Lys van argaïsmes

Die volgende is voorbeelde van argaïsmes. Die eerste reeks woorde is afkomstig uit die Handwoordeboek van die Afrikaanse Taal (HAT), wat bemerk kan word aan "verouderd" of "histories" wat neffens 'n uitdrukking of term aangedui word.

Heelparty woorde word uit woordeboeke weggelaat soos die tyd aanbeweeg. Van die redes sluit in: die opsetlike weglaat van streektaalvorme om standaardiseringsdoeleindes; die wysiging van spelreëls soos bepaal word deur die moderne AWS; die doelbewuste wegdoen van neerhalende, rassistiese, seksistiese of genderleksikon (taalpolitiek); plek wat ingeruim moet word vir neologismes; sowel as 'n verskraling in die gebruik van 'n spesifieke woord in 'n sekere tydgleuf.
Die doel van de tweede lys (Ander voorbeelde) is om as barometer te dien van watter woorde tans uitgedien is. Dit kan as 'n moontlike toekomstige voedingsbron vir nuwe woorde dien (deur herlewing), of dit kan 'n beter geskiedkundige prentjie skets van taalgeskiedenis wat betref die 20ste eeu.

HAT

A

aanbel
aanbelang
aandien
aankomde (volgende, eerskomende)
aapskeloeder
AB-jab
absent (afwesig)
adret
aftob
Algemeenbeskaaf(d) (standaardtaal)
amegtig
ampsbekleder / ampsbekleër (ampsdraer)
antimakassar
asiel (as 'n inrigting vir kranksinniges)
Avondmaal / Awendmaal
awend (aand)

B

badplaas (strandplek)
badskamer (badkamer)
baker
beatnik
bedil
bedilal
bedillerig
bedolwe
bedsermoen
beeldradio (televisie)
beeldsend
beeltenis
befloers
behoef
“dit is dan so beslote”
besonke
bestolene
besuide
betoorgrootmoeder
betoorgrootvader
beurtbly
beween
bil
bloubottel
boekanier
boerematriek
bog (vir draai, buiging, kromming)
bombarie
borrie (’n draagbaar om hooi, vrugte ens. te dra)
bors(t)rok
braaf (in die Nederlandse sin van goed, deugsaam – ’n Brawe Hendrikkie)
breekwater (dwangarbeid as vonnis)
busseltjie

C

Chaldeër (in die sin van ’n sterrewiggelaar, of waarsêer)

D

daag (dag word)
daagliks/daeliks
“voor dag en dou”
dag (Ek dag jy weet dit)
dagorde (Neerlandisme vir agenda)
damesgek
dandy
dato
denk (as ’n werkwoord op sy eie)
derf/derwe
des (van die)
desennium (dekade)
deser (van hierdie/ van hierdie maand)
deurheen
deursig
dia
diapositief
dien (met dien verstande)
dienaar
donkiebrekfis
doopgetuie
draadloos (vir radio)
dragonder
drenk (laat drink)
dubbeljoe
dubbeltjie
duim (maateenheid)
duit (geldeenheid)
dukaat
durabel
dyn (joune)

E

eksempel
elkaar
elkers
elpebeen
enerlei
enigerlei
enquête
erd
es (vuurmaakplek)
estimasie (skatting)
estimeer (skat, raam)

F

faveur
fidusie (vertroue)
fiedel
fonograaf
fonogram
fonologie (afdeling in die taalkunde wat handel oor klankveranderinge)
fornuis (stoof)
fors
frank (frank en vry)
frivoliteit
frivool

G

gaarde
gading
gansegaar
garde (krygsmanne)
gebroeders
gedorie(waar)
geheimskrywer (ou benaming vir sekretaris)
gekog
gekrook
gekurkte (sigaret)
gelaars(d)
gelag (is sy letterlike betekenis van gesamentlike koste van ’n geselskap by ’n kroeg of kafee)
gemak (toilet)
gemakshuisie
gemelik
gener (te ~ tyd)
generale (~ sinode/vergadering)
generlei
genote (~ rus, spyse)
geslaene
gesonge
gestig (inrigting)
gestreng
geswind
gevogelte
gewend
gewrog
ghienie
gimnasium (benaming van enkele skole aan Suid-Afrika)
ginds
glaas-
goedertieren
goedlags
gorletbeker, gorletkan
gorletkom
grammofoon
gramradio
groothertog
groos (trots)

H

haard
haarlaat
haarlemensis, haarlemmerolie
hak (kap)
halfkap
halftentwa
halsknopie
halsreg
haperig (twyfelend)
hardepad
harlaboerla
harmonika (mondfluitjie)
harpenaar
“van hawer tot gort”
hebbe
heel (hy “heel” met ’n sindikaat)
heer (menigte of leër)
heerskaar
heester
hefskroefvliegtuig (helikopter)
heidin
heler (iemand wat “heel”)
hendikep
her (gelede; ook “hierheen”/”herwaarts”)
herbergier
herneutermes
heug
“heup en skenkel slaan”
hink-stap-sprong (vir driesprong)
historie
hoepelrok
hof (vir tuin)
Hooghollands (Nederlands, soos in Suid-Afrika vroeër geskryf en geleer is)
hostel (koshuis)
houthakker
houtjie (tolletjie)
huik
huisvrou (as eggenote)
hyserbediener

I

ieder
iedereen
imperiaal (papierformaat)
ingesonke
innaai (boekbindery, naaldwerk)
insien (nagaan, deurlees)
introduksie
intyds (betyds)

J

japon
jentelman/jintelman
jingo
jongedame
jongedogter
jongejuffrou
jongeling
jongenskool (seunskool)
jongere
jongetjie
jongslede
juts

K

kabaal (verbond, samespanning)
kabriolet
kafdoppies
kalamiteit
kaper (seerower)
kapittelstokkie
kaplaars
“’n bende van Kardoes”
karga
karkis
karos
karosserie
karpet
kasjet (stempel)
Kaspaas
katderm (vioolsnaar)
katjang ~boontjie, ~ghorrie (grondboontjie)
katlagter (kanon)
katsels
kavalier
kaveer
keldertjie (kissie met likeurflesse)
kemel
kin (vir “ken”)
kenning
kerkdorp
kerkhuis
kerkvers
keurslyf
kurang
kindere (Die kindere Israels)
kindeke
kindertuin
kinds (kens)
klapbroek
kleedtafel
klereklopper
klipkuil
kloek (dapper)
kloekheid
kloekmoedig
kloot (koeël)
kloset (toilet)
knaap (lessenaar)
knaks
kneding
knee
knikkebol
knoet (Russiese gesel)
knoopstewel
knuis
koen (dapper)
“van Koerland se vleis eet” (lui wees)
koewertuur
koffiehuis (nie-alkoholiese eet-en-drinkplek in die openbaar)
“land van Kokanje” (luilekkerland)
Kolonialer (vir inwoners in Kaapprovinsie tydens Tweede Vryheidsoorlog)
komaf (afkoms)
kommosie
kompanjie (deesdae word slegs Kie. gebruik)
kompanjon
kompleksie
komplimenteus
kondee
konfiture
konfoor
konsensie
konsent
konserf
konserveer
konterfeit (skilder, afbeeld)
konterfeitsel (portret)
kontramine
kontrarie
kooi (bed)
koorssiekte (Malaria)
kop of munt (eerder kruis of munt)
kopek
koringharp
korselet
kraam (kraambed)
krawat (ou benaming vir das)
kryg (oorlog/stryd)
kryger
kwerulant
kwispedoor (spoegbakkie)

L

laars
laken (wolstof)
lakense
“Die land aan iets hê”
landauer
landheer
langwylig
lasaret (hospitaal vir melaatses)
lasarus (melaatsheid)
ledekant
leerjonge
leërskare
leesdiens
leeuin
lemmie (glasalbaster in limonadebottel)
lende (bv. uit die lendene van Abraham)
let (verhinder)
letterbak
letterkas
letterspesie / ~spys
“van liewerlee” langsamerhand
limiet
loes (’n loesing gee, pak gee, tugtig)
loodsout
loopjonge
“te loor gaan” (verlore raak)
lor
lui (“mense”, tans nog deel van sakelui)
luifel
luuksueus
lykmaal

M

maagskap
magistraat (landdros)
magistratuur
makel (vlek, gebrek)
mandoor
mannin
manuaal (vir handboek)
margine (kantlyn)
marskramer
masjiensetter
mat (Spaanse mat (munt))
matesis (wiskunde)
meester (onderwyser)
meesteres
melksalon
menigwerf
merg
metropolis (moederstad, bv. Kaapstad van Suid-Afrika)
“iemand die mette lees”
middelkerk
mikstuur
millibar
mirakuleus
misbakke
misdui
mitsgaders
moede
moedervlek
moestas (snor)
mog
morrie (nooi van ’n eendstert)
mouskakel
mylmeter
mylpaal (afstandspaal)
mylwyser
“gedenk myner” (dink aan my)

N

naaister
naak (nader)
nael (spyker)
naelvas (met spykers vasgesit)
nagee
nagkabaai
nagwa
Nataller
Natals
Nederduits (Nederlands)
neef (as aanspreekvorm vir ’n man jonger of min of meer dieselfde ouderdom as jy)
negosiant (koopman)
negosie (handel)
negosiegoed
negosiewinkel
nierknyper (’n soort saal of mansbroek)
nig (as aanspreekvorm vir ’n vrou jonger of min of meer dieselfde ouderdom as jy)
node
noi
nonna
noot (neut)
nopens
Normaal (verkorting van Normaalkollege)
nors/noors
notedop
“nu en dan” (af en toe, partykeer)
nuffie
nummer (nommer)
nurks
nutte
nylperd (seekoei)

O

oblaat (misbrood)
oblietjie
obsoleet
oggendty
olel
“in die dae van olim”
“per omgaande pos”
omnibus (vervoermiddel)
omroep (uitsaaidiens)
omsons (tevergeefs)
onbesuis
onderseeboot / onderseër (duikboot)
ongans
ongewroke
onnosel (naïef)
onpassabel
ontgaan (wangedrag)
ontketen (van kettings bevry)
ontstentenis (afwesigheid)
onverlet
onverskillig (eenders)
onvrye
oorlap (oorlel)
oorly (sterf)
oortjie (een kwart van ’n pennie)
opdat (met die bedoeling, sodat)
opgaan (gaan aflê)
opsetting
opwag (staan en wag totdat iemand opdaag)
oragie
orasie
oulap (pennie)
ounooi
oupaaijaan
outa, outata
outomobiel

P

paai (pa, ou kêrel, sukkelaar)
Padvinder (Boy Scout)
page (hofknapie)
pagter
pantoen
papa (pappa)
paregorie
parogie
parool (wagwoord)
pendule (klok)
penkop
pennie
perdekrag
peseta
piano (klavier)
pint
pleeg (gewoon wees)
ploeg (versamelnaam vir ’n werkspan; bv. ’n ploeg arbeiders)
ploegbaas (voorman of opsigter van ’n ploeg arbeiders)
plunje
poliets
portfisiedeur
postiljon
predikaattrein
prikkel (stok waarmee diere aangedryf word)
proefsteen
proewe
promovenda
provenier

R

ransel (’n rugsak)
rapallie
razzia
rededeel
referte
regentes
regisseuse
(dag)register
regulus
reikhals
rekel (kwajong)
“buite die waard reken” (moeilikhede onderskat)
rekenaar (boek met antwoorde of berekenings of iemand wat knap kan reken)
rekenliniaal
rentmeester (tesourier)
rep (jou haas)
retikule
retirade (toilet)
riempiesvelskoen
riggel
robbies
“soos ’n stem des roepende in die woestyn” (vergelyk Markus 1:3)
Rooie (Engelsman, jingo, Kommunis)
rywiel (fiets)

S

sabander (weghardloop)
sakkerloot!/sapperloot! (tussenwerpsel)
sameet (fluweel)
sandkoker
scudo
seëpraal / segepraal
seil (as sinekdogee vir ’n skip)
seilklaar (seeklaar)
sekreet (toilet)
sekse (geslag)
selfbevlekking
seminaris
sentenaar
sermoen
sesponder
sesvoeter
sethaak
setmasjien
settery
seur
siekehuis (hospitaal)
sieltogend (sterwend)
sieltoog
sier (baie klein, uiters min)
sig (voornaamwoord wat “hom”, “haar” of “jou” vervang)
“by my siks” (by my siel!)
silisium (silikon)
siltig
silwerkollekte
sinds
sinjeur
sipier
sjofel
skaak (’n jong vrou ontvoer)
skaftyd (uitskeityd, etenstyd)
skafuur (etensuur)
“skalt en walt” (rondslenter)
skamelbord
skarminkel (lang, skraal mens)
skeet (’n wind laat)
skier (byna, amper)
skooier (rondloper, bedelaar)
skoolkomitee (“skoolbeheerliggaam”)
skoolmeester (onderwyser)
skort (voorskoot)
skryfburo (skryftafel)
skryn (kissie)
slaapmus / nagmus
“So maer/sleg lyk soos die dood in Sluiters”
“Met snaar en stramboel (tamboer) reis” (te voetreis)
snee
sneef/snewe
snood (gemeen, slegs, misdadig)
soas (soos)
so-effe (so-ewe)
sokophouer
sollisitant
sollisitasie
sollisitasiebrief
sollisiteer
sosiëteit
sottin
spaaider
vroeë en (spade) reëns
Spanjool (vuilsiekte)
spatbord (modderskerm)
speelster (toneelspeelster)
spesie (muntgeld)
spoelkloset (toilet)
spraakkuns (grammatika)
spraakleer (grammatika)
spreekfilm, spreekrolprent
spreekgestoelte
spreekhoring (vroeër gebruik vir hardhorendes om beter te luister; ook alternatiewe benaming vir megafoon)
springbron, springfontein (natuurlik waterbron waar water uit die grond uitspuit)
springriem (springtou)
spuitvliegtuig (straalvliegtuig)
spys (kos, voedsel)
staak (lang, dun stok; ook ’n tak van ’n familie die gesamentlike afstammelinge van een gemeenskaplike voorouer)
stadhuiswoord; ~term
stede, stee (as wisselvorm vir plek)
stibium (antimoon)
stof (spog)
stonde (uur)
stoornis (steurnis)
stout (dapper)
straatgerug (straatrumoer)
strapasie
strapats
strawasie
streepbroek
striem (dik sweephoustreep oor die vel; ’n haal)
strykriem
stuiwer (halfpennie)
stukadoor
subiet (dadelik, onmiddellik)
suffrajet
sulks (dit, so iets)
suurkanol (suurknol)
swaelhoutjie (vuurhoutjie)
swagtel
swartlakense
swartmerrie (lokomotief)
sweepkoker
te syner tyd (op die regte, die bestemde tyd)
synsgelyke

T

tafellaken
taggentig (80)
taverne (herberg)
teder (vir “teer”)
teekamer (klein restaurant)
teesuiker
tegnikon / technikon
telg
tentkar
tessie
tiekie
tienponder
toemotor (sedan)
tonteldroog (baie droog)
toorts
towerlantern
tramas
tribuut (skatting, belasting)
trippens
trofee (enige buit in ’n oorlog was as oorwinningsteken opgerig word)
twaalfponder
tweeponder
tweewerf
twintigponder

U

U-boot
uitbrand (berispe)
uitgedag (uitgedink)
“om uwentwil” (om u ontwil, ter wille van u)

V

vagevuur (vaevuur)
valreeptrap
vanslewe
vedel (viool)
veertigponder
vereers (“vir eers”)
vergaar, vergader (versamel, insamel)
“tot jou vaders vergader word” (sterf)
vergange (verlede; nou die dag, onlangs)
vergif (gif)
vergood
vergote
vergrowwing
“die kans is verkeke” die kans is verlore
verlaas (“vir laas”)
“iets sonder “verlet” (uitstel) doen”
“na verluid”
vermaagskap
vermeester
verordineer
veroulaas (“vir oulaas”)
verskote (verbleikte)
versover (“vir sover”)
verstoor
verswind (verdwyn)
veste (vesting, fort)
viktorie
vervas (“vir vas” – ongetwyfeld)
vleël
vliegmasjien (vliegtuig)
voetbalie
voetpond
voetwreef
volbrag
voordese (voorheen)
voorkamer (vir voorhuis)
voorkis
vrind (vriend)
vroegstuk (ontbyt)
“’n Oue vryster” (oujongnooi)
vuurslag
vuurtessie
vyfduimspyp
vyfponder

W

waard (herbergier, hotelbaas)
waterfiskaal (iemand wat toesig hou oor leiwatergebruik)
wederdoper (anabaptis)
weesheer
wei (weiveld)
werwaarts (waarheen)
wet (skerpmaak)
wetsteen (slypsteen)
win (verkry, toeneem in)
winde (klimop)
wis (het geweet)
witwandband

Ander voorbeelde

A

aanbot
aanneme
aantig
Aktinosart
almaskie
alras (baie gou)
ambrosyn (Ambrosia)

B

balorig (balhorig)
beesrin! (uitroep om beeste in byvoorbeeld 'n kraal te ja)
beesruit! (uitroep om beeste uit byvoorbeeld 'n kraal te ja)
begraaf (begrawe)
belief (behaag)
betjoeana (Tswana)
bevrind (bevriend)
bleek (bleik)
bloudruk
boomgaard (boord)
bordynevol (boordensvol)
boud (vol vertroue, stoutmoedig)
bundu (ouer skryfwyse vir boendoe)

C

camouflage
caries
centaur
cerebellum
cerebrum
chic (sjiek)
conservatoire (konservatorium)
cornea
corona

D

derf (mis, ontbeer, skade ly)
deursnede (deursnee)
dewyl (omdat, aangesien, daar)
dikwerf (dikwels)
Diluvium (grond gevorm in die Pleistoseen soos sand en leem)
dispens (spens)
ditsy (hetsy)
diwan (divan)
diwidend (dividend)
dog (maar)
doofstomme-inrigting
doofstommeskool
draadberig (telegram)
draadgesprek (telefoongesprek)
draadloosstasie (radiostasie)
draadloostoestel (radio)
dreef (breë pad)
drempel (drumpel)
driewerf (drie maal)
dubbeltjiesroman (goedkoop sensasieverhaal)
dug (bang wees vir, vrees)
duimkruid (omkoopgeld)

F

faamrower (persoon wat iemand anders se reputasie aantas)
fabuleer (fabels maak, leuens vertel)
faëton (ligte rytuig met sitplekke wat vorentoe kyk)
fakties (gegrond op feite, deur feite bewys, feitlik, in werklikheid)
faktitief (kousatief, oorsaaklike werkwoord, oorsaaklik)
faktoor (persoon wat namens 'n ander optree of sake doen; agent wat goedere koop en verkoop teen kommissie; saakgelastigde > vervang met faktor)
faktoriseer (as faktoor optree)
faktorisering (aankoop van uitstaande rekeninge van 'n saak deur 'n faktoor wat daardeur die risiko van verlies aanvaar inruil vir 'n ooreengekome afslag)
falbala (geplooide strook soom aan 'n vrouerok uit die 17de en 18de eeu)
faliekant (verkeerd, mis: Dit kom faliekant uit. Dit is faliekant verkeerd totaal verkeerd)
faling (mislukking, dwaling)
faljiet (bankrot, faljiet gaan)
falsifikasie (daad van vervalsing, vervalste artikel)
familieswak (gebrek aan familie, blindheid vir gebreke van verwante)
fantasieartikel (snuistery, modeartikel)
fantomig (soos fantomig; spookagtig)
fardegalyn (raamwerk om 'n rok te laat uitstaan; hoepelrok; opgestopte kussinkie om 'n vrou se middel vasgeheg; heupkussing)
farmaseut (apteker)
federaliseer (tot 'n federasie verenig, federeer)
federatief (van, wat betrekking het op 'n federasie ( 'n federatiewe bond)
federeer (tot 'n federasie verenig)
feil (vryflap, vloerlap; skrop, opvrywe)
felbewoë (hewig ontroer – 'n felbewoë bestaan agter die rug hê)
felrooi (helder rooi)
Fenicies (vervang deur Fenisies)
ferie (nooi)
ferwelerig (fluweelagtig, soos ferweel)
festyn (fees(maal))
feudaal (feodaal)
feuilleton (vervolgverhaal of ligte leesstof in 'n koerant)
fielt (skurk)
fielterig (skurkagtig, gemeen)
figuurwerk (werk met figure as vername motief)
fiksatief (fikseermiddel)
filippika (hewige strafrede)
filister (iemand met bekrompe, kleingeestige opvattinge)
finansieë (finansies)
fisiokraat (volgeling van die 18de-eeuse ekonoom, Francois Cluesnay, wat geleer het dat die natuurkragte die bron van nasionale voorspoed is en die regte bron van openbare inkomste)
flaarsie (opgeskote meisie; bakvissie)
flatteer (mooier maak, voorstel as wat iets werklik is. Hierdie portret flatteer jou. )
flenterdorper (bewoner van 'n agterbuurt)
flierefluiter (rondloper, niksnuts, boemelaar)
florissant (florerend, voorspoedig, welvarend)
floristies (betreffende plante)
floukop (perd wat maklik flou of pootuit raak)
flousvry (wat fout- en steuringsloos werk – flousvrye masjiene – word tans gebruik vir foolproof)
fluisteraarster (vroulike vorm van fluisteraar)
fluitskip (outydse soort wagskip met 'n smal, ronde romp en drie maste)
foedraal (houer vir iets, waarin dit presies pas. 'n foedraal vir tafelsilwer)
foeliesel (stof waarmee iets gefoelie word, soos tin of kwik)
foksia (fuchsia)
folmink (flamink)
foment (warm omslag, kompres, pap waarmee 'n siektetoestand behandel word)
fomentasie (behandeling van siektetoestand deur die oplê van fomente)
fomenteer (met warm omslae of pappe behandel)
fonastenie (swakte van die stem)
fondeer (fundeer)
fontenel (fontanel)
fopper (iemand of iets wat fop)
foproom (nagemaakte room; bv. berei deur botter saam met gekondenseerde melk te klop)
fopsloop (sierkleedjie wat soos 'n sloop lyk en oor 'n kussing gegooi word)
forelwater (water waarin forelle hou)
fossilisasie (proses of resultaat van fossiliseer, verstening)
fossiliseer (tot fossiel word, versteen)
fototelegram (telegram oorgesend deur middel van fototelegrafie)
foutspeuring (vasstelling van foute by masjinerie en tegniese toerusting; word tans gebruik in rekenaartaal vir trouble shooting)
frappeer ('n sterk indruk maak)
fraseur (persoon met 'n voorliefde vir niksseggende frases)
fratsryer (ryer wat kunstige toertjies met sy ryding uithaal)
fratsvlieër (vlieër wat kunstige toertjies met sy vliegtuig uithaal)
freser (iemand wat met 'n freesmasjien werk; freeswerker)
freule (Nederlandse titel van en aanspreekvorm vir 'n ongetroude dame van die adelstand)
Friesin (vroulik van Fries)
frikkadelbroodjie (klein, ronde broodjie met gemaalde vleis binne-in.)
friseerlamp (lamp waarmee 'n friseertang warm gemaak word)
friseertang (tang waarmee gefriseer word; krulyster)
friseur (iemand wie se ambag dit is om (veral hare) te friseer)
frisuur (haarkapsel)
frommeloor (oorskulp van bv. 'n rugbyspeler wat a.g.v. bepaalde besering geplooi en inmekaar gekrimp is)
frontignac(druif) (fronteljak(druif))
frugaal (spaarsaam, suinig, matig)
fruktivoor (plantetende dier)
fuiwer (iemand wat [dikwels] fuif, pretmaker)
fumarole (gat in die aarde waar rook of damp uitkom)
fynbrood (witbrood, met fynbrood onder die arm kla klae terwyl dit heeltemal goed gaan)
fynklerasie (damesonderklere van fynmateriaal; lingerie)
fynskut (iemand wat besonder sekuur skiet)

J

jaagbaan (baan waarop resies gejaag word)
jaagfiets (resiesfiets)
jaaglokval (spoedlokval, snelstrik)
jaagmotor (renmotor)
jaagpoort (poort in die boeg van 'n skip waardeur geskut afgevuur word)
jaagstrik (spoedlokval, snelstrik)
jaagtitel (titel wat 'n kampioenjaer verwerf)
jaapsnoet (japsnoet)
jaardag (dag waarop 'n gebeurtenis herdenk word)
jaargemiddelde (gemiddelde vir 'n jaar)
jaargetal (syfer van 'n jaartal)
jaarletter (letterteken vasgestel vir die (her)yk van 'n sekere jaar)
jaarweek (tyd van 7 jaar, sabbatsjaar)
jagbuit (buit op die jag gemaak, bv. vleis, tande, horings, velle van wild)
jaggebied (gebied, streek waar gejag word)
jaggees (lus om te jag)
jaggeluk (geluk tydens die jag ondervind)
jagkoors (baie sterk lus om te jag)
jagpad (pad deur jagters gebaan of gebruik)
jagperd (perd afgerig vir die jag, skietperd)
jagterig (haastig, gejaag, senuweeagtig)
jagterm (term i.v.m. die jag)
jagterslatyn (vaktaal van jagters; oordrewe jagterstaal; fantastiese jagtersverhale)
jagtig (haastig, gejag, jagterig – die jagtige lewe)
jagvermaak (vermaak op, tydens 'n jagtog)
jagvliegtuig (vinnige vegvliegtuig)
Jakarta (Djakarta; so oud soos die pad na (van) Jakarta stokoud)
jakkalsvanger (persoon of hond wat opgelei is om jakkalse te vang)
jakkalsvry (sonder jakkalse, voorsien van 'n heining wat jakkalse uithou)
jakket (swaelstert)
jammerhart (hart vol medelye, jammerte – die ryk man het 'n jammerhart)
jammerpoel (plek of toestand van groot ellende)
janknaphand (faktotum, nutsman)
janmaat (matroos)
Jannie (Jannie se baadjie aanhê – jaloers wees)
jarowisasie (behandeling wat ontkiemende saad tot vinniger bloei laat kom)
jarowiseer (jarowisasie toepas op)
Jas (ou Jas – die duiwel)
jasbeskermer (bekleding oor raamwerk van 'n fiets se agterwiel)
ja-sêer (persoon wat op alles ja sê)
javelyn (ouderwetse werpspies)
jegens (jeens)
jelei, selei, sjelei (jellie)
jenewermoed (moed van 'n dronkaard)
jesebeldosie (poeierdosie)
jesebelsakkie; jesebeltassie (kleinerige vrouehandsakkie vir skoonheidsmiddels ; smuktassie)
jilletjie (grap, gekskeerdery)
jô (uitroep van verbasing, ongeloof, skrik)
Jodemeisie (Jodin)
Jodeneus (haakneus wat dikwels by Jode voorkom)
Joderig (soos 'n Jood)
Jodestreek (bedrieglike, listige streek)
Jodetaal (taal deur die Jode gepraat, bv. Hebreeus of Aramees. Jiddisj)
joelblok (houtblok wat op Kersaand feestelik verbrand word)
joggiebaas (persoon wat beheer uitoefen oor gholfjoggies)
joljantjie (darteldawie)
jonge (seun)
jongeliede (jongmense, die jeug)
jongelingskap (tydperk van die jongelingsjare; al die jongelinge)
jongelui (jongmense, jongeliede)
jongenskool (skool vir seuns; seunskool)
jongetjieskind (manlike kind, seun)
jongetjiesklere (seunsklere)
jongetjiesmens (mansmens, man, seun)
jongling (wisselvorm van jongeling)
jongmeid (ongetroude gekleurde vrou)
jongperd (perd wat nog nie uitgegroei is nie)
jongvolk (ongetroude gekleurdes)
jonkas (aanspreekvorm teenoor 'n seun of man. Kêrel, ou maat: Kom jonkas, ons moet nou loop)
Joodsheid (eienskap, toestand van Joods te wees; geaardheid van die Jode)
jors (onopgevoede, agterlike persoon)
josefsbeleid (beleid soos dié van Josef in die Bybel om gedurende die vet jare vir die maer jare te spaar)
jubilee (jubeljaar)
judaswerk (verraad)
juffer (aanspreekvorm vir 'n getroude vrou; juffrou)
jugleer (sterk, waterdigte leersoort, gemaak van die vel van jong beeste)
Junker (Jong Duitse edelman. Lid van die grondbesitters van Oos-Pruise; ook, lid van 'n politieke party wat uit die Pruisiese aristokrasie voortgekom het)
junksie (verbindingspunt; vereniging. Knooppunt van spoorlyne, spoorwegaansluiting)
jurie (joerie)
juwelig (soos 'n juweel; kostelik)

Q

quart (twee pinte, vervang deur kwart)
quiëtis (vervang deur kwiëtis)
quiëtisme (vervang deur kwiëtis)

T

tier (luiperd)

V

vlaktetier (jagluiperd)

W

waaggeld – (geld vir spekulasie)
waakhond – (waghond)
waangeloof – (bygeloof)
waardeleer – (leer van die waarde van goedere)
waardigheidsbekleder – (hoogwaardigheidsbekleder/-kleër)
waarmaker – (persoon wat sy woord, belofte gestand doen)
wae – (ww. gewae, waag)
waggelaartjie – (kindjie wat nog leer loop, wat val-val voortstrompel)
wagskip – (verouderde oorlogskip gebruik as opleidingskip)
Wanganella – (Merinoskaapras in Australië geteel)
wapenfeit – (oorlogsdaad, krygsverrigting)
wapenpraal – (spoggery met oorlogstuig)
waringin – (Groot Indiese vyeboom met lugwortels, 'n sierboom met oneetbare vrugte)
warklomp – (verwarde massa; deurmekaar bondel)
wartlemoen – (waatlemoen)
wasmous – (smous wat met 'n wa op die platteland handel gedryf het)
waterlander – (traan, bv. toe kom die waterlanders)
waterlemoen – (waatlemoen)
waterplek – (urinaal)
waterproef – (Godsoordeel waarby die verdagte in die water gegooi is en skuldig verklaar is as hy bo dryf)
watertog – (uitstappie op die water van 'n rivier, meer)
waterwerktuigkunde – (hidromeganika)
wederparty – (teenparty, opponent)
weduvrou – (weduwee)
weefster – (vroulik van wewer)
weekse – (vir weeksdae: my weekse klere)
weektenk – (tenk waarin iets geweek word)
weerkeer (terugkeer, -kom: Na 'n maand het hy weergekeer )
weerkry (ww. terugontvang)
weeromslag (terugslag: van die weeromslag lag: lag omdat 'n ander lag)
weerplig (diensplig)
weersyds (wedersyds)
weerwag (plek waar gegewens omtrent die weer ingesamel en verwerk word)
weesmoeder (vrou wat toesig hou oor 'n weeshuis)
wegbêresertifikaat (sertifikaat deur die Weesheer uitgereik wanneer 'n boedel afgehandel is)
weghaas (haastig weggaan)
weide (grasland, wei)
weking (handeling van te week)
weldadigheidsgenootskap (genootskap wat fondse insamel vir weldadigheid en dit uitdeel)
welgebore (titel van 'n adellike persoon)
welvaar (voorspoedig, gesond wees: By die onderneming het ons welgevaar)
welversnede (in die uitdrukking 'n welversnede pen : 'n baie goeie styl.)
winkbrou (wenkbrou)
wentelbom (kernbom wat in 'n wentelbaan om die aarde geplaas en voor die voltooiing van die wentelbaan op 'n doelwit afgevuur kan word)
werkeloos (wat niks uitvoer nie, leeglê: werkeloos staan en aankyk)
werkgemeenskap (afdeling, studiegroep van 'n vereniging wat take onderneem)
werkploeg (groep werksmense wat saamwerk)
werkvolk (nie-blanke werkers wat in diens is, bv. op 'n plaas)
werkwillige (persoon wat nie by 'n staking deelneem nie)
wewenaarsbeentjie (einabeentjie, kieliebeentjie)
wewenaarspyn (skerp, kortstondige pyn – soos dié wanneer die wewenaarsbeentjie gestamp word)
whê (uitroep om iemand te vermaak, verleë te laat voel, vervang met wê)
wieling (draaikolk, maalstroom)
wielryer (fietser, fietsryer)
Wiking (uit woordeboek vervang met Viking)
wikkelwa (wa wat 'n mens rondskommel – Ounooi se wikkelwa: die trein)
wildekapok (tontelbos)
wildeman (barbaar, woeste mens)
windam (wendam)
windhandel (spekulasie wat net daarop gemik is om voordeel te trek uit prysverskille)
windklep (lugklep)
windkussing (lugkussing)
windmaak (grootpraat)
windpasteitjie (pasteitjie van blaartert met vleis gevul; vol-au-vent)
windruk (skielike en kragtige windbeweging; windstoot)
windskoot (gholf – mishou, hou in die lug sonder dat die bal geraak word)
wingerdluis (filloksera)
wingewes (verowerde gebied)
winkelruik (ruik van iets wat nuut is)
winner (wenner)
winpaal (wenpaal)
wintergesig (landskap met sneeu, ys; ook afbeelding daarvan)
winterlaars (stewels van binne uitgevoer en van buite opgeryg met veters of met 'n rits vasgemaak)
wipbal (kombinasie van vlugbal en korfbal wat op 'n trampolien gespeel word deur spanne van bv. 8 spelers van wie twee op 'n keer teen mekaar optree)
wipbrug (ophaalbrug)
wiplig (lig wat op- en neergeslaan kan word)
wipper (toestel wat deur te wip sy vrag kan aflaai)
wisselkind (omgeruilde kind)
witboek (witskrif)
witkaffer (albino)
witklei (kaolien)
Witman (blanke, Europeaan)
Witmens (wit man)
witter (iemand wat afwit)
witvoet (dier met 'n wit poot of pote)
woelsiek (onrustig, rusteloos; oproerig)
woelsug (onrustigheid, rusteloosheid; oproerigheid)
wolfent (wolwe-ent)
wolfhok (hok om 'n wolf in te vang)
wolfshond (wolfhond)
wolfskuil (kuil om 'n wolf in te vang)
wolfsvel (vel van 'n wolf)
Woltoon (Bewoner van die Kaapprovinsie)
wolvin (vroulik van wolf)
wonderdoener (persoon wat wondere verrig)
wonderlamp (toorlamp)
wonderolie (kasterolie)
wonderpeper (jamaikapeper, piment)
woonplaas (plaas/boerdery waarop gewoon word, woonplek)
woordaksent (klemtoon van 'n woord)
woordekraam (baie woorde met min inhoud)
woordvoeging (sintaksis, sinsleer)
woudduiwel (mandril)
wrake (wraak: Die wrake Gods)
wurgberowing (vervang deur wurgroof)
wurmartseny (middel wat ingewandswurms afdryf)
wyders (verder, bowendien, owerigens: Dit doen my leed, maar wyders kan ek hieraan niks toevoeg nie)
wyebekgat: (gat met 'n wye opening, bek)
wyngaard (wingerd Kom werk in die wyngaard : verkondig die Evangelie)
wynkaart (vervang met wynlys)
wynroeier (apparaat of persoon wat die inhoud van vol wynvate opmeet)
wynstokbladluis (druifluis, filloksera)
wynvomitief (braakwyn)
wysheidskies (verstandtand)
wysigingsontwerp (vervang met wysigingswetsontwerp)
wywebeul (vrouebeul)

Y

ykwese – (alles wat saamhang met die werk en administrasie van yk)
ysboot – (boot wat oor die ys gly)
yskarretjie – ((stoot)karretjie van 'n roomysverkoper)

Z

zeboe – (Oosterse os met vetbult op die skouer, wat in Oos-Afrika en Suid-Asië voorkom; bultbees.)
zecchino – (Ou goue muntstuk wat teen die end van die 13de eeu in Venesië geslaan is)