Henryk Iwański

Henryk Iwański (1902-1978), kodenaam Bystry, was 'n lid van die Poolse versettingsbeweging tydens die Tweede Wêreldoorlog. Hy is ook bekend as die leier van een Armia Krajowa se heldhaftigste missies ter ondersteuning van die Warskou Ghetto Opstand.

Voor die Tweede Wêreldoorlog het Iwański die rang van kaptein in die Poolse leër bereik. Hy het 'n sleutelrol gespeel in die vorming van die Joodse Gevegsorganisasie kort na die inval van Pole deur Nazi-Duitsland en die begin van die Sjoa. Saam met die res van sy familie het Iwański homself toegewy aan die ondersteuning van die Jode, veral in medewerking met die Poolse versetting (Armia Krajowa). Hy was ook een van die AK-lede wat in direkte kontak met die Jode was: hy het hulle voorsien van wapens, ammunisie en gebruiksaanwysings wat deur die riole of saam met kratte wat lym en sement na die ghetto gebring het gesmokkel is.

Van die begin van die Warskou Ghetto Opstand het die AK volgehoue kontak met die Joodse vegters gehad en hulle probeer ondersteun deur hulle van voorraad te voorsien en ondersteunende aanvalle teen die Duitsers te loots. Na een van die bevelvoerders van 'n Joodse gevegseenheid, Dawid Apfelbaum, 'n boodskap aan die AK gestuur het om die Pole in te lig dat hy gewond was en vooraad en ammunisie benodig, het Iwański 'n eenheid van die AK geneem, die Państwowy Korpus Bezpieczeństwa, (die sekuriteitskorps) en hulle deur 'n tonnel na die ghetto gelei sodat hulle die Joodse vegters direk kon ondersteun. Hulle het ook ammunisie en ander voorraad saam met hulle geneem. Die eenheid het uit 18 lede bestaan, waaronder sy Henryk Iwański se broer, Wacław, en Henryk se seun, Roman. Hulle het die ghetto op 27 April, 1943, vegtend binnegetreë en het meteen by 'n geveg teen die Duitsers op Muranowski Plein aangesluit, saam met die oorblywede lede van die ŻZW. Wacław het in dié geveg gesterf, Henryk was swaargewond en Roman noodlottig gewond. Een van Henryk se ander seuns, Zbigniew, het op Karmelicka Straat in die ghetto geveg en gesterg op 3 Mei, 1943, terwyl hy besig was om 'n groep Jode uit die ghetto te lei. 'n Gewonde Henryk Iwański was later uit die ghetto geneem, onder leiding van 'n groep Poolse en Joodse vegters. Tussen hulle was Ber Mark, wat later 'n boek oor die Warskou Ghetto Opstand sou skryf. Iwański het nietemin ten minste nog een maal na die ghetto teruggekeer en saam met hom nog ammunisie en voorraad gebring.

Iwański is na die oorlog geëer met 'n medalje van die "Geregtiges onder die nasies": 'n toekenning deur die Staat van Israel wat gegee was aan nie-Jode wat hulle eie lewe gewaag het om Jode te beskerm tydens die Sjoa.