het in Februarie 1933 'n perskeboom op die plaas van mnr. P.J. van Rensburg gevind wat na sy mening voldoen het aan vereistes van 'n soektog na die volmaakte inmaakperske deur O.S.H. Reinecke. Die vereistes was dat die perske geel moet wees tot by die pit, 'n gesonde geur hê en die boom moes ook 'n goeie draer wees. Mnr. Collins het van die vrugte na prof. Reinecke in Stellenbosch gestuur en hy het dadelik van die perske se voorkoms gehou. Die perske het egter meegeding teen 45 ander variëteite. Monsters van al die soorte is ingemaak en twee huishoudkundiges, vier huisvroue en 'n beroepsinmaker is gevra om dit te beoordeel. Almal was dit eens dat die Kakamasperske die beste was. Dit was die begin van 'n suksesverhaal. Mnr. Collins het 50 voet (ongeveer 15 meter) enthout van die moederboom gesny en drie jaar later, in die somer van 1936 het daardie spruite in 'n kwekery op Simondium die eerste goue vrugte gedra. Die stam van die boom word by die Universiteit Stellenbosch bewaar. Uit daardie enkele boompie is steggies en klein Kakamasperskeboompies gemaak. Dit is in die sagtevrugtebedryf versprei en vandag is dit een van die lekkerste perskes ter wêreld. In 1966 was daar in die Boland alleen sowat twee miljoen regstreekse nakomelinge van daardie boom en nog sowat 'n kwartmiljoen in ander dele van die land. Op grond van die tekstuur en geur van die Kakamasperske is 'n goue medalje en 'n Prix D'Honneur in 1964 op die olimpiade van ingemaakte perskes aan die plant toegeken.

Boorlinge

• Engela van Rooyen, Afrikaanse skryfster.

Sien ook

• Slag van Kakamas, skermutseling tussen Suid-Afrika en die Duitse Ryk wat hier plaasgevind het.
• Lys van dorpe in Suid-Afrika

Bronne

• Op Pad in Suid-Afrika. B.P.J. Erasmus. 1995. ISBN 1-86842-026-4
• Matieland Jaargang 10 NOMMER 1 APRIL 1966
• Hoe verklaar jy dit? D. Fourie. 2016. ISBN 9781776090495

Eksterne skakels

• Green Kalahari
• Kakamas webtuiste
• Roetes