Gronddegradasie

Die uitwerking van gronddegradasie of grondagteruitgang is dat die grond heeltemal alle vrugbaarheid verloor en indirek ’n onvrugbare woestyn word.

Intensiewe bewerking lei tot gronddegradasie.

Bome geplant om die afloop te keer en die land te stabiliseer.

Agtergrond

Gronddegradasie is sedert 1920 as ernstige omgewingsprobleem geïdentifiseer en het sedertdien toegeneem. Omtrent 200 miljoen ton grond en sediment in Suid-Afrika word gedurende die jaar deur riviere na die oseane weggevoer. ’n Bykomende 100 tot 200 miljoen ton grond gaan jaarliks verlore. Met slegs etlike oppervlakte met die minimum reën vir landbou, is slegs 12% van die Suid-Afrikaanse grond geskik vir landbou. Dit is dus noodsaaklik om hierdie bietjie aarde, ’n nie-hernieubare bron, te bewaar.

Gronderosie is die mees wydverspreide vorm van grondagteruitgang in Suidelike Afrika. Omrede grond ’n integrale deel van die onderhoudstelsel van ekostelsels en menslike gemeenskappe is, word grond as die hoeksteen van die gemeenskap beskou, omrede dit

• as ’n medium optree waarin gewasse, woude en ander plante groei
• filtrerende, buffer en transformerende eienskappe het tussen die atmosfeer, grondwater en plantbedekking en die omgewing en mense versorg deur voedselkettings en drinkwaterbronne te beskerm
• as biologiese habitat en genereserwe dien
• as ’n ruimtelike basis vir ’n gemeenskap se strukture en ontwikkeling dien
• as ’n bron van roumateriaal (soos klei, sand en gruis vir aanbou dien) dien

Soos die menslike bevolkingsaanwas styg, tesame met die gebruik van grond wat vinniger toeneem as wat deur die natuur geproduseer kan word, moet grond as ’n kwesbare, nie-hernieubare bron geëien word. Grond word hoofsaaklik geërodeer deur water- of windkrag of mense en diere wat druk op die grondoppervlak uitoefen.

Watererosie vind deur afloop plaas of die impak waarmee waterdruppels die grondpartikels van mekaar skei. Die wind beweeg grondpartikels deur (1) die grootste partikels wat al langs die oppervlak voortkruip, (2) sandpartikels wat voortbons en (3) die fyner stofpartikels wat die lug opgeneem word.

Massabeweging vind hoofsaaklike deur grondstortings plaas, wat afhang van die hoeveelheid vog wat in die grond teenwoordig is. Hierdie vogtigheidsvlakke kan bepaal word deur die Universele Grondverliesvergelyking (USLE) wat bereken word deur E = R x K x L x S x C x P, waar: E = Gemiddelde grondverlies,
R = Reënvalerodeerbaarheid,
L = hanglengte,
S = hangsteilte,
C = gewastipe en
P = die bepaling van enige bewaringspraktyke wat op die terrein geloods word.

Hoewel sulke meet- en voorspellingstegnieke bestaan, is daar steeds geen gronderosiedata vir die meeste van die wêreld se oppervlak nie.

Die agteruitgang van grond het ’n groot aantal omgewingsimpakte wat boere en baie ander sektore van die samelewing raak. Van hierdie omgewingsgevolge en gevare vir bevolkings wat deur winderosie en stofstorms veroorsaak word, is:

• wegvoering (grondverlies, voedingstofverlies, gewaswortel-blootstelling)
• vervoer (sandstuiwing van gewasse, lugbesoedeling, radiokommunikasieprobleme, plaaslike klimaatsverandering, vervoeronderbreking, oordrag van siektes van mense en plante)
• afsetting voedingstoftoename (in grond, plante en oseane) soutafsetting en grondwaterversouting, begrawing van strukture, die neutralisering van suurreën, masjinerieprobleme, afname in sonkragpotensiaal en elektriese isolasieafstroping en eutrofikasie (van watermassas deur die voedingstowwe wat aan grondpartikels vaskleef).

Vir die boere kan sulke fisiese verandering probleme veroorsaak vir die gebruik van masjinerie, of in die geval van verspoeling die verlies van bewerkbare grond, die begrawing van plante en saailinge, asook grondverlies wat tot die ontbloting van plantwortels kan lei. Spaterosie kan kompaktering en korsvorming van die grondoppervlak veroorsaak, wat ontkieming of die opkoms van saailinge kan belemmer. Dié vermindering van gronddikte verminder die diepte waar plantwortels kan binnedring en waterkapasiteit kan behou.

Grondmateriaal wat deur sterk wind weggevoer word, kan skade verrig aan telefoonpale, heinings en groter strukture deur middel van verwering. Vloedskade kan ook verhoog word as ’n rivierbedding of opgaardamme deur sedimentering die stoorkapasiteit inboet. Die ekonomiese koste om herstelwerk is dikwels aansienlik groot. Die deponering van groot hoeveelhede sediment wat die kuslyn bereik kan die seelewe ook benadeel, soos koraalriwwe en skulpvisbeddings wat begraaf word Die twee algemeenste menslike aktiwiteite wat gronderosie versnel is die verandering of verwydering van plantegroei wat die natuurlike oppervlaktes destabiliseer Plantegroei kan verwyder word vir landboudoeleindes, as brandstof, as boumateriaal, planke of die land kan versteur word vir akkerbou, militêre maneuvers, mynbou of die vertrapping deur veldvoertuie. Ander intensiewe landboutegnieke kan ook bydra tot die toename van erosiekoerse:

• die uitbreiding van gewasse teen steiler hellings, met behulp van kragtige trekkers
• die aanlê van groter akkerland deur mure, grasbanke en terrasse te verwyder (wat groter volume water teen steiltes laat afspoel)
• deur kragtige masjinerie te gebruik om die land te bewerk (selfs wanneer dit vogtig is) wat sodoende die grond kompakteer. Deur hierdie wielspore word afvoerwaterkanale gevorm
• die afname van grondstabiliteit weens die verminderde organiese materiaal wat in die grond is, het ’n neiging om ’n kors onder die impak van reëndruppels te vorm.

Selfs met die oorsake en oplossings om gronddegradasie te bekamp, bly grondagteruitgang steeds ’n probleem. Vele grondbewaringsprojekte is al regoor die wêreld, veral die armste gedeeltes, van stapel gestuur – sonder enige welslae. Van die grootste foute wat begaan word:

• ooroptimisme, wat die impak van nuwe praktyke oorskat
• oorskatting van die tyd wat dit sal neem om die nuwe praktyke te implementeer
• oorskatting van die vermoë van die gasheerland om rugsteunfasiliteite te verskaf
• oorskatting van die ekonomiese voordele
• die oorskatting van die samewerkingsvermoë tussen verskillende regeringsafdelings
• die neiging om die sterkheid van die nasionale navorsingsbasis om tot die projek by te dra te oorskat.

Gronddegradasie behels die afname in grondproduktiwiteit wat ontstaan weens langdurige erosie, oorbeweiding, oorverbouing, ontbossing, versouting van besproeiingsgrond, ongunstige pH-vlakke, vernietiging van grondorganismes en demineralisering.

Bewaringstegnieke

Voordat daar enige tegniek of praktyk oorweeg kan word, moet daar eers 'n deeglike omgewingsimpakstudie van die geaffekteerde terrein gemaak word, om te voorkom dat 'n impulsiewe oplossing nie die probleem vererger nie.

Die eerste prioriteit is om vrugbare bogrond te beskerm. In die landboubedryf kan boere bosse en gras plant om die grondoppervlak teen die reën, wind en son te beskerm; die wortels hou die grond vas wat ’n beter alternatief is as om slegs bome in rye te plant aangesien laasgenoemde kaal grondstroke oop los en die grond meer erodeerbaar maak

Deur die vrugbaarheid van die grond in stand te hou word plantegroei aangehelp. Dit mag egter beteken dat die boer elke jaar 'n paar landerye moet laat rus en minder intensiewe boerderymetodes moet gebruik, of selfs, drasties gestel, van sy diere moet 'uitdun' om oorbeweiding te fnuik. Deur stikstofryke gewasse te plant en die oorskot plante (soos stoppels, lusern, erte en bone) na die oes in die grond in te werk, kan die vrugbaarheid van die grond ook verhoog word.

Boere kan die afloopspoed van water wat tot verspoeling kan lei, sowel as wind wat grond wegwaai, verminder deur:

• al langs die kontoer te ploeg (en nie saam met die helling nie);
• terrasse aan te plant;
• immergroen boomheinings as beskermende windbreke, sowel as kontoerstroke tussenin groot landerye te beplant;
• steil hellings vir bewerking te vermy;
• dongas onmiddellik deur opvulling te herstel;
• om vleilande (moerasse, grasveld-‘sponse’ in rivierbeddings) in hulle natuurlike toestand te bewaar, sowel as om nie nader as 10 m aan die rivierwal te bewerk of natuurlike plantegroei te verwyder nie.
• Om hellings te stabiliseer, kan ogiesdraad teen die grond vasgespalk word en skanskorwe as rotswalle geskep word om hellingafbewegings te verhoed.

Versouting is die proses waardeur oplosbare soute wat in die grond of water voorkom, versamel. As meer water toegedien word as wat plante benut los die oortollige water die soute wat in die grond voorkom op en die soutkonsentrasie neem toe, wat toksies vir die meerderheid plante is. Humusagtige sure help oormatige salinering, in voorheen-oorbesproeiingsgebiede, herstel. Dit lê beide anione en katione vas en onttrek sout van die A-horison-grond. Plante, soos soutbos, wat saliniteittoestande verdra, is as plantbedekking waardevol, en help om saliniteit deur wortelosmose te stabiliseer. Saliniteit veroorsaak 'n hoë alkaliese pH-vlak, wat grondagteruitgang vererger.

Grond-pH-vlakke wat ongunstig is vir gewasse kom in sekere gebiede natuurlik voor, maar kan ook deur suurreën en grondbesmetting veroorsaak word. Die grond-pH is die meganisme wat nutriëntopneming van plante reguleer; teoretiesgesproke is grondvoedingsmiddele-konsentrasies sonder betekenis totdat pH-vlakke optimaliteit bereik het. Suur grond-pH-vlakke kan verbeter word deur landboukalk, ureum, ammoniumnitraat, ammoniumsulfaat en monokaliumfosfaat in die grond te werk Die pH van alkaliese grond kan verminder word deur swawel, ystersulfaat of aluminiumsulfaat by te voeg, hoewel hierdie aksie duur korttermynvoordele teweegbring. Humus, wat deur grondorganismes afgebreek word, bewerkstellig ook 'n geringe suurder pH-vlak.

Die 'inburgering' van voordelige grondorganismes, wat makroskopiese spesies, soos die erdwurm, sowel as mikro-organismes insluit, is 'n element van grondbehoud. Die positiewe uitwerking van die erdwurm is welbekend, soos die bevordering van grondporeusheid, makronutriëntbeskikbaarheid en dreinering. Sommige stikstofbindende bakterieë, soos rhizobia, lewe in die wortelknobbeltjies, waar hulle 'n mutualistiese verhouding met die plant vorm deur ammoniak in die grond te produseer in ruil vir koolhidrate. Fungi, soos endomycorrhizae en ectomycorrhizae, help ook om die beskikbaarheid van minerale, water en organiese voedingsmiddele tot die plant en grond te verhoog, deur dooie plant- en diermateriaal af te breek. Aangesien hierdie simbiose deur plaag- en onkruiddoders belemmer word, moet hierdie chemiese produkte liefs vermy word; dit besmet in elk geval die grondwater, voedingswaarde en minerale.

Mineralisering, as grondmineraaluitputting-bestryder, kan 'n natuurlike vorm aanneem deur die toevoeging van verpletterde rots, of as kunsmatige grondbyvoegingsmiddel, soos vloeibare fosfor en seleen.

Gronddegradasie kan dus beveg word deur grondstruktuurrehabilitering, organiese bemesting by te voeg en waterafloop te verminder. Hierdie tegnieke sal egter nooit heeltemal die grond, met sy eie kenmerkende fauna en flora, kan herstel wat millennia geneem het om gevorm te word nie. Boonop word selfs die eenvoudigste oplossings geïgnoreer, omrede korttermynwins in gedrang gebring kan word.

Bronne

• Diley, L., et al. 2005. “Osoonuitputting” In: Verken Aardrykskunde Graad 10 Leerderboek. Kaapstad: Maskew Miller Longman. bl. 72.
• Goudie A. & Viles, H. 1997. Ozone Depletion and Ozone Pollution. In: The Earth Transformed: An Introduction to Human Impacts on the Environment. Oxford: Blackwell Publishers Limited. bls. 110 en 114.
• Harmse A., et al. 2000. Wêreldvraagstukke: ’n Geografiese Perspektief (Universiteitsstudiegids). Pretoria: UNISA.