Morele argument vir die bestaan van God

Die morele argument vir die bestaan van God is 'n familie van argumente oor die geskiedenis van die Westerse filosofiese teologie wat die bestaan van God probeer verduidelik. Hierdie argumente is hoofsaaklik gebaseer op die morele orde.

Die morele argument

Die meeste argumente vir die bestaan van God, soos die kosmologiese en teleologiese argument is 'n erfenis van die antieke wêreld. Die ontologiese argument vind sy oorsprong in die Middeleeue. Die morele argument, aan die ander kant, vind sy oorsprong in die moderne era, hoofsaaklik te danke aan Immanuel Kant (Broad, 1978:56). In sy “Critique of pure reason” maak Kant dit duidelik dat enige Godsbewyse in teenwetlikhede beland. Op grond daarvan het hy die kosmologiese en ontologiese argument summier verwerp. Dit was egter in sy “Critique of practical reason” waar Kant vir God by die agterdeur weer in laat. Hy doen dit deur middel van sy morele argument.

Kant (soos aangehaal deur Sproul, 2003:148) was van die oortuiging dat elke persoon 'n begrip het van wat mense veronderstel is om te doen, met ander woorde “veronderstelling”. Kant het hierdie bewuswording die kategoriese imperatief genoem, aangesien dit universeel van aard is. Kant het dit kategories genoem aangesien dit universeel is. Elke persoon het dus 'n kategorie van verstaan met betrekking tot moraliteit. Kant (soos aangehaal deur Sproul, 2003:149) het gebruik gemaak van 'n transendentale benadering ten einde die morele argument te bewys. Aangesien elkeen 'n kategoriese imperatief het, het Kant die volgende vraag gevra: “Watter voorwaardes moet bestaan ten einde die imperatief betekenis te gee?”

Die regter

Die eerste nodige voorwaarde vir etiek om betekenis te hê, is gereg. As daar geen absolute gereg geskied nie, het etiek geen betekenis nie. Vir morele standaarde om te bestaan, moet regte optrede beloon word en verkeerde optrede gestraf word. Aangesien die reg nie foutloos in hierdie wêreld toegepas word nie, benodig etiek 'n hiernamaals. Ten einde etiese standaarde te regverdig moet daar perfekte gereg geskied, ten einde perfekte geregtigheid te bewerkstellig, benodig mens die volmaakte regter.

Gevolglik moet daar gevra word waaraan so 'n regter moet voldoen? Die antwoord wat Kant gee is dat dié regter alwetende eienskappe moet aanneem. Die volmaakte regter kan nie gebonde wees aan subjektiwiteit of gebrek aan kennis nie. Dié regter moet al die feite ken, sodat die uitspraak foutloos is.

Hierdie is egter nog nie al die nodige vereistes vir die volmaakte regter nie, aangesien die beslissings moontlik nie tot uitvoering kan kom nie. Die regter moet dus volmaakte mag of vermoë hê ten einde die beslissings te vel. Almagtigheid is dus die finale eienskap wat benodig word. Om op te som glo Kant dat etiese standaarde alleen absolute betekenis dra as 'n morele absolute bestaan. Vereistes waaraan 'n morele absolute voldoen is in die bogenoemde bespreking reeds effektief geïllustreer.

Moraliteit, meen Kant (Broad, 1978:207), maak God 'n praktiese noodsaaklikheid. Ons moet leef asof God werklik bestaan, en as God nie bestaan nie sal daar geen hoop vir beskawing of menslike gemeenskap wees nie.

God as morele noodsaaklikheid

Soos reeds genoem het Kant (soos aangehaal deur Geisler, 1999: 498) enige tradisionele argumente vir die bestaan van God verwerp. Hy het egter nie geloof in God verwerp nie. Inteendeel, het hy geglo God se bestaan is 'n praktiese (morele) noodsaaklikheid. Kant se morele argument kan kortliks so weergegee word (Broad, 1978:51):

Geluk is wat alle mense nastreef.
Moraliteit (kategoriese imperatief) is die taak van alle mense (wat hulle veronderstel is om te doen).
Die eenheid van geluk en die kategoriese imperatiewe taak is die absolute goeie (sunnum bonum).
Die sunnum bonnum moet nagestreef word, aangesien dit die absolute goeie is.
Maar die eenheid tussen ons wil en ons taak is nie moontlik deur tydelike wesens met beperkte tyd nie.
En die morele noodsaaklikheid om iets te doen impliseer die moontlikheid daarvan (‘veronderstel’ impliseer ‘kan’).
Daarom is dit moreel noodsaaklik om 'n goddelike te veronderstel ten einde die eenheid te bewerkstellig. (Eerstens word 'n Mag benodig om hul bymekaar te bring en onverganklikheid om dit moontlik te maak.)

Kant (soos aangehaal in Geisler 1999;498) het nooit dié argument as 'n bewys vir God voorgehou nie. Hy het nie geglo dat so 'n bewys moontlik is nie. Hy het egter God se bestaan as 'n moreel noodsaaklike voorveronderstelling beskou.

Kant (soos aangehaal deur Broad, 1978: 316) verduidelik dat niks intrinsieke waarde het nie, met die uitsondering van rasionele wesens. Enige waarde wat aan die res van die natuur verleen word, verkry dit deur rasionele wesens wat waarde daaraan verleen. Die enkele aspek wat rasionele wesens onderskei van die res van die natuur, en hul gevolglik waardevol maak is hul vermoëns om met respek tot die morele wet op te tree.

Ervaring van moraliteit

Broad (1978:317) verduidelik hoe Kant sekere elemente van moraliteit ervaar: Wanneer mens met pragtige natuurskoon omring word, is daar eenvoudig 'n gevoel van dankbaarheid wat teenoor die een of ander wese ervaar word. Ook wanneer versoeking oorkom word, of 'n opoffering gemaak word, ervaar die mens dieselfde gevoel, in ooreenstemming met die morele wet. Hier vind ons twee morele sentimente: Onpersoonlike dankbaarheid en gehoorsaamheid. Verder glo Kant het die mens 'n natuurlike neiging om 'n verhewe morele wese as die objek van die morele sentimente te ervaar.

Al die bogenoemde emosies voorveronderstel 'n morele wet. Die veronderstelling van 'n verhewe morele wese, wat al ons bedoelings ken, jubileer in ons sukses en treur in ons teleurstellings, is dus nie teoreties onmoontlik nie.

Kant (soos aangehaal deur Broad, 1978:318) som die saak soos volg op: Die verpligting om in ooreenstemming met die morele wet te leef is absoluut. Die morele wet wek 'n pligsbesef by elkeen van ons om te strewe na 'n bepaalde toestand van moraliteit.

Die morele argument vandag

In 'n tyd van relativisme is dit te verstane dat die morele argument, wat juis die absolute voorhou, nie soveel gewig dra nie. Die argument het na Kant byna uitgesterf, maar het weer aandag geniet in die twintigste eeu, soos merkbaar in die werke van C.S. Lewis se Mere Christianity. Die argument kan soos volg uiteen gesit word (Lewis:1944:21):

As absolute morele waardes bestaan, moet daar 'n morele wetgewer wees.
Absolute morele waardes bestaan.
Dus bestaan daar 'n morele wetgewer.

Frederich Nietzsche (Kenny, 2007:329), die bekende ateïstiese filosoof het met die eerste premis saamgestem. Hy was van mening dat absolute morele wette 'n absolute wetgewer tot gevolg sou hê. Hy het egter nie met die tweede premis saamgestem nie. Sy filosofie van ‘nihilisme’ was 'n gevolg hiervan. Omdat daar geen God en geen objektiewe morele wette is nie, moet die mens sy eie wette maak. Doelloosheid moet dus oorkom word deur 'n supermens.

Nietzsche het egter die tweede premis verwerp en dit is op hierdie premis waarop klem geplaas word. Indien objektiewe morele waardes nie bestaan nie, impliseer dit dat aksies soos die Holocaust, Apartheid, kinderpornografie alles neutrale morele aksies is. Ravi Zacharias (2007:298) gebruik die voorbeeld van 'n vierjarige kind wat hy voor 'n gehoor neem en walglik aanrand en uiteindelik doodmaak. Hy sluit af met die vraag: “Is dit moreel neutraal?”. Ravi Praatjie

Die ekstreme posisie wat 'n mens moet inneem ten einde objektiewe morele wette te ontken is dus byna absurd. Na die val van Nazi Duitsland was daar 'n raad wat oor die lot van die Nazi amptenare besluit het. Meeste van die amptenare was aangekla vir misdade teen die mensdom. Hulle verweer was dat binne 'n Nazi-regime hulle niks verkeerd gedoen het nie. Hulle het bloot die opdragte van gesaghebbendes uitgevoer. Die posisie wat hulle regspan ingeneem het was 'n sosio-relatiewe posisie. Die regter se reaksie op hierdie poging was om die moontlikheid te oorweeg of daar nie 'n wet bo bestaande wette is nie. Die regsisteem verval in homself as daar op perpetuele relativisme staatgemaak word. Indien morele wette slegs sosio-biologiese byprodukte is, kan die mens geensins oordeel uitspreek oor bogenoemde gebeure nie. Daar bestaan dus geen verskil tussen die lewens van moeder Teresa en die van Hitler nie.

Die Bybel gee bepaalde riglyne rakende objektiewe moraliteit, een daarvan verskyn in Romeine 1:18-20: “want die toorn van God word van die Hemel af geopenbaar oor al die goddeloosheid en ongeregtigheid van die mense wat in ongeregtigheid die waarheid onderdruk.”

C.S. Lewis

Die mees bekende vorm van die morele argument word gegee deur C.S. Lewis. Hy het nie net 'n baie sterk saak vir objektiewe wette gemaak nie, maar ook die meeste besware teen dié argument gebied. Sy argument lyk soos volg (Lewis:1944:28):

Daar moet 'n universele morele wet wees,
- (A) anders sou morele verskille nie sin gemaak het nie.
- (B) alle morele kritiek sou doelloos gewees het bv. “Die Nazi’s was verkeerd”
- (C) Dit is onnodig om beloftes of verdrae na te kom
- (D) Verder sal die mens nie gedurig om verskoning vra nie, omdat hy nie die morele wet breek nie.
Maar 'n universele morele wet impliseer 'n morele wetgewer, aangesien die Bron, morele wette afvaardig en belang stel in ons gedrag.
Verder moet die universele morele wetgewer absolute goedheid wees.
- (A) Andersins sou alle morele pogings doelloos wees, aangesien ons moontlik ons lewens kan neerlê, vir iets wat nie werklik ‘reg’ is nie.
- (B) Die Bron van die goeie moet absolute goedheid wees, sodat die standaard waarvolgens ons goedheid meet, heeltemal goed is.
Gevolglik moet daar 'n absolute goeie morele Wetgewer wees.

Besware teen die morele argument

Daar word egter bepaalde besware teen die morele argument gebied. Dergelike besware lyk as volg (Geisler, 1999:425 in Mere Christianity):

Beswaar 1: Die morele wet as 'n sogenaamde groep instink.

Wat ons die morele wet noem, kan nie die gevolg wees van 'n groep instink nie, andersins sou die sterker impuls altyd wen. Dit is egter nie die geval nie aangesien die mens gereeld onselfsugtig optree. Indien die morele wet net 'n groep instink was, dan sou instinkte altyd reg gewees het. Ons ervaring leer ons iets anders dat selfs liefde en patriotisme soms verkeerd kan wees.

Beswaar 2: Die morele wet is 'n sosiale konstruksie.

Die morele wet kan nie 'n sosiale konstruksie wees nie, aangesien dit wat aangeleer word in die gemeenskap nie deurgaans 'n produk is van sosiale konstruksie nie, net soos wiskunde en logika nie sosiale konstruksies is nie. Dieselfde basiese morele wette kan gevind word in alle gemeenskappe, in die hede en verlede. Verder sou oordele oor sosiale vooruitgang nie moontlik gewees het indien die samelewing as basis van oordeel moet dien nie.

Beswaar 3: Die morele wet verskil van die natuurwette.

Die morele wet is nie veronderstel om met die natuurwette vergelyk te word nie. Natuurwette neem 'n beskrywende aard (van wat is) aan, terwyl morele wette 'n voorskrywende aard (van wat behoort te wees), aanneem.

Beswaar 4: Die morele wet pas toevallig die gerieflikheid van die mens.

Die morele wet kan nie gewoon vir gerieflikheidsonthalwe geskep wees nie, siende dat die wet teenwoordig is al wil die mens ontslae raak daarvan. Dit is nie geskep nie, dit druk op die harte van die mens van buite af. As dit net 'n voorkeur van die mens was, sou uitsprake oor haat of rassisme betekenisloos gewees het.

Beswaar 5: Vraagstuk rondom die bose.

Hierdie is sekerlik een van die grootste besware teen God en teen die morele wet. Die argument verset homself teen 'n absolute volmaakte morele wetgewer. Sou die wetgewer volmaak gewees het, sou die produk daarvan 'n perfekte wêreld gewees het. Dit is redelik duidelik dat dade soos moord, verkragting en haat in die wêreld vêr kort val van volmaaktheid. Met ander woorde, as daar 'n volmaakte wetgewer in die wêreld is, waarom is die wêreld nie gevolglik 'n volmaakte plek nie.

Die probleem van die beswaar is die feit dat dit onmoontlik is om die gebrek aan 'n volmaakte wêreld uit te wys sonder om 'n konsep van 'n volmaakte wêreld te hê. Absolute ongeregtigheid is alleen moontlik as daar 'n absolute standaard van geregtigheid is. Absolute ongeregtigheid maak alleen sin as daar 'n absolute standaard van geregtigheid is. Dit impliseer dat dit onmoontlik is om die argument van boosheid te gebruik ten einde God se bestaan te bevraagteken, aangesien daardie selfde argument die betrokke standaard waarvolgens die wêreld geëvalueer word, bevestig. 'n Objektiewe standaard lei dus noodwendig tot 'n objektiewe standaard gewer.

Objektiewe morele waardes is onafwendbaar. Selfs die wat dit ontken gebruik dit. Die rede vir die ontkenning, is gebaseer op 'n verkeerde verstaan of toepassing van morele absolute. Al verstaan die mens dit nie altyd korrek nie of die omstandighede waarin dit toepassing vind nie deurgaans gepas is nie, verander dit niks aan die objektiwiteit van morele waardes nie.

'n Drogredenasie: die ontstaan van 'n idee

Michael Ruse argumenteer dat morele waardes die produk is van sosiobiologiese evolusie. Die implikasie is dat die oorsprong van morele waardes in kulturele ontwikkeling gevind word en dat daar daarom nie sprake is van enige objektiewe morele waardes in enige absolute sin nie. Hierdie argument is egter foutief omdat dit berus op 'n drogredenasie waarvolgens 'n bepaalde idee geldig of ongeldig sou wees bloot deur te wys hoe dit ontstaan het. 'n Mens kan byvoorbeeld dink dat die enigste rede waarom iemand glo dat die aarde rond is, is omdat hy in die 21ste eeu lewe (m.a.w. sou hy in die Middeleeue gelewe het, sou hy in ’n plat aarde geglo het). Tog is dit duidelik dat hierdie rede (die tyd waarin geleef word) vir waarom iemand sou glo dat die aarde rond of plat is, nie daarom die feit dat die aarde wel rond is, ongeldig maak nie. Deur dus bloot te verduidelik hoe iemand se siening tot stand gekom het, doen niks aan die waarheid van die betrokke siening nie. M.a.w. weens die mense se belewenis van objektiewe morele waardes is dit redelik om te dink dat objektiewe morele waardes sistematies ontdek word (selfs al is dit deur iets soos 'n proses van sosiobiologiese adaptasie), eerder as om te dink dat sosiobiologiese evolusie verantwoordelik is vir die geleidelike fabrisering van subjektiewe morele waardes. (So 'n sistematiese ontdekking is vergelykbaar met 'n sistematiese oriëntasie met betrekking tot 'n objektiewe fisiese werklikheid deur middel van die wetenskap.) Selfs al word morele waardes dus geleidelik ontdek, beteken dit nie dat dit daarom nie objektief sou wees nie.

Morele progressie

Volgens die vorige punt is dit duidelik dat die bestaan van objektiewe morele waardes nie die gedagte aan morele progressie ontken nie. Dit is duidelik dat sekere dinge in die verlede (soos bv. slawerny) as moreel verkeerd bestempel kan word. Hierdie feit beteken egter nie dat wat moreel objektief is, verander het nie, maar eerder dat ons vermoë om te verstaan wat objektiewe morele waardes is, verbeter het. Verder bestaan die feit dat mense se morele optrede kan verbeter, ’n objektiewe standaard voorveronderstel ’n maatstaf, waarvolgens iets wat “beter” sou wees, gemeet kan word. As morele waardes nie objektief bestaan nie, dan kan daar slegs van morele verandering gepraat word, maar nie van morele progressie nie. Tog leer ervaring ons dat daar nie bloot morele verandering plaasvind nie, maar progressie.

Bibliografie

Adams, Robert (1987). The Virtue of Faith and Other Essays in Philosophical Theology. Oxford University Press. ISBN 9780195041460.
Boniolo, Giovanni; De Anna, Gabriele (2006). Evolutionary Ethics and Contemporary Biology. Cambridge University Press. ISBN 9780521856294.
Boyd, Richard (1988). Sayre-McCord, Geoffery (red.). Essays on Moral Realism. Cornell University Press. Moral Arguments for Theistic Belief. ISBN 9780801495410.
Craig, William Lane; Moreland, J.P. (2011). The Blackwell Companion to Natural Theology. John Wiley & Sons. ISBN 9781444350852.
Everitt, Nichola (2003). Non-Existence of God. Routledge. ISBN 9780415301060.
Guyer, Paul (2006). Kant. Taylor & Francis. ISBN 9780415283359.
Hare, John (1996). The Moral Gap: Kantian Ethics, Human Limits, and God's Assistance. Oxford University Press.
Kant, Immanuel. Critique of Practical Reason. Part I, Bk. II, Chap. V.
Mackie, J.L. (1982). The Miracle of Theism. Oxford University Press. Chap. VI.
Martin, Michael (1992). Atheism: A Philosophical Justification. Temple University Press. ISBN 9780877229438.
McSwain, Robert; Ward, Michael (2010). The Cambridge Companion to C.S. Lewis. Cambridge University Press. ISBN 9780521884136.
Oppy, Graham (2006). Arguing About Gods. Cambridge University Press. ISBN 9780521863865.
Parkinson, G. H. R. (1988). An Encyclopedia of Philosophy. Taylor & Francis. ISBN 9780415003230.
Swinburne, Richard (1979). The Existence of God. Oxford University Press.

Eksterne skakels

(en) Stanford Encyclopedia of Philosophy
(en) "Kant's 'Appropriation' of Lampe's God", Harvard Theological Review 85:1 (Januarie 1992), pp. 85–108; hersien en herdruk as Hoofstuk IV in Stephen Palmquist se Kant's Critical Religion (Ashgate, 2000).