Eendagsvlieë
Eendagsvlieë (orde Ephemeroptera) is insekte wat die grootste deel van hul lewe as larwes in die water deurbring en 'n unieke gedaantewisseling ondergaan voordat hulle as volwasse insekte binne een of enkele dae swerm, paar, eiers lê en doodgaan. Die volwasse dier vreet niks nie en sy monddele is net in beginsel aanwesig. Die liggaam is sag en het twee paar vliesagtige vlerke. Aan die kop is groot oë en kort, borselagtige voelers. Daar is sowat 1 300 spesies, en fossielvondste dui daarop dat daar vroeër nog meer spesies bestaan het.
| Eendagsvlieë | |
|---|---|
| |
| Rhithrogena germanica, die vlieghengelaars se "March brown mayfly" | |
| Wetenskaplike klassifikasie | |
| Koninkryk: | |
| Filum: | |
| Subfilum: | |
| Klas: | |
| Subklas: | |
| Infraklas: | |
| Superorde: | |
| Orde: | Ephemeroptera
|
| Subordes | |
Eendagsvlieë behoort tot 'n insektegroep wat 'n baie ingewikkelde gedaanteverwisseling ondergaan. In plaas van 'n enkele larwestadium en een papiefase maak hierdie insekte verskeie vervellings deur. Hulle onderskei hulle verder van alle ander insekte deurdat daar 'n subimagofase (halfvolwasse fase) tussen die laaste larwestadium en die volwasse stadium is. Wanneer die volwasse insek of imago uitgekom het, versamel die mannetjies en voer 'n bruilofsdans uit. Die wyfies voeg hulle by die swerm en word onmiddellik deur 'n mannetjie aan die agterlyf vasgegryp met behulp van spesiale gryporgane. Die twee verlaat die swerm om te paar, waarna die mannetjie onmiddellik sterf. Die wyfie lê haar eiers en sterf dan ook.
Bou wysig
Volwasse eendagsvlieë kan maklik van ander insekte onderskei word op grond van hul slanke liggame, groot netvliesige vlerke en drie draadvormige uitsteeksels aan die agterlyf. Eintlik het hulle twee paar vlerke, maar die agterste vlerke is dikwels gereduseer. Die pote is klein en swak ontwikkel, terwyl die oë, veral dié van die mannetjies, besonder groot is. Die monddele is onderontwikkel en funksioneer nie, omdat die volwasse vlieg nie vreet nie. Hy neem net lug in, waardeur die maag opswel tot 'n soort ballon, wat die bruidsvlug vergemaklik.
Larwes wysig
Die larwes lewe in varswater van alge en ander waterplante. Aanvanklik het hulle geen kieue nie, maar dit ontwikkel wel later aan weerskante van die agterlyf. In teenstelling met die volwasse eendagsvlieë, verskil die larwes van die onderskeie spesies dikwels baie van mekaar. Sommiges is bolrond en ander stroombelyn.
Metamorfose wysig
Die meeste larwes lewe sowat vier jaar, waarin hulle 'n groot aantal vervellings, soms tot 23, deurmaak. Na die laaste vervelling in die water, swem die larwe na die oppervlak, klim op 'n klip of 'n stingel van 'n waterplant en ondergaan nog 'n vervelling. Die resultaat is 'n subimago, wat baie soos die volwasse dier lyk, maar dowwer van kleur is omdat die harige liggaam deur 'n deurskynende vlies omhul is. Na enkele minute, of soms enkele ure, vervel die subimago en die imago kom te voorskyn. Sekere vissoorte leef van die imago’s wat nie vinnig genoeg die land kan bereik nie. Hengelaars gebruik daarom weergawes van die eendagsvlieg as kunsaas.
Bron wysig
- Wêreldspektrum,1982,ISBN 0908409451 band
Verwysings wysig
- ↑ Hoell, H. V.; Doyen, J. T.; Purcell, A. H. (1998). Introduction to Insect Biology and Diversity (2nd uitg.). Oxford University Press. pp. 320, 345–348. ISBN 0-19-510033-6.