Freek Swart

Frederik Johannes Swart, ’n Suid-Afrikaanse skrywer, is op 25 September 1939 in Reitz in die Vrystaat gebore en oorlede in Pretoria op 29 Junie 2003. Sy wye kennis van wêreldpolitiek vorm die basis van sy kortverhale.

Lewe en werk

Hy is die enigste seun en een van drie kinders van senator Wolfie Swart, bekende in politieke kringe, en Hettie Swart, 'n bekende skilder. Sy twee susters is Lillibeth en Connie. Hy spandeer etlike jare as wêreldreisiger in Europa en om aan die lewe te bly doen hy allerhande los werkies, wat insluit hout kap in Finland, in België werk by 'n mosterd fabriek en in Duitsland werk in 'n psigiatriese inrigting. In Holland is hy selfs 'n buffet sjef. Sy joernalistieke loopbaan begin as algemene verslaggewer by Oosterlig in Port Elizabeth en hy word dan stigter redaksielid van die Sondagkoerant Die Beeld, waarna hy diens doen by Rapport, steeds as algemene verslaggewer. In 1974 sluit hy hom as politieke beriggewer aan by Beeld en word later lid van die hoofredaksie, waarna hy in 1983 'n betrekking by die Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie aanvaar as lid van hulle televisie-redaksie. In 1985 sluit hy by die hoofredaksie van Die Burger in Kaapstad aan. Hier by Nasionale Pers is hy lank 'n lid van hulle politieke en parlementêre verslagspan en is politieke beriggewer. Hy verteenwoordig hierdie groep vir vier jaar in Washington in die Verenigde State van Amerika. By sy terugkeer word hy aangestel as Politieke Redakteur van Rapport, 'n pos wat hy beklee tot met sy aftrede in Desember 2001. Hy was getroud met Nina en hulle het drie kinders, Herman, Mia en Cillié. Hy is op Sondag 29 Junie 2003 in die Wilgers-hospitaal in Pretoria aan lewerkanker oorlede.

Skryfwerk

Sy wye kennis van wêreldpolitiek vorm die basis van die kortverhale wat hy in Spinola se rooi angelier en Sirkus in die steppe bundel. Sy grootste sterkpunt is daarin geleë dat hy die verhale outentiek aanbied, met realistiese agtergrond beskrywing en die gebruik van raakvat dialoog. Teen hierdie agtergrond vlek hy dan op onbetrokke wyse die situasies tot op die been oop en onthul so die grieselige essensie wat agter die uiterlike skuil. Spinola se rooi angelier bevat hoofsaaklik politieke verhale wat in die buiteland afspeel. Meeste van die verhale het hulle agtergrond binne werklike historiese gebeurtenisse, wat gevul word met fiktiewe en werklike karakters, waarin mag herhaaldelik in geweld uitspeel. Die skrywer maak veral mildelik gebruik van kontraste om sy punt te maak en stel so ryk teen arm, arbeider teen baas, tiran teen onderdrukte. Die uiterste kontraste lei noodwendig tot die botsing van rou emosies en gevoelens, waar die emosies die oorhand kry oor rede en bloedige geweld die uiteinde is. Hongerwinterkind speel af tydens die besetting van Nederland tydens die Tweede Wêreldoorlog, terwyl Varkenspys vir Himmler die vervolging van die Jode in Pole tydens dieselfde oorlog uitbeeld, met die verhaal wat sentreer rondom die aangrypende lot van twee slagoffers. Spinola se rooi angelier word in Junie 1986 met die Eugène Marais-prys bekroon.

'n Sirkus in die steppe se styl en temas sluit ten nouste aan by sy debuutbundel en bevat ses verhale. Hier is dit verminking, owerspel en 'n manlikheid ritueel wat sy hoogtepunt bereik in die houtkappers se spel met die dood diep in 'n woud in die ysige Sweedse winter (Birgit en Barbro); 'n eenvoudige jong swartman se ontmoeting met belangrike politici en sy naïewe geloof dat hy president van die VSA gaan word (Die kandidaat van San Francisco); 'n Britse lord se onwrikbare liefde vir opregte perde en sy afsku van gekleurde mense (Lord Worthington); 'n blanke priester en sy swart minnares in Hillbrow wat die geweld van twee Hell's Angels ten prooi val (Mooi Melissa); 'n swart musikant se wedervaringe in 'n nagklub in Den Haag (Den Haagse Lorelei) en 'n Russiese sirkus wat die toneel is van 'n politieke en persoonlike stryd tot die dood toe en afspeel teen die agtergrond van Michael Gorbatsjof se “glasnost” ('n Sirkus in die steppe). In laasgenoemde verhaal oefen 'n reus, 'n boggelrug en 'n dwerg verbete om los agteroor bollemakiesie te slaan, want hulle lewens hang daarvan af. In die verhale word vele historiese kwessies en bewegings aangeraak, insluitende rassisme, Kommunisme, die Mau Mau, die Britse Empire en die impak daarvan op die heersende en die onderdrukte klas en die opkoms van Swart Afrika. Die teenstellings in die verhaal gegewe lei weereens tot 'n botsing van rou emosies en uiterste gevoelens, wat uitloop op bloedige geweld.

Van sy kortverhale word opgeneem in versamel bundels soos Vertellers en Vertellers 2 en die voorheen ongepubliseerde verhaal Die immigrasiebeampte van die Jordaan word opgeneem in Dit kom van ver af. Benewens kortverhale skryf hy ook 'n biografie oor die bekende Nasionale Party minister Hendrik Schoeman, wat onder die titel Stormwinde of Droogtes: Die storie van Hendrik Schoeman gepubliseer word. Tydens sy dood was hy besig met 'n onvoltooide boek oor die lewe van Pik Botha, oudminister van buitelandse sake en een van sy huisvriende.

Publikasies

• 1985 - Spinola se rooi angelier
• 1987 - 'n Sirkus in die steppe
• 2002 - Stormwinde of droogtes: Die storie van Hendrik Schoeman

Bronne

• Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel I” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998
• Lötter, Francois “Dogter praat oor Swart se vermoë om lief te hê” “Die Burger” 3 Julie 2003
• Lötter, Francois Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2003/07/03/B1/11/01.html^{[dooie skakel]}
• Van der Westhuizen, Theuns Die Burger: http://m24arg02.naspers.com/argief/berigte/dieburger/2003/06/30/DB/2LDNk/05.html Geargiveer 14 April 2014 op Wayback Machine
• Worldcat: http://www.worldcat.org/identities/lccn-n88-145174/