Hercules van Loon

Ds. Hercules van Loon (Onbekend – Stellenbosch, 26 Junie 1704) was die eerste leraar van die NG gemeente Stellenbosch en die twaalfde leraar wat in die Nederduitse Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika bevestig is nadat almal voor hom, buiten ds. Pierre Simond, diens gedoen het in die NG gemeente Kaapstad.

Hercules van Loon
Naam	Hercules van Loon
Geboorte	Omstreeks 1668 Friesland
Sterfte	26 Junie 1704 Stellenbosch
Kerkverband	Nederduits Gereformeerd
Gemeente(s)	Kaapstad, Stellenbosch
Jare aktief	1694–1704
Kweekskool	Franeker, Friesland

Ds. Van Loon het in die teologie studeer aan die Universiteit van Franeker (1585–1811). Hierdie skildery van De academia van Vrieslant is in 1622 geskilder, sowat 60 jaar voor hy daar ingeskryf is.

Van Loon is in 1686 as student in Franeker in Friesland ingeskryf. Op 16 Junie moes hy praeparatoir voor die Klassis van Gouda geëksamineer word om beroepbaar te kon wees, maar hy het nie opgedaag nie en gewoon weggebly. Luidens gerugte was dit omdat hy nie kon verklaar nie dat hy dit oneens was met die leer van prof. Roël, sy leermeester. Roël was van 1685 tot 1704 professor in die godgeleerdheid te Franeker. Hy het die leerstuk van die ewige generasie van die Seun van God op 'n ander wyse verklaar as wat in die Hervormde Kerk gangbaar was. Ook was hy 'n navolger van Coccejus. Daar het 'n sterk verset teen sy opvattings gekom en in 1691 het die Sinode van Suid-Holland dit as 'n hoogs verderflike kettery gebrandmerk en het twee jaar later vrae hieroor opgestel wat deur proponente by hulle toelating beantwoord moes word. Van Loon moes dit dus ook doen, want die Klassis Gouda het onder die Suid-Hollandse Sinode geval. Op 13 April 1694 is hy egter deur die Klassis Amsterdam vir die Indiese Kerk geëksamineer en het by hierdie geleentheid oor Psalm 1:1 gepreek. Hierop is hy toegelaat en georden.

Hy het op 9 September 1694 aan die Kaap gekom en die dienste daar tot aan die koms van ds. Petrus Kalden op 30 November 1695 waargeneem. Op 4 Desember 1695 is hy met die Nigtevecht na Indië. Ds. Van Loon kon nie aard in die klimaat van Indië nie en het reeds in 1696 na Holland teruggegaan. Dit is nie bekend of hy daar predikant was nie. In Maart 1700 het hy met die skip Oosterstein weer in die Kaap aangekom en die diens in die Stellenbosch aanvaar waartoe hy deur die bewindhebbers in Holland benoem is. Hy was getroud, waarskynlik in Holland, met Maria Engelbregt. Hulle het hul testament op 14 Mei 1700 gemaak en op 28 Mei 1703 is hulle eerste kind, Philippus, gedoop. Van sy werk is weinig bekend. Wel kry ’n mens die indruk dat hy dit met ywer aanvaar het, aldus prof. S.P. Engelbrecht.

Op 26 Junie 1704 het hy 'n tragiese einde gehad. Hy het op daardie dag van sy plaas wat dig by Stellenbosch geleë was, na sy huis gery en, soos die reisiger Kolbe verhaal, "zich zelven met een pennemes den hals afgesneden, zonder dat iemand ooyt heeft geweten, waar door hy tot die wanhoop vervallen is". Sy weduwee het dit blykbaar moeilik gehad. Sy is op 10 Maart 1710 deur die Politieke Raad as doodgrawer aangestel. Met die Van der Stel-twiste het sy haar ook nog laat hoor en was 'n warme verdediger van Willem Adriaan van der Stel. Kolbe is onvriendelik oor haar, maar hy is baie bevooroordeeld teen persone wat in hierdie saak aan die Van der Stel kant betrokke was. Op 27 Julie 1710 is sy op Stellenbosch deur ds. Henricus Beck hertroud met die sekunde Willem Helot, wat wewenaar was. Hy het ná die dood van goewerneur Louis van Assenburg in Desember 1711 as waarnemende goewerneur opgetree tot 28 Maart 1714, toe die nuwe Goewerneur ingehuldig is. Helot is in Mei 1714 op oneervolle wyse as sekunde ontslaan en na Holland teruggestuur.

Kaapse predikante tydens die 17de eeu

1. Joan van Arckel (ook Johannes), 1665–1666
2. Johannes de Vooght, 26 Februarie tot 23 November 1666
3. Petrus Wachtendorp, November 1666 – Februarie 1667
4. Adriaan de Vooght, 1667–1674
5. Rudolphus Meerlandt, 1674–1675
6. Petrus Hulsenaar, 1675–1677
7. Johan Frederick Stumphius, Mei 1678
8. Johannes Overney, 1678–1687
9. Johannes van Andel, 1687–1689
10. Pierre Simond, 1688–1702
11. Leonardus Terwoldt, 1689–1693
12. Hercules van Loon, 1695–1697
13. Petrus Kalden, 1697–1707

Bronne

• (af) Engelbrecht, prof. dr. S.P. 1952. Die Kaapse predikante van die sewentiende en agtiende eeu. Kaapstad en Pretoria: H.A.U.M.-De Bussy.
• (nl) Maeder, ds. G.A. en Zinn, Christian. 1917. Ons Kerk Album. Kaapstad: Ons Kerk Album Maatschappij Bpkt.