Netvlerkiges
Die netvlerkiges (ordes Megaloptera, Rhaphidiodea en Neuroptera) is 'n groep insekte waarvan die volwassenes almal dun, deursigtige vlerke met heel party are het, maar wat hoofsaaklik op grond van hul gedaantewisseling in drie ordes verdeel word. Vroeër is hulle as subordes van een orde, die Neuroptera, beskou, en sekere deskundiges beskou hulle tans nog so.
| Netvlerkiges | |
|---|---|
| |
| Libelloides coccajus | |
| Wetenskaplike klassifikasie | |
| Koninkryk: | |
| Filum: | |
| Klas: | |
| Subklas: | |
| Infraklas: | |
| Superorde: | |
| (geen rang): | Neuropteroidea
|
| Ordes | |
| Sinonieme | |
|
Neuropterida Whiting, Carpenter, Wheeler & Wheeler, 1977 | |
Bekende verteenwoordigers is die mierleeutjies, wat eintlik larwes is, en die goudogies. Alle netvlerkiges ondergaan volledige metamorfose en sowel die larwes as die volwassenes is roofdiere. Die netvlerkiges is 'n groep insekte waarvan die volwassenes baie ooreenkom, maar wat op grond van verskeie verskille, veral in gedaante- wisseling, in drie ordes verdeel word. Hulle is die Megaloptera, waarvan die larwes waterlewend is, die Rhaphidiodea en die Neuroptera.
Vroeër is die drie ordes as subordes van die orde Neuroptera beskou. Twee paar uiters dun, deursigtige vlerke met 'n netwerk van dun are is kenmerkend vir al die netvlerkiges. Hierdie vlerke kom baie ooreen met die van die lede van die orde Odonata (naaldekokers), hoewel daar verder geen verwantskap tussen die twee groepe is nie. Die netvlerkiges is ook nie sulke goeie vlieërs soos die naaldekokers nie, en hulle liggame is ook sagter en swakker as die van die naaldekokers.
Die antennae is knuppelvormig verdik en die bytende monddele is goed ontwikkel. Die netvlerkiges leef van groot getalle myte, insekte-eiers en -larwes en van volwasse insekte soos vis motte en plantluise. Veral lede van die familie Chrysopidae is baie belangrik in die biologiese beheer van plantluisplae omdat hulle so baie daarvan eet.
Gedaantewisseling
wysigAI die netvlerkiges ondergaan 'n volledige gedaantewisseling, met ander woorde hulle is holometabolies. Die larwes van die Megaloptera en die van die familie Sisyridae van die orde Neuroptera is waterlewend, terwyl al die ander landlewend is. Almal buiten die van die familie Sisyridae is vrylewend.
Die larwes van die familie Sisyridae is parasities op varswatersponse. Baie van die landlewende larwes lyk soos vismotte (orde Thysanura) vanweë die twee stertvormige aanhangsels aan die agterlyf en die relatief groot antennae. Na 'n aantal vervellings spin die larwe 'n dubbele kokon om homself en verander in 'n papie.
Die papiestadium kan van 'n paar dae tot ’n paar maande duur. Die spinkliere van die larwes van die netvlerkiges lê nie soos die van die meeste insekte in die mond nie, maar in die agterlyf langs die anus. 'n Ander groep waar die verskynsel ook voorkom, is die kewers (orde Coleoptera).
Verteenwoordigers
wysigDie orde Megaloptera bestaan uit ongeveer 500 spesies en verreweg die meeste behoort tot die familie Corydalidae. In Suid-Afrika is daar slegs sewe spesies van die familie Corydalidae en een van die ander familie van die orde die Sialidae. Hulle is almal tot die berge van Kaap en Natal beperk. Hierdie Megaloptera is die enigste verteenwoordigers van die orde in Afrika suid van die Saharawoestyn.
Die agterste vlerke van die lede van die Megaloptera is relatief breed en die breedste gedeeltes daarvan word toegevou wanneer die diere rus. Die monddele van hierdie insekte is voor aan die liggaam geleë, in teenstelling met die van die lede van die Rhaphidiodea wat aan die onderkant van die kop geleë is.
'n Aantal tropiese spesies van die orde is baie groot en het eienaardige vorms en verlengde voorkake. Spesies van die genus Acanthocorydalis wat in China en Japan voorkom, kan 'n vlerkspan van 15 cm bereik. Lede van die familie Sialidae is gewoonlik kleiner as die van die familie Corydalidae en het selde ’n vlerkspan van meer as 2,5 cm. Die Megaloptera is oor die algemeen swak vlieërs en word altyd naby water aangetref. Die eiers word langs water gelê en wanneer hulle uitbroei, kruip die larwes in die water in, waar hulle bly totdat hulle die papiestadium bereik.
Benewens die vlerke en die afwesigheid van kieue, lyk die volwassenes baie soos die larwes. Die orde Raphidiodea kom slegs in die Noordelike Halfrond voor en bestaan uit ongeveer 80 spesies. Die spesies van die orde het ’n verlengde voorste borsstuk wat skuins oploop en dit laat hul kop soos die van 'n slang lyk – vandaar die Engelse naam "snakefly". Die monddele is vooraan die kop geleë. Die wyfies van hierdie insekte het ’n lang lêbuis of ovipositor waarmee hulle hul eiers in splete in boombas lê, en die larwes leef meestal onder en op die bas van klein wurmpies en plantluise.
Die orde het slegs een familie, die Raphidiidae. By die derde orde, die Neuroptera, is die verskil tussen die larwes en die volwassenes die grootste. Meer as 4 000 spesies van hierdie orde is bekend en hulle word in 18 families onderverdeel. Die meeste van hulle kom in die tropiese en subtropiese wêrelddele voor. Sewe van die 18 families het verteenwoordigers in Suid-Afrika. Die monddele van hierdie insekte is onderaan die kop en is aangepas om hul prooi binne te dring en die liggaamsvloeistowwe uit te suig.
Een van die bekendste families van die Neuroptera is die familie Myrmeleonidae, die mierleeutjies. Die bekende mierleeutjies is eintlik die larwes van insekte waarvan die volwassenes baie soos naaldekokers lyk. Ongeveer die helfte van die sowat 2 500 mierleeuspesies grawe tregtervormige gaatjies in sanderige grond wat as vangkuil vir insekte soos miere gebruik word. Die larwe grawe hom in die bodem van die gaatjie in totdat slegs sy 2 sekelvormige kake uitsteek. Wanneer 'n mier in die gaatjie val, word hy met die kake gegryp en leeggesuig. Die volwasse mierleeutjies is normaalweg naglewend. Nog 'n bekende familie van die Neuroptera is die familie Chrysopidae, die goudogies of gaasvliegies.
'n Groot aantal van hulle leef hoofsaaklik van plantluise en hulle kan groot getalle van die luise verorber. Sommige van hulle is in staat om 'n onwelriekende stof af te skei wanneer hulle vasgekeer word. Die eiers van goudogies word aan kort steeltjies bevestig wanneer hulle gelê word en hulle lyk baie soos die spoorkapsels van swamme. (Aanvanklik is die eiers dan ook as 'n swam, Ascophora ovalis, beskryf.)
Die ander families van die Neuroptera wat in Suid-Afrika aangetref word, is die Mantispidae, 'n familie waarvan die verteenwoordigers baie soos bidsprinkane lyk, maar waarvan daar betreklik min bekend is; die Hemerobiidae, waarvan die verteenwoordigers baie soos die van die Chrysopidae lyk; die Asealaphidae, wat na verwant is aan die Myrmeleontidae; die Psychopsidae en die Nemopteridae. Die larwes van die Mantispidae leef parasities op wolfspinnekoppe (families Pisauridae en Lycosidae).
Bronnelys
wysig- Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0-908409-61-3, volume 20, bl. 189
Eksterne skakels
wysig
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Netvlerkiges.
Wikispecies het meer inligting verwant aan Netvlerkiges
