Helena Gunter

Helena Gunter (*19 November 1954, Riversdal –) is 'n bekroonde Afrikaanse skrywer wat bekendheid verwerf vir haar kortverhaalbundels.

Lewe en werk

Sy is op die Rûensplaas Rhenosterfontein in die omgewing van die Breederivier se monding naby Riversdal gebore. Sy is die oudste van vier kinders van Piet Gunter, seun van 'n bywoner op haar geboorteplaas, en Petro-Rina Doris Stemmet, dogter van 'n welgestelde familie van Barrydale. Haar oupa aan vaderskant, Christiaan Gunter, koop Rhenosterfontein nadat die oorspronklike eienaars, die Hopleys, uitgeboer het. Helena se susters is Elizabeth en Petro-Rina en haar broer is Francois.

Sy gaan skool op Heidelberg in die Suid-Kaap, waar sy in 1972 matrikuleer. Die stranddorp Witsand naby Heidelberg was jare lank die gesin se vakansieplek en na haar pa se dood verhuis haar ma daarnatoe. Helena studeer verder aan die  Universiteit van Stellenbosch en behaal hier in 1975 'n B.A.-graad en in 1976 'n Hoër Onderwysdiploma. Hierna hou sy vanaf 1977 skool in Afrikaans en Geskiedenis aan die Hoërskool Strand in die Strand, die Hoërskool D.F. Malan in Bellville, Paul Roos Gimnasium in Stellenbosch en Bloemhof Hoërskool in Stellenbosch. In 2002 besluit sy om verder te studeer en skryf in by die Universiteit van Suid-Afrika, waar sy in 2003 'n B.A. Honneurs-graad behaal. Daarna verwerf sy in 2005 'n M.A.-graad in Kreatiewe Skryfkunde onder leiding van Marlene van Niekerk aan die Universiteit van Stellenbosch, met spesifieke klem op postkoloniale terugskrywing in Afrikaans. Haar verhandeling se titel is Die ideologiese onderbou van 'n voorheen bevoorregte skrywer, terwyl die kortverhale wat later in Op 'n plaas in Afrika gebundel word, die praktiese deel van die kursus verteenwoordig. Hierna hou sy vir nog 'n jaar skool voordat sy voltyds begin skryf.

Sy is getroud met die opvoedkundige sielkundige Gerrie Smit en sy het twee kinders uit 'n vorige huwelik, Hannes en Petro-Anne Morkel. Sy woon sedert die sewentigerjare in Paradyskloof op Stellenbosch.

Skryfwerk

Reeds op skool gee sy blyke van haar skryftalent en in haar matriekjaar word 'n opstel van haar in die versamelbundel Poort gepubliseer. Na skool hou sy met tussenposes vol met hierdie tydverdryf en in 1983 verskyn 'n skets van haar in Landbouweekblad. Na 'n kort skryfkursus onder leiding van Riana Scheepers word sy weer aangemoedig om te publiseer, waarna sy weer aan haar verhale begin werk.

Die verhale in Op 'n plaas in Afrika vorm ook die basis van die praktiese vereistes vir die verkryging van haar meestersgraad. Deur die titel tree sy in gesprek met boeke soos Karen Blixen se Out of Africa en Olive Schreiner se Story of an African farm, maar sy wil met haar verhale 'n ander, nuwe werklikheid skep. Hierdie bundel bevat, in teenstelling met die tradisionele beeld van die idilliese plaaslewe, erg ontstellende verhale en die titelverhaal raak dan ook die hedendaagse problematiek van geweld, gewapende roof, homoseksuele gevoelens oor die kleurlyn en grondverdeling aan. Ander verhale behandel aktuele kwessies soos seksuele molestering en huweliksontrouheid, met die sondaar-karakters telkens gesagsfigure soos 'n skoolhoof en die musiekonderwyser, waardeur die valsheid in die gemeenskap belig word. Die volgorde van die verhale is chronologies in die sin dat die ouderdomme van die hoofkarakters verhoog en die eertydse plaasbewoner later verstedelik. Waar die eerste verhale dus almal op 'n plaas afspeel, is die milieu van die laaste drie verhale Bolandse dorpe, wat die algemene migrasie weg van plase af suggereer. In 2008 word die Eugène Marais-prys aan Op 'n plaas in Afrika toegeken en hierdie boek is ook op die kortlys vir die Universiteit van Johannesburg-prys vir debuutwerk en die Jan Rabie-prys vir vernuwende prosa.

Haar tweede bundel kortverhale is Met koffer en kaart, met die titel wat verwys na D.J. Opperman se Joernaal van Jorik, waar Jorik as gas met sy koffer en kaart in Suid-Afrika afgelaai is. Die bundel word dan simbolies van die witmense se posisie as gaste in Afrika, waar die vorige kaart nie meer werklik die eiendomsgebied aandui nie en die ou bagasie nie meer voldoende is nie. Hierin is die hoofkarakters weg van die plaas en gevestig in die stad, waarvandaan hulle reise onderneem terug na die landelike en na Europa om op 'n manier 'n vastrapplek te vind. In die proses moet hulle die verlede in al sy gewelddadigheid konfronteer, want daarsonder kan heling nie plaasvind nie. Die karakters het deurgaans 'n skuldbesef oor die verlede, worstel met die wit identiteit in Afrika en word uitgebeeld as kwesbaar en emosioneel verwond. Daar is drie afdelings in die bundel, waarin die verhale in die verskillende gedeeltes by mekaar aansluit, met gedeelde karakters en ervarings wat die afdelings amper soos drie klein novelles laat voel.

Publikasies

• 2007 – Op 'n plaas in Afrika
• 2011 – Met koffer en kaart
• 2018 – Tweespoor

Bronne

• Brümmer, Willemien. ’n Wond se genealogie. By, 19 Februarie 2011.
• Gilfillan, Rouston en Bruwer, Naomi. Só boer jy met woorde. Boeke-Insig. No. 4 Winter 2008.
• Gunter, Helena. (Kaapse) huis, (Portugese) paleis. Rapport, 20 Januarie 2008.
• Van der Merwe, Kirby. Hoe kan jy sê jy moet ophou bely? By, 19 April 2008.
• Van Zyl, Irna en Gunter, Helena. Anderkant die kontrei. Boeke-Insig. No. 4 Winter 2008.