Medisinale tropiese plante
Van vroeg af het die mens geweet dat sekere plante se sap, blare of wortels medisinale eienskappe het. Mettertyd is die bestanddele deur wetenskaplikes geïsoleer en hul struktuur bestudeer, wat die kunsmatige vervaardiging daarvan in laboratoriums moontlik gemaak het.
Verskeie medisynes word egter vandag nog verkry deur tropiese gewasse te bewerk, want dit is of te duur, of onmoontlik om hulle sinteties te vervaardig. Die belangrikste hiervan is die kinaboom, waarvan die bas kinien lewer, 'n stof wat baie effektief is teen malaria. Plante se strukturele bestanddele, soos koolhidrate en proteïene, word in groot konsentrasies aangetref, terwyl ander ingewikkelde organiese verbindings, soos die alkaloïede en die glikosiede, in klein konsentrasie aanwesig is.
Die koolhidrate en proteïene van plante is baie belangrik vir alle heterotrofe organismes omdat dit hulle primêre voedselbron is. Die ander stowwe, soos die alkaloïede en glikosiede, is afgesien van hulle belangrikheid vir plante ook vir die mens belangrik vanweë die aanwending daarvan in medisyne. Aanvanklik kon hierdie stowwe slegs uit plante verkry word. Namate tegnieke verbeter het, kon dit egter kunsmatig vervaardig word, sodat die belangrikheid van die tropiese gewasse afgeneem het.
Die sintetiese stowwe het die voordeel dat dit suiwerder is, omdat stowwe wat naverwant aan die natuurlike medisinale stowwe is, saam met die medisinale stowwe in die plant voorkom en dit baie moeilik is om die gewenste en ongewenste stowwe van mekaar te skei. Hierdie onsuiwerhede in die medisyne kan ernstige newereaksies tot gevolg hê as mense dit toegedien word. Sommige van hierdie stowwe kan nie sinteties vervaardig word nie (veral die vervaardiging van alkaloïede lewer probleme) of die vervaardiging daarvan is nie ekonomies nie.
Efedrien, ʼn alkaloïed met dieselfde struktuur en werking as adrenalien, is ʼn voorbeeld hiervan. Vantevore is die stof verkry uit plante van die genus Ephedra. Daarna is die natuurlike produk deur 'n sintetiese produk vervang omdat dit goedkoper was. Vandag word natuurlike efedrien, afkomstig van die plant Ephedra distachya, egter weer gebruik omdat dit goedkoper van Pakistan verkry kan word.
Aanvanklik was Japan verantwoordelik vir die totale produksie van kamfer toe dit uitsluitend van bome van die spesie Cinnamonum camphora verkry is. Selfs noudat die produk sinteties verkrygbaar is, bly die natuurlike produk gesog omdat kamferolie as neweproduk van kamfer verkry word.
Kinien
wysig
Die kinaboom (Cinchona-spp.), oorspronklik afkomstig van die bergstreke van Suid-Amerika, is as medisinale plant baie belangrik. 'n Belangrike bestanddeel, die alkaloïed kinien, is in 1820 deur twee Franse aptekers, John B. Caventou (1795- 1877) en Pierre J. Pelletier (1 788- 1842) geïsoleer.
Dit het gou geblyk dat kinien 'n baie effektiewe middel teen malaria is. Gedurende die vroeë jare van die 19e eeu was die meeste kinien van Suid-Amerika afkomstig. In die middel van die 19e eeu is geprobeer om die Suid-Amerikaanse monopolie te verbreek deur kinabome in die geheim op die eiland Java te plant. 'n Engelsman genaamd Ledger het bome van die sade begin kweek en 'n spesie ontwikkel wat baie goeie resultate gelewer het.
Die spesie, Cinchona ledgeriana, is later na hom vernoem. Voor die Tweede Wêreldoorlog was feitlik die hele wêreld se kinabas van Java afkomstig omdat oorbenutting die kinabome in Suid-Amerika feitlik uitgeroei het. Kinien is aanvanklik voorberei deur die kinaboom se bas te maal, maar die gemaalde bas word vandag nie meer gebruik nie. Ekstrakte van die bas word vandag verkies omdat die sintetiese produk te duur is om te vervaardig. Die alkaloïed kinidien word vandag algemeen gebruik om verstoorde hartritme te reguleer.
Kurare
wysigKurare is 'n berugte stof omdat die Indiane van die Amasonerivier en van die Orinocogebied van Suid-Amerika dit as pylgif gebruik. Wanneer die gif in die bloedsomloop beland, is dit dodelik, maar diere wat hiermee gedood is, is eetbaar nadat die gebied rondom die pylwond uitgesny is.
Verskillende soorte kurare met verskillende samestellings word aangetref. Die soorte verskil na gelang van die gebied van afkoms. Tubokurare se belangrikste bestanddeel, die alkaloïed tubokuranien, belemmer die werking van die senuwee-eindpunte.
Ander vorme van kurare, die pottekurare en die kalbaskurare, word gemaak van verskillende lede van die genus Strychnos, onder meer Strychnos toxifera en Strychnos letalis. Die alkaloïede afkomstig van die Suid-Amerikaanse Strychnos-spesies verskil van die wat van die Asiatiese lede van Strychnos afkomstig is. Gesuiwerde stowwe van die Kurareforme, veral tubokurare, is baie belangrik vir die mediese wetenskap. Gedurende chirurgie van die borskas word kurare gebruik om die spiere te laat ontspan, wat operasies vergemaklik.
Daar moet egter altyd teen die middel se newe-effekte gewaak word, want dit kan verstikking weens die toetrekking van die bronchii (Iongpype) veroorsaak. Daar bestaan ander mediese gebruike vir tubokurare, veral by siektetoestande waar spierkrampe voorkom, soos by poliomiëlitis en tetanus (klem-in-die-kaak).
Bronnelys
wysig- Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409591, volume 18, bl. 88