Morganatiese huwelik

’n Morganatiese huwelik (Latyn: matrimonium morganaticum) was ’n huwelik in veral Europa en in die besonder Duitsland waar een van die huweliksmaats, gewoonlik die vrou, van ’n laer stand as die ander was. Dit is ook ’n "huwelik met die linkerhand" genoem omdat die bruidegom die bruid se hand met sy linkerhand vasgehou het in plaas van met sy regterhand.

Morganatiese huwelike het bestaan in lande waar vereis is dat koninklikes met maats van gelyke rang trou. Dit is dikwels aangegaan omdat ’n koninklike amptelike status wou verleen aan ’n verhouding met sy minnares of, in die geval van ’n regerende monarg wat reeds kinders by sy eerste, koninklike vrou het, om ’n tweede keer te trou met wie hy wou. Ook mense wat ’n baie klein kans gehad het om die troon te bestyg het sulke huwelike aangegaan.

Die Latynse term is afgelei van die Germaanse woord morgangeba ("môregeskenk" of "oggendgeskenk"). Dit is die geskenk wat die bruidegom die dag ná die huwelik aan sy bruid gegee het. Omdat die vrou en kinders van so ’n huwelik nie enige aanspraak op die man se titels, regte of besittings gehad het nie, was dié "geskenk" al wat hulle ná sy dood oorgehou het as finansiële steun.

Wettige gevolge

Morganatiese huwelike het nie al die wettige voordele van ’n gewone huwelik gehad nie, hoewel dit deur die staat en kerk erken is. Die kinders was wettig en het soms hoë status geniet. Hulle het egter die titel en regte van die ouer met die laagste rang gekry, dus meestal die ma. Hulle het gewoonlik niks geërf nie en was (indien van toepassing) uitgesluit van troonopvolging. Die ma het wel dikwels ’n hoër titel gekry as voor die troue.

Voorbeelde

Aartshertog Frans Ferdinand van Oostenryk-Este saam met sy gesin.

• In 1900 het die Oostenryk-Hongaarse troonopvolger, aartshertog Frans Ferdinand, teen die sin van keiser Frans Josef getrou met gravin Sophie Chotek, ’n hofdame van keiserin Elisabeth. Sy het die titel vorstin en later hertogin van Hohenberg gekry. Dit was ook die titel van hul kinders, wat geen aanspraak op die troon gehad het nie.

• Die nakomelinge van prins Alexander van Hesse en sy vrou, gravin Julia van Hauke, het die titel prins van Battenberg gedra. Hul seun Alexander van Battenberg het in 1879 die troon van Bulgarye bestyg. Die Battenbergs is ook deur huwelike verbind aan die koningshuise van Brittanje (Mountbatten) en Spanje. Prins Philip, eggenoot van koningin Elizabeth II van die Verenigde Koninkryk, is ’n Mountbatten. Hy het die verengelsde vorm van sy ma se nooiensvan, Battenberg, aangeneem. As prins van Griekeland het hy geen ander van gehad nie.

• In 1891 is groothertog Michail Michailowitsj van Rusland getroud met Sophie van Merenberg. Hulle is deur sy neef tsaar Nikolaas II na Engeland verban en so het hulle die Romanof-vervolging ná die Russiese Rewolusie vrygespring. Sy en haar kinders het die titels graaf/gravin van Torby gekry.

• Groothertog Pawel Aleksandrowitsj was minder gelukkig. Hy het in 1902 in bannelingskap na Parys gegaan om met Olga Walerianowna Karnowitsj te trou. Tydens die Eerste Wêreldoorlog het hy na Rusland teruggekeer om te veg en die tsaar het hom vir sy lojaliteit beloon deur sy vrou en kinders in 1915 te verhef tot prinses Paley en die prinse Paley. Pawel het egter die hoogste prys betaal vir sy patriotisme: die rewolusionêre het hom in 1919 vermoor.

• Die tsaar het ook sy broer, groothertog Michail Aleksandrowitsj, verbied om te trou met ’n Russiese adellike wat twee keer geskei was, Natalja Sergejewna Woelfert. Die twee het egter in 1911 oorsee gegaan en daar getrou. Die tsaar het geweier dat sy broer se vrou of seun, Georgi, enige titels kry, maar het die seun in 1915 as wettig en ’n Russiese adellike erken onder die van Brassof.

Hierdie artikel is vertaal uit die Nederlandse Wikipedia