Ek is 'n Afrikaan (toespraak)

Ek is 'n Afrikaan is die titel van 'n toespraak deur Thabo Mbeki, namens die African National Congress in Kaapstad, op 8 Mei 1996 gelewer tydens die aanvaarding van die Grondwetsontwerp van die Republiek van Suid-Afrika. Mbeki was die adjunkpresident van Suid-Afrika, en het in hierdie amp gedien onder pres. Nelson Mandela. Mbeki se reputasie was as gevolg van die toespraak gevestig as dié van 'n politieke redenaar vergelykbaar met Martin Luther King jr. In 2013, het oud-president Frederik Willem de Klerk, in Den Haag tydens die 12de Europese lesing sy eie weergawe van die "Ek is 'n Afrikaan" toespraak gelewer: “My voorvaders was Hugenote uit Frankryk wat in 1688 via Holland na Suid-Afrika toe gekom het ... My kultuur, soos die kulture van so baie mense dwarsoor die wêreld, is deurtrek met ongeëwenaarde literatuur, kuns en musiek uit Europa. En steeds is ek 'n Afrikaan. ... Ek streef daarna om sy belange in verhouding met die res van die wêreld te bevorder, en ek ondersteun sy sportspanne wanneer hulle spanne van ander kontinente aandurf."

Thabo Mbeki lewer 'n toespraak.

Die toespraak lui as volg:

Voorsitter, Gewaardeerde president van die Demokratiese Republiek, Agbare lede van die Grondwetlike Vergadering, Ons onderskeie binnelandse en buitelandse gaste, Vriende, Op 'n geleentheid soos hierdie, moet ons dalk by die begin begin. So, laat ek begin: Ek is 'n Afrikaan. Ek het my bestaan te danke aan die heuwels en die valleie, die berge en die ooptes, die riviere, die woestyne, die bome, die blomme, die see en die ewigveranderende seisoene wat die aansig van ons eie land definieer. My liggaam het al gevries in ons ryp en in ons onlangse sneeu. Dit het ontdooi in die warmte van ons sonskyn en gesmelt in die hitte van die middagson. Die kraak en die gerammel van die somerdonderslae, en die klap van onverwagte weerlig, was al die oorsaak van beide bewing en van hoop. Die geure van die natuur was al so goed vir ons soos die aansig van die wilde blomme, die burgers van die veld. Die dramatiese vorms van die Drakensberge, die grondkleurige water van die Lekoa, iGqili en Thukela en die sand van die Kgalagadi, is als panele op die stel van die natuurlike verhoog waarop ons die dwase dade van die teater van ons dag uitvoer. Met tye, en in vrees, wonder ek of ek gelyke burgerskap van ons land moet toegee aan die luiperd asook die leeu, die olifant asook die springbokke, die hiëna, die swart mamba en ook die verpeslike muskiet. Met menslike teenwoordigheid onder al hierdie, 'n kenmerk op die gesig van ons dus gedefinieerde geboorteland, weet ek dat niemand my durf uitdaag wanneer ek sê ek is 'n Afrikaan nie! My bestaan is ek verskuldig aan die Khoi en die San, wie se troostelose siele op die weide platteland van die pragtige Kaap spook; hulle wat die slagoffers was van die mees genadelose volksmoord wat ons land nog ooit gesien het, hulle wat eerste was om hul lewens te verloor in die vryheidstryd om ons afhanklikheid te verdedig, en hulle wat as 'n volk uitgewis is as resultaat. Vandag, as 'n land, behou ons maar 'n hoorbare stilte oor hierdie voorouers van generasies wat nog lewe, bang om die gruwel van 'n vorige daad te erken, en opsoek na die uitwissing van hierdie wrede gebeurtenis in ons herinneringe, 'n gebeurtenis wat deur voortbestaan as geheue ons eintlik moet leer om nooit weer onmenslik te wees nie. Vanuit die emigrante wat Europa verlaat het om 'n nuwe tuiste in hierdie moederland te vind, is ek gevorm. Ongeag hul optrede, bly hul steeds 'n deel van my. In my are vloei die bloed van die Maleierslawe wat uit die Ooste gekom het. Hul trotse menswaardigheid gee my rigting in my lewe, hul kultuur vorm deel van my wese. Die strepe wat hulle op hul liggame vertoon van die slawedrywer se sambok, is 'n herinnering geëts op my bewussyn van dit wat nie gedoen moet word nie. Ek is die kleinkind van die vegtermans en -vroue wat deur Hintsa en Sekhukhune gelei is, die patriotte wat Cetshwayo en Mphephu gelei het op die veggrond, die soldate wat deur Moshoeshoe en Ngungunyane geleer is om nooit die rede vir vryheid te verag nie. My verstand asook kennis van myself is gevorm deur die oorwinnings wat die juwele in ons Afrikakroon is, die oorwinnings wat ons verdien het tussen Isandhlwana en Khartoem, as Ethiopiërs en as die Ashanti van Ghana, en as die Berbers van die woestyn. Ek is die kleinkind wat vars blomme plaas op die Boeregrafte by St Helena en by die Vrouemonument, wat sien deur die siel se oog, en die lyding ervaar van 'n eenvoudige landbewoner, dood, konsentrasiekampe, verwoeste wonings, 'n droom in ruïnes. Ek is die kind van Nongqawuse. Ek is die een wat dit moontlik gemaak het om wêreldwyd handel te dryf in diamante, goud, in dieselfde kos waarna ons eie mage smag. Ek kom van diegene wat vervoer is vanaf Indië en China, wie se bestaan uitsluitlik verbind was aan die feit dat hul in staat was om fisiese arbeid te voorsien, wat my geleer het dat ons terselfdertyd plaaslik asook buitelands kon wees, wat my geleer het dat die menslike bestaan self daarop berus dat vryheid 'n noodsaaklike voorwaarde is vir menslike bestaan. Om deel te wees van al hierdie mense, en wetende dat niemand hierdie bewering durf betwis nie, sal ek eis dat ek 'n Afrikaan is. Ek het gesien hoe ons land homself uitmekaar skeur soos hulle, wat almal my mense is, mekaar aanval in 'n titaniese stryd, die een om regstelling van 'n verkeerde daad wat gepleeg is deur die een teen die ander, en die ander party wat poog om die onverdedigbare te verdedig. Ek het gesien wat gebeur wanneer een persoon oor 'n oormag van mag oor 'n ander beskik, wanneer die sterkere besluit om selfs die gegewe dat God alle mense na Sy eie beeld geskep het, te misken. Ek weet wat dit beteken wanneer ras en kleur gebruik word om te bepaal wie menslik is en wie sub-menslik. Ek het die vernietiging van alle gevoelens van eiewaarde gesien, die gevolge van strewe om te wees wat 'n mens nie is nie, net om 'n paar van die voordele te bekom wat diegene wat hulself as meesters voordoen, verseker hulleself geniet. Ek het ondervinding van die situasie waarin ras en kleur gebruik is om 'n paar te verryk, en die res te verarm. Ek het die korrupsie van beide gedagtes en siele gesien, as resultaat van die nastrewing na 'n veragtelike poging om 'n ware misdaad te pleeg teen die mensdom. Ek het al die konkrete uitdrukking van die ontkenning van menswaardigheid gesien, wat ontaard uit die bewuste, sistemiese en sistematiese onderdrukking en onderdrukkende aktiwiteite van ander mense. Daar paradeer die slagoffers met geen maskers om die wrede werklikheid te verberg nie; die bedelaars, die prostitute, die straatkinders, diegene wat troos soek in dwelmmisbruik, diegene wat steel om honger te sus, diegene wat hul verstand verloor want om van gesonde verstand te wees beteken mos maar net dieselfde as om pyn uit te lok. Miskien is wat die ergste is onder hierdie, wat my volk is, diegene wat geleer het om te moor teen vergoeding. Vir hul is die omvang van die dood in direkte verhouding tot hul persoonlike welsyn. En so, soos pionne in die diens van waansinnige siele, maak hul dood ter bevordering van die politieke geweld in KwaZulu-Natal. Hulle vermoor die onskuldiges in die taxi-oorloë. Hulle maak dood, vinnig of stadig, bloot vir wins uit die onwettige dwelmhandel. Hulle diens is te huur wanneer 'n man sy vrou wil vermoor, of 'n vrou haar man. Onder ons skuil die produkte van ons immorele en amorele verlede: moordenaars wat geen sin het vir die waarde van menslike lewe, verkragters met absolute minagting vir die vroue van ons land, diere wat poog om voordeel te trek uit die kwesbaarheid van jong kinders, die gestremdes en die verouderdes, die rowers wat geen hindernis duld in hul soeke na selfverryking nie. Al hierdie ken ek, en weet ek is waar, omdat ek self 'n Afrikaan is! As gevolg van hierdie, is ek in staat om 'n fundamentele waarheid te spreek: dat ek gebore is van 'n volk bestaande uit helde en heldinne. Ek is gebore uit 'n volk wat nie onderdrukking sal verdra nie. Ek is vanuit 'n nasie wat nie sal toelaat dat vrees vir die dood, marteling, tronkstraf, verbanning of vervolging sal lei tot die pleeg van onregmatighede nie. Die groot massas, as beide ons ma en pa, sal nie toelaat dat die gedrag van die minderheid ontaard in die beskrywing van ons land, en ons mense, as barbaars nie. Geduldig, bloot omdat geskiedenis aan hul kant is, sal die massas nie aan wanhoop klou net omdat die weer dalk sleg is vandag nie. Ook sal hul nie sommer triomfeer wanneer die son môre weer skyn nie. Wat ook al die omstandighede waardeur hul is en as gevolg van die ervarings wat hul beleef het, is hul vasbeslote om vir hulself te definieer wie hulle is en wat hulle behoort te wees. Ons is vandag hier vergader om hul oorwinning in die verkryging asook gebruik van hul reg om hul eie definisie te formuleer van wat dit beteken om 'n Afrikaan te wees. Die Grondwet, waarvan ons die aanvaarding vandag vier, maak uit en verklaar, ondubbelsinnig, dat ons weier om te aanvaar dat ons Afrikaan-wese omskryf moet word deur ons ras, kleur, of geslag van historiese oorsprong. Dit is 'n ferm bewering wat deur onsself gemaak word wat sê dat Suid-Afrika aan almal behoort wat daarin woon, swart en wit. Dit gee konkrete uitdrukking aan die sentiment wat ons deel as Afrikane, en wat ons sal verdedig tot die dood, dat die volk sal regeer. Dit erken die feit dat die menswaardigheid van die individu 'n teiken is waarna ons samelewing moet streef, net soos dit 'n doel is wat nie kan geskei word van die materiële welsyn van die individu nie. Dit poog om die situasie te skep waarin al ons mense vry is van vrees, insluitende die vrees van onderdrukking uitgeoefen deur een nasionale groep oor 'n ander, die vrees van ontmagtiging deur een sosiale echelon oor 'n ander, die vrees van die gebruik van staatsmag om enigiemand te ontken van hul fundamentele menseregte en ook vryheid van die vrees van tirannie. Dit het ten doel om die deure oop te maak sodat diegene wat benadeel is hul plek in die samelewing kan aanvaar as gelykes met hul medemens, sonder die inagneming van kleur, ras, geslag, ouderdom of geografiese verspreiding. Dit bied die geleentheid aan elke een en aan almal om hul opinies te verklaar en hul menings te bevorder, om te beywer vir die implementering daarvan in die proses van regering sonder die vrees dat 'n teenoorgestelde mening ontmoet sal word met onderdrukking. Dit skep 'n wetsgereguleerde samelewing wat skadelik sal wees vir arbitrêre regering. Dit veronderstel die oplossing van konflikte op vreedsame wyse, eerder as om onderdrukking of intimidasie af te dwing. Dit juig in die diversiteit van ons mense, en skep die ruimte vir ons almal om vrywillig onsself as een volk te definieer. As 'n Afrikaan, is dit 'n prestasie waarop ek trots is, trots sonder voorbehoud en trots sonder enige gevoel van selfbewondering. Ons gevoel van hoogte in hierdie oomblik put ook uit die feit dat hierdie pragtige produk die unieke skepping is van Afrikane hande en Afrikane gedagtes. Maar dit is ook 'n huldeblyk aan ons verlies van nietigheid, wat ons kan, ten spyte van die versoeking om onsself te behandel as 'n uitsonderlike fragment van die mensdom, teken op die opgehoopte ondervinding en wysheid van die hele mensdom, om te definieer vir onsself wat ons wil wees. Saam met die beste in die wêreld, is ons ook geneig aan kleinlikheid, prikkelbaarheid, selfsug en kortsigtigheid. Maar dit lyk asof dinge so gebeur het dat ons na onsself gekyk het en gesê het: die tyd het aangebreek vir ons om 'n supermenslike poging aan te pak en als behalwe mens te wees, om te reageer op die oproep om vir onsself 'n glorieryke toekoms te skep, om onsself te herinner aan die Latynse slagspreuk: Gloria est consequenda Glorie moet na gestrewe word! Vandag voel dit goed om 'n Afrikaan te wees. Dit voel goed omdat ek hier kan staan as 'n Suid-Afrikaner en as voetsoldaat van 'n titaniese Afrikaweermag, die African National Congres, om aan al die partye vandag hier verteenwoordig, en aan die miljoene wat hul insette gelewer het in die prosesse wat ons tans afsluit, aan ons uitstaande landgenote wat omgesien het na die geboorte van ons stigtingsdokument, die onderhandelaars wat hul hande in hul hare gehad het, die een teen die ander, die onsigbare sterre wat onsigbaar geskyn het as bestuur en administrasie van die Grondwetlike Vergadering, die adviseurs, kundiges en promotors, aan die massakommunikasiemedia, aan ons vriende oor die hele wêreld heen, te kan sê: Baie geluk en welgedaan! Ek is 'n Afrikaan. Ek is gebore uit die volke van die vasteland van Afrika. Die pyn van die gewelddadige konflik wat die mense van Liberië, Somalië, Soedan, Burundi en Algerië ervaar, is 'n pyn wat ek ook dra. Die droewige skande van armoede, lyding en menslike agteruitgang van my kontinent is 'n smart wat ons almal deel. Die demper op ons geluk wat afgelei word hiervan, en van ons swerwe tot op die buiterand van menslike orde, laat ons in 'n aanhoudende skadu van wanhoop. Dit is 'n wrede pad wat niemand se lot behoort te wees nie. Hierdie handeling wat ons vandag geneem het, in hierdie klein hoek van 'n groot kontinent wat so beslissend bygedra het tot die ontwikkeling van die mensdom, sê dat Afrika herbevestig dat hy voortgaan met sy opstanding vanuit die ashoop. Wat ook al die terugslae van die oomblik, niks kan ons nou stop nie! Wat ook al die probleme, Afrika sal in vrede voortbestaan! Maak nie saak hoe onwaarskynlik dit mag klink aan die skeptici, Afrika sal welvarend wees! Wie ook al ons kan wees, ongeag ons onmiddellike belang, maak nie saak hoeveel bagasie ons dra uit ons verlede, maak nie saak die mate waartoe ons gevange was in die mode van sinisme of die verlies van geloof in die vermoë van die mense, laat ons vandag juig en sê niks kan ons nou stop nie! Baie dankie.