Johann Jordaan

Johann Jordaan (* 9 September 1926, Venterstad–† 22 Oktober 1981, Wes-Rand) was ’n Afrikaanse skrywer en joernalis. Hy verwerf veral bekendheid as skrywer met sy jeugverhale, waarvan die Dirkas-boeke die gewildste is, asook sy spanningsverhale. Gedurende sy loopbaan publiseer hy ook verskeie nie-fiksiewerke en twee dramas.

Lewe en werk

Herkoms en vroeë lewe

Johannes Hendrik Jordaan was op 9 September 1926 in Venterstad in die Kaapprovinsie gebore as die tweede kind in ’n gesin van drie. Sy vader is hier stadsklerk. Hy ontvang sy skoolopleiding tot met standerd agt op sy geboortedorp en gaan dan na Bloemfontein, waar hy aan die Hoërskool Sentraal matrikuleer.

Loopbaan

Daar was nie geld vir universiteit nie en hy begin werk in ’n handelsbank in Natal, terwyl hy deeltyds ’n korrespondensiekursus in joernalistiek volg. Aan die einde van 1944 sluit hy by die Natalse Afrikaner aan. Dit is die begin van ’n lang joernalistieke loopbaan. Teen 1946 vertrek hy na Johannesburg en sluit aan by die redaksie van Die Transvaler, waar hy twee jaar werk voor hy bedank. Hy keer terug na die Karoo en vertoef vir ’n jaar hier as vryskutskrywer. Dan trek hy terug na die Rand en sluit aan by die redaksie van Die Vaderland.

In 1950 aanvaar hy ’n pos by die Werkerspers en word redakteur van Die Mynwerker, waarna hy later dieselfde jaar aangestel word as Besturende Direkteur van Monument Publikasies, ’n maatskappy wat vakbondpublikasies uitgee. Daarna werk hy as hoofsubredakteur van die Suid-Afrikaanse Persvereniging (SAPA).

Persoonlike lewe en sterfte

In 1949 trou hy met Naomi van der Merwe en twee kinders, Henk en Antoinette, word uit die huwelik gebore. In 1959 skei hy van sy eerste vrou en trou in 1960 met Helene Lucille Lindegger. In 1975 word hy assistent-nagredakteur van Die Transvaler, ’n pos wat hy tot met sy dood beklee. Hy stig Skryfhuis Sewentig in 1970 aan sy huis in Ontdekkers waar hy voornemende skrywers en joernaliste oplei. Hy het twee eie kinders en drie stiefkinders gehad.

Op Donderdag 22 Oktober 1981 is hy in sy huis in Ontdekkers aan die Wes-Rand oorlede, na ’n siekbed van etlike weke.

Skryfwerk

Toe hy tien jaar oud is begin hy om gediggies en kortverhale te skryf en op hoërskool probeer hy reeds om sy eerste bundel gedigte gepubliseer te kry. Dit is eers baie jare later wat van sy gedigte in tydskrifte gepubliseer word. Sy fokus verskuif hierna na prosa en 34 kortverhale word terug gestuur voordat sy eerste kortverhaal in ’n tydskrif verskyn.

Jeugverhale

Hy skryf veral jeugverhale, waarvan die Dirkas-boeke, Dirkas in die knyp en Dirkas se meisiekind die gewildste is. Dis die verhaal van drie maats (Dirkas, Chris Pelser en Fanus Bekker van Venterspruit) wat saam verskeie avonture beleef wat op episodiese manier vertel word. In die tweede boek sluit die Hollandse dogtertjie Krummel by hulle aan, die seuns se naam vir haar omdat hulle nie haar regte naam Carmel Brender-a-Brandis kan uitspreek nie.

Swart hings handel oor ’n weeskind en familiegeheime vol bitterheid en eindelik vergifnis, waarin ’n swart hings ’n groot rol speel. “Indoena” is die verhaal van ’n hond wat deur omstandighede moet kies tussen twee base wat albei vir hom lief is, ’n jong wit seun en ’n swart man.

Silwervlerk strek oor drie dae van die lewe van ’n posduif wat aan ’n maratonvlug vanaf Johannesburg na Venterstad deelneem, terwyl sy veertienjarige baas vir hom wag.

Agt akkers asiel vertel van ’n jong man wat met sy kreupel seuntjie ’n kluisenaarsbestaan op sy plaas voer. Na ’n ongeluk soek ’n skooldogter en haar juffrou skuiling by hulle.

Spanningsverhale

Hy skryf ook etlike spanningsverhale.

Voorbladstorie word in die Klub 707-reeks uitgegee.

Beminde besetene se hoofkarakter is Hein. Hy beland saam met die Italianer Bendito Rumata in ’n tronksel, met Bendito wat hom meedeel dat hy voordat hy doodgaan sy siel na Hein sal stuur sodat Hein sy siel kan oppas. Hein verstaan nie, maar moet dan hulpeloos toekyk hoe hy kranksinnig word en begin om Bendito se wraak namens hom te neem.

Nie-fiksie

Hy skryf ook Oase, ’n omvattende skryfkunsensiklopedie waarin hy die grondbeginsels vir ’n wye verskeidenheid skryfwerk bespreek, en EVA: Skryfhuis-Korrespondensiekollege se ensiklopedie van aanhalings.

Drama

Sy eerste drama, Waarom huil jy Mara?, wat hy saam met Jan Hoeksema skryf, word deur die Elsa Fouché-toneelgeselskap op verskeie plekke aan die Rand opgevoer.

Die drama Melodie van die myne, wat handel oor die lewe van mynwerkers, behaal in 1969 ’n tweede plek in ’n dramawedstryd van die Departement Kultuursake. Hierdie drama word in 1972 deur Dalro gepubliseer.

Publikasies

Werke wat uit sy pen verskyn sluit in:

Jaar	Publikasies
1950	Die swart hings
1951	Dirkas in die knyp
	Wilde ruiters
1954	Gemaskerde jare
	Sluiers van gister
1955	Die lig brand laag
	Nimf van die Tulbaghstroom
1956	Hoe hoog die nood
1957	Die ander lewe
	Indoena
1958	Voorman vir Rusoord
1959	Die laaste De Lanoy
1970	Oase: Omvattende Afrikaanse skrywerskuns-ensiklopedie
	Silwervlerk
	Van die ander stal
1972	Agt akkers asiel
	Melodie van die myne
1973	Gladiator in swart
1974	Optel
1975	Voorbladstorie
1976	Dirkas se meisiekind
1978	Danskraal se dogters
1980	Beminde beseten
	EVA: Skryfhuis-Korrespondensiekollege se ensiklopedie van aanhalings

Bronnelys

Boeke

• Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2. Academica. Pretoria, Kaapstad en Johannesburg. Eerste uitgawe. Eerste druk, 1983.
• Wybenga, Gretel en Snyman, Maritha (reds.) Van Patrys-hulle tot Hanna Hoekom. Lapa-Uitgewers. Eerste uitgawe. Tweede druk, 2005.

Ongepubliseerde dokumente

• Jordaan, Johann. Lewenskets. Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN)  Bloemfontein