Gelett Burgess
Frank Gelett Burgess (30 Januarie 1866 – 18 September 1951) was 'n Amerikaanse kunstenaar, kunskritikus, digter, skrywer en humoris. Burgess, wat sy middel- bo sy eerste voornaam verkies het, was een van die voorste persoonlikhede in San Francisco se literêre renaissance van die 1890's, onder meer as medestigter van die humoristiese literêre tydskrif The Lark wat deur enkele kritici soos Walter Blair en Hamlin Hill as literêre voorloper van tydskrifte (lunatic-tinged periodicals of the present) soos Mad Magazine en National Lampoon beskou is.[1]
Gelett Burgess | |
|---|---|
 Gelett Burgess omstreeks 1910 | |
| Gebore | Frank Gelett Burgess 30 Januarie 1866 |
| Sterf | 18 September 1951 (op 85) Carmel, Kalifornië, VSA |
| Nasionaliteit |  Verenigde State |
| Beroep | Kunstenaar, skrywer, digter en humoris; meubelontwerper; ingenieur |
| Bekend vir | The Lark (literêre tydskrif), Goops-strokiesprente; The Purple Cow, The Wild Men of Paris |
| Eggenoot | Estelle Loomis (∞ 1914, † 1947) |
| Kinders | Geen |
| Ouer(s) | Thomas H. Burgess en Caroline Brooks Burgess |
Burgess het bekendheid verwerf met nonsensgedigte soos The Purple Cow (wat - tot sy groot verdriet - sy ander werke in gewildheid sou oorskadu), sy essay The Wild Men of Paris wat in die Verenigde State belangstelling vir moderne kunsstrominge in Frankryk gewek het en sy Goops[2][3]-strokiesprente en (in 1917) as skepper van die neologisme blurb wat in Engels na kort promosionele tekste en inleidings vir kreatiewe werke (soos byvoorbeeld die omslagteks van 'n boek) verwys.[4][5]
Desondanks het die meeste van sy werke intussen in vergetelheid geraak en word Burgess nog nouliks gelees. The Purple Cow en sy neologismes word deesdae gewoonlik nie met sy naam verbind nie.[6]
Burgess, 'n boorling van Boston in Nieu-Engeland, was een van die bekendste bewoners van San Francisco se boheemse Russian Hill-heuwelbuurt. Hy was klein van statuur, met 'n voorliefde vir glansende tophoede - vandaar die bynaam Little Peanut wat sy Russian Hill-bure aan hom gegee het.[7]
Lewe wysig
Jeug en opleiding wysig
Prent uit die dagblad San Francisco Call, 3 Januarie 1894
Frank Gelett Burgess is in 'n welvarende en vooraanstaande familie in Boston gebore. Soos hy in 'n onderhoud opgemerk het, was hy reeds as seun avontuurlustig genoeg om feitlik alle kerktorings in Boston aan die binnekant op te klim en heel bo sy gestileerde monogram aan te bring - 'n soort Fenisiese inisiale in 'n kring.[8]
Hy het 'n tersiêre opleiding in siviele ingenieurswese aan die Massachusetts Institute of Technology (MIT) gevolg en in 1887 sy B.Sc.-graad verwerf. In sy studietyd het hy reeds sy eerste ervaring as redakteur by die studentetydskrif Tech opgedoen.
Begin van loopbaan en Cogswell-voorval wysig
Kort daarna het hy aangetrokke gevoel deur die boheemse en lewendige atmosfeer van San Francisco en daar sy loopbaan as tegniese tekenaar en opmeter vir die spoorwegonderneming Southern Pacific Railroad begin - 'n pos wat hy drie jaar lank sou beklee. In sy binneste was daar die hele tyd 'n konflik tussen sy wiskundige aanleg en sy liefde vir kuns. Sy kunssin het die opperhand gekry, en Burgess het 'n staptoer deur Frankryk en Spanje begin waartydens hy sketse geteken het.
In 1891, ná sy terugkeer na Kalifornië, is hy as dosent in topografiese tekenkunde aan die Universiteit van Kalifornië, Berkeley aangestel. Ook oor hierdie pos, wat hy eweneens drie jaar lank sou beklee, was hy minder entoesiasties - vir hom was dit niks meer as om aan seuns van die platteland "die verskil tussen hul hande en hul voete te verduidelik" nie.[9] Die einde van sy dosente-loopbaan is deur sy rebelse natuur beseël - en deur die tandarts en leidende figuur in die Amerikaanse matigheidsbeweging, Dr. Henry D. Cogswell (1820–1900).
Tydens sy veldtog teen dranksug het Cogswell die oortuiging ontwikkel dat mense sou ophou drink as hulle net toegang tot skoon drinkwater sou kry. Hierdie toegang is verseker deur 'n honderdtal fonteine wat hy in Amerikaanse stede laat oprig het - as indrukwekkende granietstrukture met een enkele skoonheidsfout: elke bron is met 'n reuse gietyster-standbeeld van Cogswell versier - met 'n boek in een hand, en in die ander 'n bottel waaruit die water gevloei het. Elders in die Verenigde State is skerp kritiek op die fonteine uitgespreek wat vanuit 'n estetiese standpunt nie as 'n verfraaiing van die stadsbeeld beskou is nie.
Van alle gemeenskappe, wat deur die probleem geraak is, het San Francisco die radikaalste oplossing gevind - tenminste vir een van drie fonteine wat Cogswell aan die Golden Gate-metropool geskenk het. Gelett Burgess het snags in die fontein geklim en die standbeeld omvergewerp. Die ikonoklastiese eskapade het Burgess 'n erelidmaatskap in Berkeley se klas van gegradueerdes van 1894 besorg, maar sy fakulteit was allesbehalwe gaande oor die insident. Burgess is aangeraai om 'n ander loopbaanrigting te kies.
In boheemse kringe wysig
In San Francisco het Burgess by The Bohemian Club aangesluit - 'n klub wat met sy netwerk van affiliasies ook verbonde was met ander boheemse kringe in San Francisco soos dié van Telegraph Hill, Piedmont (in die hele San Franciscobaai-gebied) en Carmel-by-the-Sea suid van San Francisco.[10] Burgess het vinnig toegang gekry tot die literêre wêreld as redakteur van 'n weeklikse tydskrif, The Wave.
In hierdie tydperk, wat deur 'n opbloei in die kunste en die intellektuele lewe gekenmerk is, is 'n verskeidenheid nuwe klein kuns- en literêre tydskrifte in die Verenigde State en die Verenigde Koninkryk in die lewe geroep. The Chap Book en The Wave, wat in Chicago uitgegee is, het groot aanklank by literêre kringe gevind.
As lid van 'n ander boheemse kring, «Les Jeunes», wat destyds in die Russian Hill-buurt vergader het, het Burgess besluit om - saam met die skilder en kunskritikus Bruce Porter (1865–1953) en die boekhandelaar William Doxey (1844–1916), 'n boorling van Engeland[11] - self 'n literêre tydskrif uit te gee wat 'n heeltemal nuwe toon en inslag sou kry - The Lark, met 'n
«new note, some of the joy of morning for the refreshment of our souls in the heat of midday.»[12]
Die publikasiekoste van $100 vir die eerste uitgawe kon Burgess danksy die steun van Bruce Porter insamel. Die koste vir alle daaropvolgende uitgawes is deur William Doxey gedra. The Lark, wat vir 5c per eksemplaar verkoop is, is tot 1897 uitgegee en was vir Burgess die beginpunt van sy literêre loopbaan as skrywer en illustreerder. Dikwels het hele uitgawes van die tydskrif, van die "titelblad tot snaakse advertensies" uit sy pen gekom.[13] Maar ook 'n hele groep van eklektiese bydraers uit die geledere van Les Jeunes het met groot geesdrif werke in The Lark gepubliseer, onder wie Porter Garnett (wat ook redaksiewerk behartig het), Carolyn Wells, Willis Polk en Yone Noguchi. Illustrasies en titelbladontwerpe is deur plaaslike kunstenaars soos Ernest Peixotto, Florence Lundborg en Maynard Dixon geskep.[14]
In die eerste uitgawe van The Lark is met The Purple Cow 'n nonsensgedig en kwatryn gepubliseer wat sy hele lewe lank by hom sou bly spook.
I never saw a Purple Cow, I never hope to see one; But I can tell you, anyhow, I'd rather see than be one.
Laat 19de eeuse gehore was gaande oor hierdie soort humoristiese digkuns, en hierdie gedig sou vir Burgess 'n soort literêre handelsmerk word - tot sy groot verdriet, namate dit sy ander werke oorskadu het. Toe hy in sy latere lewe na New York verhuis het, het hy gevoel dat die tyd ryp was vir 'n vervolgwerk, Confession: and a Portrait Too, Upon a Background that I Rue (alternatiewe titel: Cinq Ans Après), wat in die laaste uitgawe van The Lark (nommer 24, 1 April 1897) en nog eens in 1901 (Amerikaanse uitgawe) en 1914 (Britse uitgawe) in The Burgess Nonsense Book gepubliseer is:
Oh, yes, I wrote the "Purple Cow" – I'm sorry now, I wrote it! But I can tell you, anyhow, I'll kill you if you quote it!
Die verbeelding van lesers is ook aangegryp met gedigte oor ontbrekende basiese noodsaaklikhede...
I wish that my Room had a Floor! I don't so much care for a Door, But this crawling around, Without touching the Ground Is getting to be quite a Bore!
...of omstrede en onbewese teorieë, soos in The Lamp Post Theory:
There is a Theory some deny That Lamp Posts once were three foot high, And a Little Boy was terribly strong, And he stretched 'em out to 'leven foot long!
Naas The Lark het Burgess in 1896 'n tweede literêre tydskrif aangekondig wat hy Le Petit Journal des Refusées genoem het. Dit sou kwartaaliks verskyn en 'n platform vir skrywers bied wie se werke deur literêre hoofstroom-tydskrifte afgekeur is. Bydraes is slegs deur Burgess aanvaar as 'n afkeuringsbrief van 'n gevestigde tydskrif deur die outeurs bygevoeg is. Van die nuwe joernaal met sy innovatiewe grafiese taal en uitleg, wat Burgess onder die skuilnaam James Marrion 2nd uitgegee het, het in die somer van 1896 uiteindelik net een enkele uitgawe verskyn - gedruk op muurpapier in 'n trapesoïdale vorm - teen 16c per eksemplaar.[15]
Nog in sy tyd as uitgewer van The Lark het Burgess met die skryf van fiksie begin. So het kortverhale, romans, toneelstukke en uiteindelik ook kinderboeke uit sy pen gekom. Terwyl hy die illustrasies vir hierdie werke versorg het, het vriende - onder wie Bruce Porter, Carolyn Wells, Ernest Peixotto en Florence Lundborg - bydraes gelewer tot die grafiese kuns in enkele uitgawes van The Lark.
Juis toe The Lark ná twee jaar winsgewend was, het Burgess besluit om die publikasie daarvan te staak. Volgens sy oortuiging was die tydskrif se sukses aan die heersende tydsgees van San Francisco te danke en dat die malheid van die laat 19de eeu tot 'n einde sou kom. Kort daarna het hy na New York verhuis.
Literêre sukses in New York wysig
In New York het Burgess werke gepubliseer wat 'n tyd lank gewild was, waaronder Goops and How to Be Them wat in 1900 as 'n handleiding oor goeie maniere vir kinders verskyn het en deur hom van illustrasies voorsien is. Die beginsels van goeie gedrag is verduidelik deur toepaslike voorbeelde van slegte maniere te stel - volgens Burgess se leuse
For, although it's Fun to see them, It is Terrible to be them!
Die eerste Goops-publikasie was suksesvol genoeg om dit tot 'n hele reeks uit te bou. Die volgende werke, wat almal deur die uitgewery Frederick A. Stokes Company uitgegee is, het More Goops and How Not to be Them, gepubliseer in 1903; Blue Goops and Red (1909); The Goop Directory of Juvenile Offenders (1913); en New Goops and How to Know Them (1951). Burgess se beste illustrasies en gedigte uit die eerste twee Goops-boekdele is in 1984 deur Dover Publications as bloemlesing gepubliseer.
Frankryk en Weskus wysig
In Junie 1914 het Burgess met die vroeëre aktrise Estelle Loomis, 'n skryweres uit eie reg, in die huwelik getree. Loomis was vervolgens by verskeie literêre projekte betrokke, en dikwels het die egpaar mekaar se werke bespreek. Sy het haar lewe lank aan siektes en uitputting gely.
Gedurende die Eerste Wêreldoorlog het hy in Frankryk gewoon, maar het nie aan enige oorlogshandelinge deelgeneem nie. Naas sy boeke het hy 'n aantal essays geskryf wat in literêre tydskrifte soos Masses, Companion, American Magazine, Smart Set en Critic gepubliseer is. Ná die oorlog, toe sy lewe na normaliteit teruggekeer het, het Burgess voortgegaan met sy werk. Terwyl romans, gedigte en tonele uit sy pen gekom het, het sy gewildheid by lesers geleidelik begin kwyn. Nadat sy vrou Estelle op 11 Oktober 1947 in New York oorlede is, het Burgess in 1949 na die Weskus teruggekeer. Sy laaste twee lewensjare het die skrywer in Carmel deurgebring waar hy op 18 September 1951 oorlede is.
Verwysings wysig
- ↑ Stanley Trachtenberg (red.): American humorists, 1800–1950, Part 1, A–L. Volume 11 of the Dictionary of Literary Biography. Farmington Hills, Michigan: Gale Research - Cengage 1982, bl. 76
- ↑ Goops: kinders of volwassenes met slegte maniere; goop is een van Burgess se neologismes
- ↑ Collins Dictionary: goop. Besoek op 25 Mei 2020
- ↑ The Gelett Burgess Center for Creative Expression: Burgess Awards. Besoek op 22 Mei 2020
- ↑ The American Heritage Dictionary of the English Language: blurb. Besoek op 25 Mei 2020
- ↑ Steven H. Gale (red.): Encyclopedia of American Humorists. Abingdon, Oxon and New York, NY: Routledge | Taylor & Francis Group 2016, bl. 72
- ↑ Mike Sinclair: Cities of the Imagination - San Francisco. A Cultural and Literary Guide. Oxford: Signal Books 2004, bl. 92
- ↑ S.J. Woolf: Still No Purple Cow. In: New York Times Magazine, 8 Junie 1941, bl. 16-17
- ↑ Woolf (1941), bl. 16-17
- ↑ Kevin Starr: Americans and the California Dream 1850−1915. New York • Oxford: Oxford University Press 1986, bl. 254
- ↑ Paul Elder & Company: William Doxey. Besoek op 22 Mei 2020
- ↑ Woolf (1941), bl. 17
- ↑ Stanley Kunitz and Howard Haycraft: Twentieth Century Authors. A Biographical Dictionary. New York NY: H.W. Wilson Co. 1942, bl. 220
- ↑ Poemhunter.com: Biography of Gelett Burgess. Besoek op 22 Mei 2020
- ↑ Gale (2016), bl. 70
Eksterne skakels wysig
- Biografie en werk
- University of Toronto Libraries - RPO Representative Poetry Online: Burgess, Gelett
- PoemHunter.com: Gelett Burgess
- Aflaaibare werke
- Neologismes
- Chicago Tribune, 8 Februarie 2006: Gelett Burgess: He never saw a purple cow
- The Project Gutenberg: Burgess Unabridged (eBook)