Wikipedia

Leonard Koza

Leonard Koza was ’n politieke aktivis en Afrikaanse skrywer, digter en dramaturg.

Lewe en werk

wysig

Leonard Koza was op 20 September 1941 in Elsiesrivier gebore as seun van die bekende fotograaf Sollie Koza, wat een van die eerste inwoners van Matroosfontein was. Sy pa is in Maart 1990 op tagtigjarige ouderdom oorlede. Leonard ontvang sy laerskoolopleiding in Elsiesrivier en matrikuleer dan in 1962 aan die Elsiesrivier Hoërskool. Sy deelname aan die politiek terwyl hy student is verhoed dat hy onderwyser word. Na skool begin hy werk as verpleër by die Conradie-hospitaal en is daarna in die laat sestigerjare en vroeë sewentigerjare klerk by die Parow munisipaliteit. In 1970 voltooi hy ’n Diploma in Sosiale Werk in Londen in Engeland en in November 1983 verwerf hy ook ’n Diploma in skakelwerk. Hy is betrokke by verskeie munisipale vakbonde. In 1990 is hy organiserende sekretaris van die Westelike Provinsie se Plaaslike Owerhede Werkersunie en tot met sy aftrede in 2007 is hy organiseerder en werwer vir die vakbond Imatu in die Paarl. As politieke aktivis speel hy ’n groot rol in die Kaapse townships van Matroosfontein, Bishop Lavis en Ravensmead. In die sewentigerjare raak hy betrokke by teater en saam met Willie Adams stig hy in 1983 Township Life, ’n amateurteatergroep wat later herdoop word tot Township Players. Hy is ook lid van die Elsiesrivier Kultuurvereniging. In 1986 wen hy die International Writers Award en ’n beurs van die Amerikaanse konsulaat en bring daarna drie maande deur by die Iowa Universiteit in die Verenigde State van Amerika, waar hy werkwinkels bywoon en gedagtes uitruil met skrywers van ander lande. Met hierdie toekenning word hy ’n Honorary Fellow in Creative Writing of the University of Iowa. In sy loopbaan neem hy deel aan verskeie radiopraatjies en ten tye van sy dood was hy een van die koördineerders van ’n leesprogram vir hoërskoolleerders by die Elsiesrivier-biblioteek. Sy lewensmaat is Susan Botha en hulle verhuis na sy aftrede na Malmesbury. Saam met Willie Adams en gerugsteun deur Patrick Petersen stig hy Domestica Uitgewers om geleenthede aan opkomende skrywers te bied om te publiseer. Hulle is onder ander verantwoordelik vir die bundel “Optog”, waarin ook van Leonard se gedigte opgeneem word. Hy is ook betrokke by die Skrywers- en Uitvoerende Kunstebeweging (SUB) wat jong talent aanmoedig en is stigterlid van die Afrikaanse Skrywersvereniging, waar hy in verskeie poste op die uitvoerende bestuur dien. Hy neem ook deel aan verskeie kunstefeeste, waaronder die heel eerste Klein Karoo Nasionale Kunstefees op Oudtshoorn. By die Woordfees op Stellenbosch in 2005 praat hy saam met Peter Braaf oor die belangrike bydrae wat die struggle-toneel uit die tagtigerjare gelewer het. In Oktober 2005 is hy saam met George Weideman, Elsa Joubert en Abraham H. de Vries een van die opstellers van die beswaarskrif teen dubbelmedium-onderrig op die Universiteit van Stellenbosch, wat later deur meer as tagtig Afrikaanse skrywers onderteken is. Hy is op 20 Februarie 2010 in ’n motorongeluk naby Durbanville in die Kaap oorlede.

Skryfwerk

wysig

Sterk aanmoediging om te skryf kry hy van die Sharpeville skietery van Maart 1960. In die jare sestig begin hy “Gammatjie en Abdoltjie” stories skryf vir die destydse Golden City Post en later vir die Cape Herald. In 1973 eindig ’n kortverhaal, “The Heart of Nomso Khumalo”, onder die top tien in ’n nasionale kortverhaalwedstryd. Hy skryf Engelse en Afrikaanse gedigte en kortverhale en sy werk word plaaslik gepubliseer in literêre tydskrifte soos Contrast, Quarry, New Coin, Blac, Reality, Izwi, New Classic en Staffrider. Dit word ook oorsee in tydskrifte en bundels gepubliseer in onder meer die Verenigde State van Amerika (Greenfield Review van New York en die versamelbundel “Aftermath”), Australië, Nieu-Seeland, Frankryk, België (onder andere in die April 1985 uitgawe van Kruispunt wat onder die titel “Skryf asseblief terug” in sy geheel gewy is aan Afrikaanse versetpoësie), Kanada, Duitsland, Rusland en Kuba. Sy Engelse digbundels “The heart of apartheid” en “In and out of the townships” word in Nieu-Seeland gepubliseer en sy Engelse digbundel “From the womb to the tomb” verskyn in 1990 in Suid-Afrika. In 1977 kry hy erkenning vir sy gedig, “Salaam Abduraghman”, oor ’n jong man wat deur onlustepolisie in sy ouers se winkel in Ravensmead doodgeskiet is. Sy gedigte word ook opgeneem in die versamelbundels “The Return of the Amasi Bird”, “I Qabane Labantu”, “Optog”, Gerrit Komrij se “Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte”, “SA in poësie”, “Nuwe verset”, “Metafore van herlewing” en “Reënboogstemme” (gedigte voorgeskryf vir hoërskoolleerlinge).Ook op prosagebied maak hy ’n bydrae. Sy liefde vir kinders lei tot die publikasie van kinderstories van hom in 1986 in Die Burger Ekstra. Hierdie stories het ingesluit “Bolletjies die skilpad loop weg”, “Kapat, die flukse ponie”, “Meeutjie en Gysie neem die huis op horings”, “Olifant buig die knie voor Leeu” en “Tuinwerk bied uitkoms vir Boetie”. Hy publiseer self die kortverhaalbundel “Die gazoem vannie township”, wat stories bevat wat hy al sedert 1975 geskryf het. Al die verhale speel in die township af en beeld hierdie mense se lewens en ervarings uit, met die swaarkry, vreugde, probleme, geweld en humor wat eie is aan hierdie leefwyse. Dit lewer verslag oor toestande voor en na apartheid en demonstreer dat die lewe vir die gewone arbeidersgesin nie noodwendig na 1994 verander het nie. “Rondom die Sixfooter”, wat in ’n begraafplaas afspeel, is een van die hoogtepunte. Sy kortverhaal “Juffrou Bester en Boelie, die boikotter” word opgeneem in die versamelbundels “Uit die kontreie vandaan” en “Die Afrikaanse kortverhaalboek”. In hierdie verhaal het die politieke onluste tydens apartheid ’n impak op Juffrou Bester se klas, met Boelie wat die ander standerd ses kinders beïnvloed om die klasse te boikot, die karre met klippe te gooi en bande aan die brand te steek. Dit is ’n uitbeelding van wat in die townships aangegaan het tydens die onluste wat deur die kinders aangevuur en beheer is. “Koos van der Merwe se ma” word opgeneem in “Kruis en dwars” en “Broe’, wie spoek soe?” in Charles Fryer se “Van spoke gepraat”. Ander kortverhale word ook opgeneem in kortverhaalbundels soos “Taxi” en “Mense is mense”. Ten tye van sy dood is hy besig om te skryf aan nog kortverhale en ’n jeugroman.Hy skryf verskeie dramas waarin hy die sosiale, politieke en ekonomiese toestande van die apartheidstyd aan die kaak stel. Hierdie dramas sluit in “Township-kleigoed”, “Distrik Ses”, “Township-worries” (wat almal reeds in die tagtigerjare deur die Township Players in Elsiesrivier opgevoer is), “Thoko en Bonsi” en “Thandiwe”. Die New Nation-toneelgeselskap in Lavender Hill in Kaapstad bring in September 1993 sy drama, “Die Koeksusters”, in die NG Sendingkerk op die planke. Die drama is gebaseer op ’n ware verhaal van twee gesinne wat gedwing word om weens die Wet op Groepsgebiede uit Parow te trek. In 2004 word “Die gazoem vannie township” vir die toneel verwerk en by die Suidoosterfees in Kaapstad opgevoer. Hy voltooi ook ’n boek oor die lewe van die kunstenaar Rappin’ Donkey (Ameen Levy), wat tot ’n musiekblyspel verwerk word.

Eerbewyse

wysig

In 1986 word hy verkies as ’n Honorary Fellow in Creative Writing of the University of Iowa. Op 28 Maart 2010 word die Kaapstad burgemeestersmedalje postuum aan hom toegeken.

Publikasies

wysig
Jaar Publikasies
1985 The heart of apartheid
Out of the townships
1990 From the womb to the tomb
2003 Die gazoem vannie township

Bronnelys

wysig

Boeke

wysig
  • Afrikaanse Skrywerskring “Metafore van herlewing” Lapa Uitgewers Pretoria Eerste druk 2002
  • Kannemeyer, J.C. “Die Afrikaanse literatuur 1652-2004” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
  • Willemse, Hein “Aan die ander kant” Protea Boekhuis Pretoria Eerste uitgawe Eerste druk 2007

Tydskrifte en koerante

wysig
  • Deloof, Jan (samesteller) “Skryf asseblief terug” “Kruispunt” No. 95 April 1985
  • De Wee, Maygene “Liefdevolle Koza laat ’n leemte” “Beeld” 8 Maart 2010
  • Schoeman, Aldi “Botsing eis skrywer Koza” “Beeld” 24 Februarie 2010

Internet

wysig
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Leonard_Koza&oldid=2438137"