Leon Strydom
Leon Strydom, (*27 Februarie 1944, George – 4 Januarie 2021, George) was ’n Suid-Afrikaanse skrywer. Hoewel hy hoofsaaklik bekendheid verwerf as digter, publiseer hy ook verskeie nie-fiksie werke.
Lewe en werk
wysigHerkoms en vroeë lewe
wysigLeon Strydom is op 27 Februarie 1944 op George gebore, waar hy aan die Hoërskool Outeniqua matrikuleer. Na sy militêre opleiding studeer hy vanaf 1963 verder aan die Universiteit van Stellenbosch, waar hy deel het aan D. J. Opperman se letterkundige laboratorium en die B.A.-graad in 1965 en B.A. Honneurs-graad in 1966 behaal. Hy verwerf in 1969 die M.A.-graad met ’n verhandeling Oor die Slampamperliedjies van Leipoldt.
Loopbaan
wysigIn 1969 word hy aangestel as dosent in die Departement Afrikaans en Nederlands op Stellenbosch,[1] ’n pos wat hy vir twee jaar beklee. Aan die einde van 1970 vertrek hy na Nederland waar hy vanaf Januarie 1971 tot November 1974 aan die Instituut voor Algemene Taalwetenskap van die Rijksuniversiteit van Utrecht studeer. In 1973 lê hy suksesvol die doktorale eksamen in die Algemene Literatuurwetenskap af. In 1975 promoveer hy onder promotorskap van A.P. Grové aan die Universiteit van Pretoria (D.Litt.-graad) met ’n studie Oor die eenheid van die digbundel, wat later gepubliseer word. Hy is in 1975 vir ’n jaar lank ‘n dosent aan die Universiteit van Pretoria waarna hy in 1976 dosent in Algemene Literatuurwetenskap aan die Universiteit van die Oranje-Vrystaat word en in 1978 bevorder word tot hoogleraar.
Persoonlike lewe
wysigNa aftrede uit die akademie vestig hy hom op George in die Wes-Kaap, waar hy voltyds die familiebesigheid, die Strydom Galery, bestuur het. Hy het ’n groot belangstelling in die beeldende kunste gehad en dan ook ’n buitengewone eie versameling besit. Hy was getroud met twee dogters. Strydom is weens komplikasies na aanleiding van koronavirusinfeksie oorlede.
Skryfwerk
wysigPoësie
wysigOp universiteit verskyn van sy eerste gedigte reeds in universiteitsjaar blaaie en later publiseer hy ook in Standpunte.[2] Wanneer Geleentheidsverse[3] in 1974 verskyn, word dit onmiddellik hoog aangeslaan[4][5] deur die kritici en verower dan ook in 1974 die Eugène Marais-prys en in 1975 die Ingrid Jonker-prys. Die gedigte is vernuftig gestruktureer, met gevoelige gebruik van woorde binne kriptiese verse met veelduidige betekenisse. In die bundel word geleenthede geskep in en deur die poësie, in die gewone word die ongewone ontdek en in die buitengewone en indrukwekkende word die kern van die alledaagse bespeur. Deur hierdie proses word dus eie wonderwerke geskep, maar omdat die spreker beide nugter en ontnugter is, word die proses onmiddellik ook gerelativeer, sodat die gedigte telkens ’n veelvlakkigheid van betekenis bevat wat die impak daarvan tegelykertyd verhoog en minimaliseer. Die bundeltitel suggereer dat die gedigte hulle oorsprong het in die werklikheid en hierdie “geleenthede” is dan van uiteenlopende aard: daar is eenvoudige dinge wat beskryf word, soos ’n windpomp (met seksuele innuendo’s), persone uit die geskiedenis, plekke soos Outeniqua, kunswerke soos van Frans Claerhout en kinderrympies. Hierdie veelheid van oorspronge verseker dat daar ’n ryke verskeidenheid van gedigte in die bundel is wat beide ernstig en luimig van aard is. Die gedigte is eenvoudig maar terselfdertyd goed deurdag, met ’n omvangryke verwysingsveld. Genesis herlei die skeppingsgeskiedenis tot die persoonlike plek in die heelal, terwyl Ontmaagding ook by die heel begin sy ontstaan het, maar dan uitmond in die seksuele. Windpomp gee blyke van tegniese vernuf met die water en die viriliteit wat ten spyte van die ouderdom gelyktydig saampraat. John Williams, De Doelen dramatiseer masturbasie op voortreflike geestige wyse, terwyl Vrou aangrypend is in sy beskrywing van die seksuele offer wat die vrou vir die gesin maak. In teenstelling met hierdie gedigte is die kinderlike eenvoud van Opgilos.
Die titel van sy tweede bundel, L.S.,[6] is die afkorting vir “lectori salutem” in Latyn, of te wel “heil die leser” en is dus direk op die publiek gerig.[7] Dit kan egter ook dui op die voorletters van die digter, wat dui op ’n outobiografiese inslag. Beide invalshoeke word ontgin in sterk verse wat handel oor die religieuse en die seksuele, in taal wat die Afrikaanse idioom uitbuit en in ’n styl wat ironie en dus dubbelsinnigheid in die hand werk. Daar is etlike gedigte wat betrekking het op Bybelse gegewens, waarin soms die teenstrydigheid tussen die religieuse en die werklike ervaring uitgebring word om dit ook van toepassing te maak op die Suid-Afrikaanse politieke situasie. So word ’n skreiende kontras tussen die aardse en hemelse geskep. Elck naer zijn drift maak veelvuldig gebruik van verwysings na Bybeltekste, soos ook die voortreflike Voorspraak[8] met sy aanwysings vir ’n voorbeeldige lewe.[9] Bekering jukstaponeer op bekoorlike wyse die geestelike en die seksuele. Beryming is ’n vindingryke herdigting van Psalm 19, wat die belydenis teenoor die ervaring stel, terwyl Optelgedig die kruisiging relativeer. Tandem tandem met sy veelvuldige duister voetnote, verwarrende beeldspraak en slot wat op ’n antiklimaks uitloop kan gesien word as ironiese kommentaar op die verwikkeldheid van eietydse poësie wat met veel omhaal van woorde eindelik nie veel sê nie.
Versamelbundels
wysigStrydom se verse word opgeneem in al die belangrike versamel bundels uit die Afrikaanse digkuns, wat insluit Groot verseboek en Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte asook in ander versamel bundels soos Die dye trek die dye aan, Liggaamlose taal, Goudaar, Kraaines,[10] Verse vir Opperman, Die goue vreugde, Voorspraak en Miskien sal ek die wingerd prys.[11]
Prosa
wysigIn Oor die eenheid van die digbundel[12] ondersoek hy die onderlinge verwantskap van gedigte binne ’n bundel aan die hand van gedigte groepe eers deur middel van teorie en dan soos dit toegepas word in N.P. van Wyk Louw se bundel Gestaltes en diere. In 1983 publiseer hy Die Sonnevanger,[13] ’n studie oor die skilder Frans Claerhout se beroemde groep van 29 skilderye met dieselfde titel. Hy is ook medewerker aan “Literêre terme en teorieë” onder redaksie van T.T. Cloete.[14]
Publikasies
wysig- 1973 - Geleentheidsverse
- 1976 - Oor die eenheid van die digbundel
- 1983 - Die Sonnevanger
- 1988 - L.S.
Bronne
wysig- Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 2. J.L. van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 1999.
- Marais, Johann Lodewyk Versindaba: http://versindaba.co.za/2009/07/10/leon-strydom-wys-na-sy-horlosie/ Geargiveer 3 Oktober 2018 op Wayback Machine
Verwysings
wysig- ↑ Stellenbosch Writers: http://www.stellenboschwriters.com/strydoml.html
- ↑ Cloete, T.T. (red.) Die Afrikaanse literatuur sedert sestig. Nasou Beperk. Eerste uitgawe, 1980.
- ↑ Gräbe, Ina Literator: http://www.literator.org.za/index.php/literator/article/viewFile/941/1113
- ↑ Brink, André P. Rapport, 15 Februarie 1974.
- ↑ Brink, André P. Voorlopige Rapport. Human & Rousseau. Kaapstad en Pretoria. Eerste uitgawe, 1976.
- ↑ Grové, A.P. Tydskrif vir Geesteswetenskappe. Jaargang 29 no. 3, September 1989.
- ↑ Olivier, Gerrit Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1989/01/19/11/1.html
- ↑ Askes, H. en Landman, J.N. (samestellers) Voorspraak. Tafelberg-Uitgewers Beperk. Kaapstad. Eerste uitgawe. Tiende druk, 1994.
- ↑ Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2. Academica. Pretoria, Kaapstad en Johannesburg. Eerste uitgawe. Eerste druk, 1983.
- ↑ Kannemeyer, J.C. (red.) Kraaines. Human & Rousseau. Kaapstad en Johannesburg. Eerste uitgawe, 1988.
- ↑ Grové, A.P. Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans. Nasou Beperk. Vyfde uitgawe. Eerste druk, 1988.
- ↑ Brink, André P. Standpunte. Nuwe reeks 132, Desember 1977.
- ↑ Werth, A.J. Tydskrif vir Geesteswetenskappe. Jaargang 25 no. 2, Junie 1985.
- ↑ Kannemeyer, J.C. Die Afrikaanse literatuur 1652–2004. Human & Rousseau. Kaapstad en Pretoria. Eerste uitgawe, 2005.