Ellen Botha

	Ellen Botha
Geboorte	2 Augustus 1941; Senekal
Nasionaliteit	Suid-Afrika
Ouers	A.D. Keet; Catharina van der Merwe
Beroep	Skrywer, digter
Bekend vir	Gedigte
Huweliksmaat	Nick Botha

Ellen Botha (1941–) is 'n Suid-Afrikaanse skrywer en digter.^[1] Hoewel sy digkuns vir volwassenes lewer, is haar grootste bydrae tot die Afrikaanse letterkunde in die vorm van leesboekies vir kinders in rymformaat. Sy skryf ook verskeie kinderversies en rympies. Die digter Daniel Hugo het haar as ’n vroulike A.G. Visser beskryf.^[2]

Lewe en werk

Vroeë lewe en herkoms

Ellen Keet^[3] is op 2 Augustus 1941 op Senekal in die Vrystaat gebore. Haar pa is A.D. Keet, die bekende digter en distriksgeneesheer op die dorp, en haar ma is Catharina van der Merwe. Sy is een van drie dogters en een van haar susters is Rosa Keet, eweneens bekende digter. Uit haar pa se eerste huwelik het sy ook 'n halfbroer en halfsuster. Verskeie kunstenaars kom gereeld by hulle aan huis, soos die Hanekom-toneelgeselskap, D.J. Opperman, Theo Wassenaar, Morkel van Tonder, P.J. Nienaber en andere. Op skool in haar tuisdorp blink sy uit in musiek en haar moeder neem haar weekliks na Bloemfontein na dr. Arend Koole vir klavierles. Sy slaag dan ook die finale klaviereksamen reeds in standerd nege met die hoogste lof. Haar matriek behaal sy in 1959 aan die Hoërskool Paul Erasmus op Senekal.

Musiekopleiding

Ná matriek studeer sy vanaf 1960 verder aan die Universiteit van Kaapstad se College of Music, waar sy 'n vierjarige kursus in musiek volg met klavier en harp as hoofinstrumente, terwyl sy ook basdrom speel in die opera-orkes. Gedurende hierdie tyd doen sy ook heelwat solowerk en tree per geleentheid ook as soliste op saam met die orkes.

Sy verwerf die Onderwys- en Voordraerslisensiate en kry 'n pos as musiekonderwyseres in Parow, terwyl sy steeds aanbly in die dameskoshuis Baxter Hall op die kampus van die Universiteit van Kaapstad, waar sy aangestel is as tutor vir die studente.

Loopbaan

Vervolgens gee sy musiek op Senekal, by die Pretoria Technikon en dan op Queenstown, waar sy haar toekomstige man, die bankbestuurder Nick Botha, ontmoet. Ná hulle troue trek hulle Kaap toe en ná die geboorte van hulle enigste seun, Joe, gaan bly hulle in Parow-Noord. Sy hou haar na haar huwelik besig met verskeie musiekkonserte, veral in skole en kerke. Sy is lid van 'n plaaslike leeskring asook die Afrikaanse Skrywersgilde. Die publikasie van haar digbundels gee aanleiding tot verskeie radio-onderhoude en 'n program op Radiosondergrense waarin Margot Luyt en Nick van Jaarsveld van hierdie gedigte voordra, terwyl sy ook genooi word na leeskringe om haar werk te bespreek. In 1987 begin sy weer met harplesse by die Walliese harpspeelster Beti Woolley, 'n lektrise by die Universiteit van Kaapstad. Hierna hou sy gereeld uitvoerings in skole, kerke en ouetehuise in die Kaapse Skiereiland en die Boland.

Skryfwerk

Digkuns

Vanaf tienjarige ouderdom op skool skryf sy reeds opstelle en rympies wat in die skooljaarblad gepubliseer word. In hierdie jare skryf sy hoofsaaklik liefdesgedigte, maar stop dit toe haar suster, Rosa Keet, vir haar sê dat dit klink of sy “Eno’s gedrink het”. Daarna skryf sy meestal vir die pret en stuur ook gereeld rympies aan vriendinne om hulle op te beur. Hierdie gebruik lei daartoe dat sy as digter ontdek word. Een van haar goeie vriendinne is Loreinne Fryer, vrou van Charles Fryer, die digter en uitgewer. Ellen skryf gereeld vrolike versies^[4] vir Loreinne, wat sy per geleentheid onder 'n magneet op die yskasdeur opplak. Op hierdie manier sien Charles dit en nooi hy vir Ellen uit om versies voor te lê vir publikasie. In haar debuutbundel, Gruwelike huwelike,^[5] bundel sy limerieke,^[6] welke versvorm sy absoluut bemeester het. Getrou aan die aard van hierdie versvorm is die aanslag lig en humoristies, maar sy lewer ook skerp sosiale kommentaar en daar is versteekte erns agter die oënskynlike banaliteite. Meer van dieselfde is in die vernuftige opvolgbundel, Verspot,^[7] waar die titel 'n pot vol verse, onsinnig, en ook diep of ver die draaksteek beteken. In hierdie bundel eksperimenteer sy ook met ander versvorme. Die Drama Departement van die Universiteit van Stellenbosch voer van haar verse op en sy lewer ook oor baie jare gereelde bydraes vir hulle karnavalblad, Akkerjol. Van haar verse word opgeneem in Gerrit Komrij se bloemlesing Die Afrikaanse poësie in 'n duisend en enkele gedigte en in ander versamelbundels soos Die dye trek die dye aan en Nuwe verseboek vir seniors.

Kinderverse en rympies

Sy kry ook 'n aanstelling om leesboekies vir grade 2-6 vir Kurrikulum 2005 in rymformaat te skryf en verskeie van hierdie leesboekies verskyn in druk.

Kwet en Kwit se rare rit het vervoermiddels as tema. Kwet en Kwit is twee ruimtewesens wat in hul ruimtetuig op die aarde land. Hier ry hulle onder andere saam op 'n lorrie, 'n fiets, 'n motorfiets en 'n perd, maar maak ook kennis met 'n stroper, 'n hooiwa, 'n trekker en 'n koeltrok op die plaas, terwyl hulle ook 'n brandweerwa, die insleepdiens en 'n ambulans sien.

Wakker Rakker Rympies is rympies oor allerlei onderwerpe.

Die seuntjie wat 'n ster geword het: Nkosi se storie is die verhaal van die swart seuntjie Nkosi Johnson, wat beroemd geraak het met sy stryd teen MIV/Vigs. Met sy storie word kinders op 'n eenvoudige wyse bewus gemaak van hierdie siekte.

Tinkel tonkel towertaal se tema is leestekens en ander taalverskynsels.

Diereplesier handel oor verkeersveiligheid. Die diere Kietsie Kat, Hansie Haas, Jan Apie, Kiepie-Hen, Siebie Hond en Ou Skilpad hou met 'n minibus vakansie. Hansie Haas bestuur te vinnig, almal het nie veiligheidsgordels aan nie en die verkeerspolisie keer hulle voor.

Brrr!!! en Sjoe! handel oor weerverskynsels en seisoene.

Verl@nge se tema is menseverhoudings.

Versamelde werke

Van haar werk word ook opgeneem in Die meermin en die toebroodjie en ander tekste, Mitologie en ander tekste, Olifant, jou agterstevoriefant en ander tekste en Purr-fekte katfeite en ander tekste, saamgestel deur Rachelle Greeff.

Publikasies^[8]

Vir volwassenes

Gruwelike huwelike, 1989
Verspot, 1991

Vir kinders

Diereplesier, 1998
Brrr!!! en Sjoe!
Kwet en Kwit se rare rit, 1999
Wakker rakker rympies 1
Wakker rakker rympies 2
Verl@nge, 2003
Die seuntjie wat 'n ster geword het – Nkosi se storie, 2004
Tinkel Tonkel Towertaal

Verwysings

↑ Esaach: http://www.esaach.org.za/index.php?title=Botha,_Ellen
↑ HAT Taal-en-feitegids, Pearson, Desember 2013, ISBN 978-1-77578-243-8
↑ LitNet: http://www.litnet.co.za/author/ellen-botha/
↑ Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1991/11/21/13/9.html
↑ Le Roux, Marina. Die Burger, 3 Mei 1990
↑ Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1990/05/03/9/1.html Geargiveer 13 Maart 2016 op Wayback Machine
↑ Van den Berg, Zirk http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1991/11/23/7/1.html Geargiveer 13 Maart 2016 op Wayback Machine
↑ Worldcat: http://www.worldcat.org/identities/lccn-no2002-38723/

[1] Esaach: http://www.esaach.org.za/index.php?title=Botha,_Ellen

[HAT_Taal-en-feitegids-2] HAT Taal-en-feitegids, Pearson, Desember 2013, ISBN 978-1-77578-243-8

[3] LitNet: http://www.litnet.co.za/author/ellen-botha/

[4] Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1991/11/21/13/9.html

[5] Le Roux, Marina. Die Burger, 3 Mei 1990

[6] Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1990/05/03/9/1.html Geargiveer 13 Maart 2016 op Wayback Machine

[7] Van den Berg, Zirk http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1991/11/23/7/1.html Geargiveer 13 Maart 2016 op Wayback Machine

[8] Worldcat: http://www.worldcat.org/identities/lccn-no2002-38723/

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Ellen Botha

Geboorte	2 Augustus 1941 Senekal
Nasionaliteit	Suid-Afrika
Ouers	A.D. Keet Catharina van der Merwe
Beroep	Skrywer, digter
Bekend vir	Gedigte
Huweliksmaat	Nick Botha