Karakoel

Die karakoel is een van die oudste gedomestiseerde skaaprasse en van besondere ekonomiese belang omdat die pels van 'n pasgebore lam in die modewêreld hoog aangeslaan word vir die vervaardiging van veral damesjasse. Daarby maak die karakoel se aanpasbaarheid by droë klimaatstreke dit moontlik om in halfwoestyne winsgewend te boer. Die naam kom vanaf 'n klein-dorpie genaamd Karakul, wat geleë is in 'n vlei van die Amu Darja rivier in Sentraal-Asië, waarvandaan die skaap sou kom. Daar is argeologiese bewys dat die karakoelskaap al gedomestikeerd was in 1400 v.C.

'n Karakoelskaap in die Akron dieretuin.

Oor die algemeen word die deel van Wes-Toerkestan, oos van die Kaspiese See en tussen die Kara Koem en die Kizil Koem as sy oorsprong aangegee. Daar word algemeen aanvaar dat Arabiese nomadestamme die skape omstreeks 700 v.C. na hierdie gebied gebring het. Sommige kenners voer aan dat Hetitiese konings reeds omstreeks 1400 v.C. karakoelpelse op hul mantels gedra het en dat die ras oorspronklik van Sirië, Palestina of Mesopotamië kom.

In Suider-Afrika is die vernaamste karakoelbedryf in Namibië gevestig, hoewel daar ook in Suid-Afrika, veral in die dorre noordweste van Kaapland, met die skaapras geboer word. Namibië en Suid-Afrika se pelse, wat saam onder die naam Swakara bemark word, word hoofsaaklik op die Londense pelsveilings verkoop. Hoewel die Sowjetunie en Afganistan elk jaarliks meer karakoelpelse produseer, maak Swakarapelse sowat die helfte van die pelse op die veiling uit. Swakara is baie gewild in die modewêreld en van die voorste mode-ontwerpers gebruik die pelse.

Die skaap

Die karakoel is 'n groot, stewiggeboude skaap. Die volwasse dier het 'n langerige, haaragtige vag wat gewoonlik swart is, maar soms ook bruin, grysbruin, grys en by uitsondering wit. By die pasgebore lam is die hare kort en lê in klein krulle.

Die karakoel is bekend daarvoor dat hy hom by uiters droë klimaatstoestande kan aanpas, en soos by ander skaaprasse met die eienskap ontwikkel die volwasse dier 'n swaar vetstert waarin reserwevoedsel vir droogtes gestoor word. Op plase waar moderne boerderytegnieke die invloed van droogtes beperk, word die sterte van ooilammers afgesny, aangesien dit later paring vergemaklik. Karakoelramme het gewoonlik goed gevormde, na binne geboë horings, terwyl die ooie in die reël horingloos is.

Die boerdery

Namibië, Suid-Afrika, Rusland en Afganistan is tans die vernaamste produsente van karakoelpelse. In Suid-Afrika word karakoelplase in al die provinsies aangetref, met die grootste konsentrasie in die droë dele van die Noord-Kaap en van die Vrystaat waar die jaarlikse reënval laer as 130 mm is.

In Namibië word karakoelboerdery egter op 'n baie groter skaal bedryf en is dit ook 'n belangrike deel van die land se ekonomie soos wat dit in Suid-Afrika is. Die eerste karakoelskape is in 1907 van Hamburg in Wes-Duitsland via die hawe van Swakopmund ingevoer. 'n Groot poging is aangewend om 'n bestendige boerdery in die dorre suidelike en westelike dele van die land te vestig. Die skape het daar goed geaard en meer is later ingevoer.

Karakoele is eers in 1917 in Suid-Afrika bekend gestel toe 'n paar ramme en ooie van die regeringsproefplaas Neudam naby Windhoek na die Grootfontein-landboukollege by Middelburg (Oos-Kaap) gestuur is vir proefnemings. Van hierdie skape is later na Neudam teruggestuur en dit was eers tydens die droogte van 1932/33 dat die ekonomiese waarde van hierdie ras in die Republiek besef is. Tydens 'n droogte kan al die lammers geslag word om die ooie te red en die pelse kan maklik teen 'n geringe koste vervoer word.

Dit maak karakoelboerdery veral geskik vir die dorre noordweste van die Kaapprovinsie, waar geriewe vir die vervoer van vleis na Suid-Afrika se belangrikste vleismarkte beperk is. Mettertyd is die karakoelbedryf in sowat 25 distrikte in die Kaapprovinsie gevestig en in die vroeë jare tagtig was daar altesame sowat 2 miljoen karakoelskape in die Republiek. Aangesien weiding beperk is in streke waar met karakoelskape geboer word, is die plase gewoonlik baie groot en kan hulle soms tot 20 000 ha beslaan.

Elke plaas is verdeel in 'n aantal kampe met suipplekke sodat wisselweiding toegepas kan word om te voorkom dat sekere dele van die plaas oorbewei en die weiding op pad na die waterplekke uitgetrap word. Die pasgebore lam se pels is die belangrikste bate vir 'n karakoelboer. Aangesien die hare van die lam se vel baie vinnig groei en sy krul verloor, word lammers binne 36 uur na geboorte geslag. Die vel word dan gewas, aan 'n raam oopgespalk en in die skaduwee gedroog.

Daar word algemeen aanvaar dat die eienskappe van 'n karakoellam se pels oorerflik is, en omdat hierdie eienskappe net by die jong lam sigbaar is, word alle lammers wat vir teling gebruik gaan word, net na geboorte gefotografeer. Registrasie van rasegte skape geskied dus op grond van 'n foto. 'n Belangrike byproduk van die karakoelbedryf is wol. Volwasse skape word gewoonlik 2 keer per jaar geskeer en een skaap lewer tussen 1,8 en 2,7 kg wol per jaar. Karakoelwol is grof, maar kan met behulp van moderne bewerkingsmetodes tot 'n verskeidenheid artikels verwerk word, soos byvoorbeeld matte, komberse en militêre oorjasse. Karakoelskape moet, net soos ander skape, van tyd tot tyd gedoseer en gedip word. By dosering word die skape medisyne toegedien teen inwendige besmetting deur parasiete, terwyl die diere tydens 'n dip in 'n ontsmettingsmiddel teen huidsiektes gedompel word.

Pelstipes en bemarking

Die prys wat vir 'n pels betaal word, hang af van sekere eienskappe, naamlik die grootte van die pels, die gehalte en lengte van die haar, die spasiëring en patroon van die krulle op die pels en die dikte van die pels. Die ideale pels het kort hare van 'n goeie gehalte, die krulle is in 'n halfmaanpatroon gerangskik met 'n spasie tussen die krulle, terwyl die leer dun en sterk is. Daar word onderskei tussen verskillende tipes krul, waarvan die volgende die belangrikstes is:

• Pypkrul: die haarpunte krul terug na die huid en vorm 'n volmaakte krul.
• Ontwikkelde vlakkrul: die haarpunte krul nie so ver terug nie en vorm nie 'n volmaakte krul nie.
• Vlakkrul: die haarpunte krul net sowat een derde van 'n volle krul terug.
• Watersykrul: sommige van die haarpunte krul effens terwyl ander hare reguit is, sodat die pels 'n gladde, glansende voorkoms het.

Die kleur van die pels beïnvloed ook die prys. Grys en wit pelse is gewoonlik duurder as bruines en swartes. Die vernaamste artikel waarvoor karakoelpelse gebruik word, is jasse, maar vanweë Suid-Afrika se warm klimaat is die binnelandse vraag na pelse baie beperk.

Om die rede word die oorgrote meerderheid van die karakoelpelse van Namibië en Suid-Afrika op die Londense pelsveilings verkoop. Hoewel die Sowjetunie en Afganistan jaarliks meer pelse produseer, lewer Suid-Afrika en Namibië, wat hul pelse saam onder die naam Swakara bemark, die grootste hoeveelheid pelse vir die Londense veilings. Makelaars koop die pelse by die boere en verkoop dit op die veiling aan handelaars, groothandelvervaardigers en pelseniers.

Die kopers stuur die pelse na 'n veredelaar, wat dit in chemikalieë week en ontvlies, met kleurstowwe behandel om die kleur en glans te verbeter en dit brei. Aangesien elke pels 'n eie patroon en karakter het, word pelse wat na veredeling min of meer dieselfde lyk, in 'n sogenaamde jasbondel bymekaar gegroepeer. Wanneer 'n jas vervaardig word, word net sekere repe uit elke pels van die jasbondel gebruik om te verseker dat die jas 'n eenvormige patroon vertoon. Die orige stukke word vir handtasse en ander bykomstighede gebruik.

Swakara is by uitstek 'n modepels wat hoë aansien in ontwerpkringe het. Duitsland is die grootste koper van Swakarapelse, gevolg deur Italië, ander Europese lande en Noord-Amerika. Voorste modeontwerpers soos Christian Dior, Yves Saint-Laurent, Pierre Cardin, en andere gee voorkeur aan Swakara.

Bron

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409540 band