Koorsblaar

'n Koorsblaar of herpes labialis is 'n simptoom van infeksie deur die herpesvirus, meestal Tipe 1 oftewel HSV-1.

Koorsblaar
Klassifikasie en eksterne bronne
Herpes labialis op die onderlip.
ICD-10	B00.1
ICD-9	054.9
MeSH	D006560
Mediese waarskuwing

Kenmerke

'n Koorsblaar word deur 'n branderige, tintelende gevoel op of rondom die lippe voorafgegaan. Pynlike blasies volg, wat in enkele dae oorgaan na roofbedekte sweertjies. Genesing van die lipvel neem sewe tot tien dae. Soms gaan 'n koorsblaar gepaard met lusteloosheid of 'n gevoel van ligte vermoeidheid.

Tydens hierdie akute fase is die koorsblaar ook aansteeklik. 'n Koorsblaar kan ook soms genitale herpes laat ontstaan, wat 'n infeksie van die genitalieë deur die virus is. Dus is handewas ná aanraking van die sweertjie/blasie noodsaaklik om besmetting te voorkom; daarbenewens moet orale seks ook vermy word.

Oorsaak

Die koorsblaar word meestal deur 'n herpessimpleksvirus Tipe 1 (HSV-1) veroorsaak wat weer opvlam, maar soms ook deur Tipe 2 (HSV-2).

Die primêre besmetting van die herpesvirus is gingivostomatitis herpeticans. Ná besmetting bly die virus lewenslank agter in die ganglion van die trigeminussenuwee, wat onder andere die tong en die gesig van senuwees voorsien — buite die bereik van ons immuunstelsel.

'n Sekondêre aanval kan onder andere deur UV-lig veroorsaak word, wat blasies laat verskyn wat bars en rofies vorm.

Voorkoming

'n Infeksie deur die herpessimpleksvirus word deur direkte velkontak opgedoen; buite die liggaam kan die virus slegs baie kort oorleef. Die inkubasieperiode is twee dae tot twee weke met 'n gemiddeld van een week. As mens eers een keer die infeksie het, bly die virus vir altyd in die sisteem en kan 'n mens in periodes van verlaagde weerstand van die liggaam onder meer koorsblare ontwikkel.

Vir pasgebore babas kan 'n infeksie lewensgevaarlik wees. Mense wat gereeld 'n koorsblaar kry, moet daarom bedag wees daarop om babas nie te veel te druk en te soen nie omdat die aansteeklike virus al voor die sigbare ontstaan van 'n koorsblaar oorgedra kan word.

Daar is 'n room wat glo koorsblare voorkom deur 'n kombinasie van 'n fisiese UV-filter (sinkoksied en titaandioksied) en 'n sinksout (sinksulfaat). Die fisiese UV-filter beskerm die lippe teen sonlig. Die sinksulfaat vorm 'n lagie rondom die herpesvirusselle sodat dié die gesonde selle nie meer kan aantas nie.

Dit is ook moontlik om 'n ontwikkelende koorsblaar teë te werk deur die plek waar dit uitkom met sinksalf te smeer. Dit bestry nie die virus nie, maar voorkom dat daar 'n blasie ontstaan deur die vog aan daardie gedeelte van die lip te onttrek.

Behandeling

Antivirusmiddelle in die vorm van nukleoside-analoë soos pensiklovir of asiklovir strem wel die groei van die virus, wat nuttig is by die ontwikkeling van 'n koorsblaar, maar kan nie die virus vernietig nie. Dit behoort gegee te word net voordat die infeksie homself manifesteer, en dit is uiters moeilik om die tydsberekening reg te kry.

'n Koorsblaar kan redelik goed ingeperk word indien dit in 'n vroeë stadium behandel word. Wanneer mens 'n blokkie ys in die eerste twee dae 'n aantal keer per dag oor die lip vryf, ontwikkel die koorsblaar nie verder nie. Aansmeer van ontsmettingsalkohol droog die koorsblaar uit, en help dat 'n rofie vinniger gevorm word. Indien asiklovir reg aan die begin van die koorsblaar aangewend word (onmiddellik wanneer die brand of tinteling gevoel word), word die groei en ontwikkeling van die infeksie vinnig gestop. Asiklovir werk op die DNS-vlak van die virus — dit inhibeer en deaktiveer die virus se DNS-polimerase, en word deel van die virus se DNS-ketting. Dit beveg nie die infeksie wat reeds bestaan nie, maar dit keer wel dat dit verder groei — vandaar die vereiste dat dit so vroeg moontlik aangewend word. Normaalweg word asiklovir as room aangesmeer, maar famsiklovir of valasiklovir in pilvorm kan normaalweg vir 5–7 dae geneem word. 'n Hoë-dosis eendagbehandeling daarmee is beskikbaar, en meer koste-effektief en gerieflik.

Dit is heel moontlik dat die simptome van die virus (m.a.w. die koorsblaar) ná puberteit nie meer voorkom nie. Die virus bly egter wel in die liggaam aanwesig.