Jan de Bruyn

Jan de Bruyn (27 November 1941 – 15 Mei 2006) was 'n Afrikaanse digter en dosent in Kriminologie aan die Universiteit van Fort Hare en Universiteit van Venda.

Lewe en werk

Johannes George de Bruyn is op 27 November 1941 in die Moedersbond in Pretoria gebore, bring die jare 1950 tot 1952 op Wesselsbron deur en matrikuleer dan aan die Hoërskool Gimnasium op Potchefstroom. Hy studeer aan die Universiteit van Pretoria en behaal 'n B.A.- en B.A. Honneurs-graad. Hierna werk hy as staatsamptenaar en personeelbeampte in Pretoria, waarna hy verbonde is aan die Departement van Sielkunde aan die Universiteit van die Noorde. Vir ’n ruk is hy ook boer in die voormalige Rhodesië. In die jare 1979 tot 1984 doseer hy Kriminologie aan Universiteit van Fort Hare, terwyl hy verder studeer aan die Universiteit van Pretoria en in 1981 ’n M.A.-graad verwerf met ’n verhandeling oor Akkulturasie en misdaad: ’n kriminologiese ondersoek na die misdaadverskynsel by enkele gemeenskappe in die Ciskei. Hy aanvaar dan ’n betrekking by die Onderwyskollege op Groblersdal, waar hy op die nabygeleë plaas Buffelsvlei woon. Hy word later aangestel as dosent in die Departement Kriminologie aan die Universiteit van Venda.

As sakeman en tipiese entrepreneur sien hy gereeld geleenthede vir nuwe besighede raak. 'n Paar van die besighede waarin hy betrokke geraak het, is Vodacom Gemeenskapsfone, Sophie’s Choice en I-Connect Internet konneksie, terwyl hy ook nou betrokke was by die stigting en beheerraad van Ridgeway College. Sy betrokkenheid in privaatbesighede veroorsaak dat hy per geleentheid insolvent verklaar word, maar desnieteenstaande help hy steeds baie mense finansieel. Uit 'n eerste huwelik word twee kinders, Theuns en Sonja, gebore. Sedert 1990 woon hy en sy tweede vrou, Kittie, op die dorp Louis Trichardt. Kittie het ook twee kinders, die bekende model Christina Storm en Willemien. Daar is verskeie radio-uitsendings van sy gedigte en hy tree ook in September 2005 by Versindaba in Stellenbosch op, waar hy van sy gedigte voorlees. By hierdie geleentheid kry hy ’n hartaanval, maar herstel weer. Hy is op 15 Mei 2006 in sy huis op Louis Trichardt aan 'n hartaanval oorlede.

Skryfwerk

Van sy gedigte verskyn gereeld in publikasies soos Standpunte, Griffier, Tydskrif vir Letterkunde, Donga en Contrast, terwyl dit ook in die Belgiese tydskrif Dimensie verskyn en opgeneem word in die Belgiese bloemlesing Nieuwe Dichters. In 1982 word ’n Afrikaanse gedig van hom (met ’n Engelse vertaling langsaan), in die vooraanstaande Britse poësietydskrif Other Poetry gepubliseer, die eerste keer dat hierdie tydskrif ’n Afrikaanse gedig publiseer. Sy debuut Vuurtent in die sneeu deel hoofsaaklik met die verhouding tussen man en vrou en bevat ’n paar treffende liefdesgedigte. Kenmerkend van hierdie gedigte is die talle beelde wat op die natuur gespits is en die hoë frekwensie van ontkenning, wat dit ’n poësie van vergeefsheid en stilte maak, sonder om sentimenteel te wees. Die titel beeld reeds die koue wêreld uit waarteen die geliefde beskutting bied in die vuurtent. “Ek het my neus” werk knap met teenstellings, terwyl “Ek het gemeen” se oorspronklike beelding opval. Talle gedigte word in die verledetydsvorm geskryf, wat veroorsaak dat die verse lewenskragtigheid inboet. Hierdie bundel word eervol vermeld tydens toekenning van die Ingrid Jonker-prys in 1985. Die opvolg “Te bruin vir groen” bevestig sy talent en skep veral ’n teenstelling tussen die bruin van klip en stam en aarde (wat ook ’n toespeling op sy van is) en die geilheid van die lente en dit wat lewe. Die essensie van die bundel is weereens die liefde, terwyl daar ook gedigte is met kommentaar oor die godsdiens. Die gedig “Ek is te bruin vir groen”, met toespeling op sy eie naam sowel as die kleur, bevat treffende paradokse. Ander mooi gedigte sluit in “Mag al jou nagte”, wat mooi versugtinge en seënbedes bevat, en “Alles sal dieselfde bly”. In sy laaste bundel, “Witvuurlig”, bring hy op mistieke wyse ’n hele lewensreis onder woorde. Onder hierdie herinneringe is ’n armoedige jeug met eerste geloofstwyfel; die dood van ouers, broer en ander familielede; en die pyn van ’n egskeiding en die daaropvolgende vervreemding tussen die vader en die kinders. Dit is veral die gedig oor “Theuns” wat ontroer, want hoewel die kind van die vader geskei is en fisies en emosioneel verder van hom wegdryf, lê hy in die vader se gemoed steeds in die waai van sy arm. Die laaste afdeling sluit dan af met gedigte oor die lig van ontdekking van die geestelike. Van sy gedigte word in verskeie versamelbundels opgeneem, insluitende “Groot verseboek”, “Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte”, “Kraaines”, “Goudaar”, “Honderd jaar later” en “Die mooiste Afrikaanse liefdesgedigte”

Publikasies

Jaar	Publikasies
1984	Vuurtent in die sneeu
1987	Te bruin vir groen
2004	Witvuurlig

Bronnelys

Boeke

• Grové, A.P. “Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans” Nasou Beperk Vyfde uitgawe Eerste druk 1988
• Kannemeyer, J.C. (red.) “Kraaines” Human & Rousseau Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe 1988
• Kannemeyer, J.C. “Die Afrikaanse literatuur 1652-2004” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005

Tydskrifte en koerante

• Louw, Marietjie: “Christina Storm se stiefpa sterf aan hartaanval”. Beeld. 17 Mei 2006
• Olivier, Fanie: “Ek is ’n digter, maar ek werk elders vir vleis en rys”. Beeld. 19 Mei 2006
• Perskorburo: “Britte publiseer Afrikaanse gedig”. Die Vaderland. 31 Maart 1982

Internet

• Esaach: http://www.esaach.org.za/index.php?title=De_Bruyn,_Jan
• Van der Westhuizen, Linda Zoutnet: http://www.zoutnet.co.za/articles/news/4246/2006-05-19/skok-oor-digter-jan-de-bruyn-se-skielike-dood
• Versindaba: http://versindaba.co.za/gedigte/jan-de-bruyn/ Geargiveer 2 Oktober 2016 op Wayback Machine
• Zoutnet: http://www.zoutnet.co.za/articles/news/9/2004-05-14/jan-de-bruyn-stel-derde-digbundel-bekend