Heup

In gewerwelde anatomie, verwys heupbeen (Latyn: "os coxae" in die mediese vakterminologie) na 'n groot beenstuk wat deur vergroeiing van die dermbeen, skaambeen en sitbeen ontstaan. Saam met die heiligbeen en die heupbeen aan die ander kant van die werwelkolom vorm dit die bekken.

Heupbene word in rooi aangedui.

Die heuparea is lateraal geleë en by volwassenes is daar drie bene in die pelvis wat skakel aan die heupbeen.

Die heupgewrig, wetenskaplik na verwys as die (art. coxae), is die gewrig tussen die femur en die acetabulum van die pelvis. Sy primêre funksie is om die ondersteuning van die gewig van die liggaam in beide statiese (bv. staan) en dinamiese (bv. loop of hardloop) posisies te ondersteun. Die heup gewrigte speel 'n baie belangrike rol in die behoud van balans, en vir die handhawing van die bekken inklinasie hoek.

Pyn in die heup, kan as gevolg van verskeie redes wees insluitend die senuweestelsel, osteoartritis, inflammasie, trauma of genetiese oordrag.

Anatomie

Area

Die proksimale femur is grootliks gedek deur spiere en, as gevolg hiervan is die groter trokanter dikwels die enigste tasbare benerige struktuur in die heuparea.

Artikulasie

Röntgenfoto van 'n gesonde menslike heupgewrig

Die heup gewrig is 'n sinoviale gewrig wat gevorm word deur die artikulasie van die ronde kop van die femur en die bekervormige acetabulum van die pelvis. Dit vorm die primêre konneksie tussen die bene van die onderste ledemaat en die aksiale skelet van die stam en pelvis. Beide gewrigte is bedek aan die oppervlakte met 'n sterk gesmeerde laag genaamd, artikulêre hialiene kraakbeen.

Die bekervormige acetabulum vorm by die punt waar die drie bekken bene bymekaar kom: die ileum, pubis, en ischium. Die Y-vormige plaat wat hulle skei, word die triradiate kraakbeen genoem en word finaal saamgesmelt tussen die ouderdomme 14-16. Dit is 'n bal-en-potjie-gewrig waar die sferiese femorale kop hoofsaaklik vervat word in die acetabulum en het 'n gemiddelde radius in die kurwe van 2,5 cm. Die acetabulum beslaan byna die helfte van die femorale bal, 'n greep wat gedryf word deur die ring-vormige lip, die asetabulêre labrum, wat strek van die gewrig tot by die middel. Die ruimte in die gewrig tussen die femorale kop en die beter acetabulum is gewoonlik tussen 2 en 7 mm.

Die kop van die femur is verbind aan die skag deur 'n dun nek streek wat dikwels geneig is om te breek by bejaardes, dit is hoofsaaklik toe te skryf aan die degeneratiewe gevolge van osteoporose.   Die acetabulum is inferior, lateraal en anterior gerig, terwyl die femorale nek superior, mediaal, en effens anterior gerig is.

Artikulêre hoeke

• Die dwars hoek van die asetabulêre inlaat kan bepaal word deur die hoek te meet tussen 'n lyn van die superior na die kleiner asetabulêre rand en die horisontale vlak; 'n hoek wat normaalweg 51° is by geboorte en 40° is by volwassenes, en dit het 'n invloed op die asetabulêre laterale dekking van die femorale kop en 'n paar ander parameters.
• Die sagittale hoek van die asetabulêre inlaat is 'n hoek tussen 'n lyn by die anterior aan die posterior asetabulêre rand en die sagittale vlak. Die afmeting is 7° by geboorte en verhoog tot 17° by volwassenes.
• Wiberg se sentrum-rand hoek (CE hoek) is 'n hoek tussen 'n vertikale lyn en 'n lyn van die middel van die femorale kop na die mees laterale deel van die acetabulum, soos gesien op 'n anteroposterior röntgenfoto.
• Die vertikale-sentrum-anterior marge hoek (VVA) is 'n hoek wat gevorm word uit 'n vertikale lyn (V), en 'n lyn van die middel van die femorale kop (C) en die anterior (A) die rand van die digte skaduwee van die subchondrale been, effens posterior tot die anterior rand van die acetabulum, met die röntgenfoto wat geneem word van die valse hoek, wat die laterale oog 25 grade draai en dit word dan die frontaal.
• Die artikulêre kraakbeen hoek (AC hoek, ook genoem asetabulêre indeks of Hilgenreiner hoek) is 'n hoek wat gevorm word, parallel met die gewig draende koepel, wat die asetabulêre sourcil of "dak" is, en die horisontale vlak, of 'n lyn verbind die hoek van die driehoekige kraakbeen en die laterale asetabulêre rand. In normale heupe by kinders tussen die ouderdomme van 11 en 24 maande, is dit beraam om gemiddeld op 20° te wees, wat wissel tussen 18° 25°. Dit word al hoe laer met die ouderdom. Voorgestelde waardes om die hoek te klassifiseer het abnormaal verhoog:

• 30° tot 4 maande ouderdom.
• 25° tot 2 jaar van ouderdom.

Femorale nek hoek

Die hoek tussen die lengte-asse van die femorale nek en steel, word die caput-collum-diaphyseal hoek of CCD hoek genoem, die afmetings is gewoonlik ongeveer 150° by 'n pasgebore baba en 126° by volwassenes (coxa norma). 

'n Abnormale klein hoek staan bekend as coxa vara en 'n abnormale groot hoek as coxa valga. Omdat veranderinge in die vorm van die femur 'n natuurlike invloed het op die knie, coxa valga, word dit dikwels gekombineer met genu varum (boog-leggedness), terwyl coxa vara lei tot genu valgum (knock-knees).

Veranderinge in trabekulêre patrone as gevolg van veranderinge by die CCD hoek.

Veranderinge in die CCD hoek is die gevolg van veranderinge wat in die stres patrone toegepas word om die heupgewrig. Sulke veranderinge, wat veroorsaak word deur byvoorbeeld 'n ontwrigting, verander die trabekulêre patrone aan die binnekant van die bene. Twee deurlopende trabekulêre stelsels kom op vanaf die oppervlak van die <i>sacroiliac</i> gewrig area en oorkruis mekaar tot onder by die heupbeen, die femorale kop, nek, en steel.

• In die heupbeen, ontstaan een stelsel op die boonste deel van die oppervlak om te konvergeer op die posterior oppervlak van die groter iskiatiese kerf, vanwaar sy "trabeculae" weerspieël word aan die inferior deel van die acetabulum. Die ander stelsel kom na vore op die onderste deel van die kwab oppervlak en konvergeer op die vlak van die superior gluteale lyn, en word sywaarts weerspieël op die boonste deel van die acetabulum.
• In die femur, word die eerste stelsel verbind met 'n stelsel wat voortspruit uit die laterale deel van die femorale steel om te rek tot die inferior gedeelte van die femorale nek en kop. Die ander stelsel verbind met 'n stelsel in die femur wat strek van die mediale deel van die femorale skag aan die superior deel van die femorale kop.

Op die laterale kant van die heupgewrig word die <i>fascia lata</i> versterk om die <i>iliotibial</i> kanaal te vorm wat funksioneer as 'n spanningsband en verminder die buiging van vragte op die proksimale deel van die femur.

Kapsule

Die kapsule heg aan die heupbeen buite die asetabulêre lip wat dus projekte in die kapsulêre ruimte. Op die femorale kant, is die afstand tussen die kop se kraakbenige rand en die kapsulêre hegting op die basis van die nek konstant, wat 'n wyer ekstrakapsulêre deel laat van die nek op die rug as aan die voorkant.

Die sterk, los veselagtige kapsule van die heupgewrig maak dat die heupgewrig die tweede grootste grasie van beweging het (die tweede net vir die skouer) en ondersteun nog die gewig van die liggaam, arms en kop.

Die kapsule het twee stelle van vesel: lengitudinale en sikulêre.

• Die sirkulêre vesel vorm 'n kraag om die femorale nek wat die zona orbikularis genoem word.
• Die lengtitudinale retinakulêre vesel beweeg langs die nek en dra bloedvate.

Ligamente

   Die heupgewrig is versterk deur vier ligamente, waarvan drie ektrakapsulêr en een intrakapsulêr is.

Die ektrakapsulêre ligamente is die iliofemorale, ischiofemorale, en pubofemorale ligamente verbonde aan die bene van die pelvis (die ileum, ischium, en pubis onderskeidelik). Al drie die versterk die kapsule en verhoed dat 'n oormatige omvang van beweging in die gewrig plaasvind. Van hierdie, is die Y-vormige en gedraai iliofemorale ligament die sterkste ligament in die menslike liggaam.

In die regop posisie, verhoed dit dat die agterkant van die liggaam agtertoe val, sonder die noodsaaklikheid vir spier aktiwiteit. In die sittende posisie, raak dit ontspanne, dus laat dit die pelvis toe om agtertoe te kantel in sy sittende posisie. Die iliofemorale ligament verhoed oormatige adduksie en interne rotasie van die heup. Die ischiofemorale ligament verhoed mediale (interne) rotasie terwyl die pubofemorale ligament interne rotasie van die heupgewrig beperk. Die zona obrikularis, lê soos 'n kraag rondom die nou gedeelte van die femorale nek en is bedek met ander ligamente wat deels in dit uitstraal.

Die zona obrikularis funksioneer soos 'n knoopsgat op die femorale kop en help met die handhawing van kontak in die gewrig.

Al drie ligamente word styf as die gewrig uitgestrek word - dit stabiliseer die gewrig en verminder die vraag na energie van die spiere wanneer die liggaam in 'n staande posisie is.

Die intrakapsulêre ligament, die <i>ligamentum teres</i>, is verbonde aan 'n drukking in die acetabulum (die asetabulêre kerf) en 'n drukking op die femorale kop (die fovea van die kop). Dit is net gestrek toe die ontwrigte heup is, en dan verhoed dat verdere verplasing. Dit is nie so belangrik soos 'n ligament nie, maar kan dikwels as 'n belangrike kanaal funksioneer van 'n klein slagaar van die kop van die femur, wat die foveale slagaar is. Hierdie slagaar is nie teenwoordig by almal nie, maar kan die enigste bloed toevoer van die been na die kop wees wanneer daar 'n fraktuur of ontwrigting ontstaan tydens 'n besering in kinderjare.

Bloed toevoer

Die heupgewrig word voorsien met die bloed van die mediale circumflex femorale en laterale circumflex femorale are, wat beide gewoonlik takke van die diep slagaar van die dy is (profunda femoris), maar daar is talle variasies en een of beide kan ook hul ontstaan hê direk van die femorale slagaar. Daar is ook 'n klein bydrae van die foveale slagaar, 'n klein vaartuig in die ligament van die kop van die femur wat 'n tak is van die posterior afdeling van die obturator slagaar, wat belangrik is om avaskulêre nekrose van die kop van die femur te verhoed wanneer die bloed toevoer van die mediale en laterale circumflex are, ontwrig word.

Die heup het twee belangrike <i>anastomoses</i>: die <i>cruciate</i> en die <i>trochanteric anastomoses</i>, laasgenoemde verskaf meeste van die bloed aan die femur. Hierdie anastomoses bestaan tussen die femorale slagaar of profunda femoris en die gluteale bloedvate.

Spiere en bewegings

Die heupspiere reageer op drie onderling loodregte asse, wat almal deur middel van die sentrum van die femorale kop deurgaan, dit het drie grade van vryheid tot gevolg:

Fleksie en ekstensie rondom 'n dwars-as (links-regs); laterale rotasie en mediale rotasie rondom 'n lengte-as (langs die bobeen); en ontvoering en adduksie om 'n sagittale as (vorentoe-agtertoe); en 'n kombinasie van hierdie bewegings.

Sommige van die heupspiere reageer ook op óf die vertebrale gewrigte of die knie, met hul uitgebreide gebiede van oorsprong en/of invoeging. Die omvang van beweging wissel met die posisie van die heupgewrig.

Daarbenewens, die inferior en superior gemelli kan triceps coxae genoem word saam met die obturator internus, en hul funksie is eenvoudig om die laaste spiere te help.

Die bewegings van die heupgewrig is dus uitgevoer word deur 'n reeks van die spiere wat hier aangebied in volgorde van belangrikheid met die omvang van beweging van die neutrale nul-graad posisie aangedui:

• Laterale of eksterne rotasie (30° met die heup uitgebrei, 50° met die heup gebuig): m. gluteus maximus; quadratus femoris; obturator internus; dorsale vesel van m. gluteus medius en minimus; iliopsoas (insluitend die psoas major van die vertebrale kolom); obturator externus; adduktor magnus, longus, brevis, en minimus; piriformis; en sartorius. Die iliofemoral ligament inhibeer laterale rotasie en uitbreiding, dit is die rede waarom die heup sywaarts kan draai tot 'n groter mate wanneer dit gebuig is.
• Mediale of interne rotasie (40°): anterior vesels van m. gluteus medius en minimus; tensor fasciae latae; die deel van die adduktor magnus plaas in die adduktor tuberkel; en met die been ontvoer ook die pectineus.
• Uitbreiding of retroversion (20°): m. gluteus maximus (as buite aksie is, is aktiewe staan uit 'n sittende posisie nie moontlik nie, maar staan en loop op 'n plat oppervlak is wel); dorsale vesel van m. gluteus medius en minimus; adduktor magnus; en piriformis. Daarbenewens, die volgende bobeen spiere strek die heup: semimembranosus, m. semitendinosus, en die lang kop van die biceps femoris. Maksimale uitbreiding is geïnhibeer deur die iliofemoral ligament.
• Fleksie of anteversion (140°): die heupfleksors: iliopsoas (met psoas major van die vertebrale kolom); tensor fasciae latae, pectineus, adduktor longus, adduktor brevis, en gracilis. Bobeen spiere optree as heup flexors: rectus femoris en sartorius. Maksimale fleksie word geïnhibeer deur die heup wat in kontak met die bors kom.
• Ontvoering (50° met heup uitgebrei, 80° met heup gebuig): m. gluteus medius; tensor fasciae latae; m. gluteus maximus met sy hegting by die fascia lata; m. gluteus pink; piriformis; en obturator internus. Maksimale ontvoering is geïnhibeer deur die nek van die femur wat in kontak kom met die laterale pelvis. Wanneer die heupe gebuig is, vertraag dit die botsing tot 'n groter hoek.
• Adduksie (30° met heup uitgebrei, 20° met heup gebuig): adduktor magnus met die adduktor minimus; adduktor longus, adduktor brevis, m. gluteus maximus met sy hegting op die gluteale tuberositeit; gracilis (strek tot by die tibia); pectineus, quadratus femoris; en obturator externus. Van die bobeen spiere, m. semitendinosus is veral betrokke in die heup adduksie. Maksimale adduksie is belemmer deur die dye wat in kontak kom met mekaar.

Kliniese betekenis

'n Heupfraktuur is 'n breek wat plaasvind in die boonste deel van die femur. Simptome kan pyn insluit rondom die heup veral tydens beweging en die verkorting van die been. Die heupgewrig kan vervang word deur 'n prostese in 'n heupvervanging operasie wanneer daar frakture as gevolg van siektes soos osteoartritis is. Heuppyn kan verskeie oorsake hê en kan ook geassosieer word met 'n laerugpyn.

Seksuele dimorfisme en kulturele belang

Dansers staan dikwels met hul hande op die heupe.

By die mens, in teenstelling met ander diere, verskil die heupbene aansienlik tussen die twee geslagte. Die heupe van vroue verbreed tydens puberteit. Die femora is ook wyer gespasieer in vroue, om sodoende geboorte te kan fasiliteer. Laastens is die ilieum en sy spierskakeling so geposisioneer om die baba se boude weg van die geboortekanaal te draai, anders sou die baba moontlik skade lei tydens kontraksies.

Die vroulike heupe is vir lank gekonneteer aan beide vrugbaarheid en seksualiteit. Aangesien breë heupe 'n kind se geboorte fassiliteer dien dit ook as 'n anatomiese aanduiding van seksuele volwassenheid, en word ook gesien as 'n aantreklike eienskap vir vroue vir duisende jare. Baie van die klassieke vroue het op so 'n wyse poseer tydens 'n skilder- of fotosessie, soos die Grande Odalisk, om die belangrikheid van hul heupe te beklemtoon. Net so, het vrouemodes deur die eeue dikwels die aandag gevestig op die omtrek van die heupe.

Bykomende beelde

• 
  Heupgewrig. Laterale aansig.
• 
  Heupgewrig. Laterale aansig.
• 
  Spiere van die heup. Anterior uitsig.
• 
  Illustrasie van die heup (vooraansig).
• 
  X-straal van die heup, met metings gebruik word in die X-straal van die heup displasie in volwassenes.

Bronne

• Clemente, Carmine D. (2006). Clemente's Anatomy Dissector. Lippincott Williams & Wilkins. ISBN 0-7817-6339-8.
• Diab, Mohammad (1999). Lexicon of Orthopaedic Etymology. Taylor & Francis. ISBN 90-5702-597-3.
• Faller, Adolf; Schuenke, Michael; Schuenke, Gabriele (2004). The Human Body: An Introduction to Structure and Function. Thieme. ISBN 3-13-129271-7.
• Field, Derek (2001). Anatomy: palpation and surface markings (3rd ed.). Elsevier Health Sciences. ISBN 0-7506-4618-7.
• "Hip Region". MediLexicon. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Julie 2011. Besoek op 16 April 2020.
• Palastanga, Nigel; Field, Derek; Soames, Roger (2006). Anatomy and human movement: structure and function (5th ed.). Elsevier Health Sciences. ISBN 0-7506-8814-9.
• Platzer, Werner (2004). Color Atlas of Human Anatomy, Vol. 1: Locomotor System (5th ed.). Thieme. ISBN 3-13-533305-1.
• Thieme Atlas of Anatomy: General Anatomy and Musculoskeletal System. Thieme. 2006. ISBN 978-1-58890-419-5.

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Heup.
• Hip Bewaring Bewustheid, inligting en ondersteuning vir hip botsing, heup displasie, en verwante kwessies in jong volwassenes (12-volwassene)
• Hip anatomie video
• Hoë-prestasie heupe
• Heup Pyn ICD10
• Reg Enkel Pyn ICD10 Geargiveer 2 Oktober 2021 op Wayback Machine