Nowgorodse Kodeks

Die Nowgorodse Kodeks (Russies: Новгородский кодекс, Nowgorodski kodeks) is die oudste boek uit die tyd van Kiëf-Roes wat bewaar gebly het. Dit is op 13 Julie 2000 in Nowgorod ontdek. Dit is ’n palimpses wat uit drie gebinde houttablette bestaan, met vier bladsye wat met was gevul is. Daarop het die vorige eienaar oor twee of drie dekades tientalle, of moontlik honderde, tekste geskryf nadat hy elke keer die vorige teks uitgevee het.

Die eerste bladsy van die Nowgorodse Kodeks soos dit gelyk het toe dit ontdek is.

Volgens inligting wat verkry is met stratigrafie, radiokoolstofdatering en uit die teks self (waarin die jaar 999 verskeie kere voorkom) is die waskodeks in die eerste kwart van die 11de eeu en dalk al in die laaste jare van die 10de eeu gebruik. Dit is dus ouer as die Ostromir-evangelie, die vroegste Oos-Slawiese boek waarvan die presiese datum vasgestel is.

Ontdekking en beskrywing

Sedert 1932 word konstante uitgrawings in Nowgorod gedoen deur die stad se argeologiese ekspedisie. Sedert die vroeë 1970's word gefokus op die Troitza (Drie-eenheid)-gebied van die antieke Loedin-deel van die stad wat byna 6 000 m² beslaan. Die gebied wat opgegrawe is, bevat weelderige huise en ’n groot gemeenskapsgebou van 1 200 m² met ’n hofgebou en stadstesourie. Die meeste tekste wat in Nowgorod ontdek is, is manuskripte op boombas; wastablette was uiters skaars.

Op 13 Julie het ’n ekspedisie drie houtwastablette in die grond ontdek. Hulle is 19 x 15 x 1 cm groot en het inkepings van 15 x 11,5 cm wat met was gevul is. Twee van die tablette het een waslaag en ’n skoon kant en die derde tablet het twee waskante. Die tablette het ronde gate in die een hoek waarmee hulle as ’n boek met vier bladsye gebind is.

Die tablette is gevind in ’n aardlaag 50 cm weg en 30 cm onder ’n plankpad wat uit 1036 dateer. Aangesien die aardlae in Nowgorod na raming teen sowat 1 cm per jaar gegroei het, is geraam dat die dokument omstreeks 1015-1020 n.C. daar beland het. Radiokoolstofdatering van die was by die Uppsala-universiteit in Swede dui op ’n omvang van 760 tot 1030 n.C., met ’n sekerheid van 95,4%. Vanweë die Christelike teks op die tablette word datums voor die kerstening van Kiëf-Roes as onwaarskynlik beskou. Daar kan dus aangeneem word die wastablette dateer van 988-1030 n.C.

Basiese teks

Die was van die kodeks self bevat psalms 75 en 76 (en ’n klein deel van Psalm 67). Dit is die sogenaamde basiese teks van die kodeks. Dus is die boek ook bekend as die Nowgorodse Psalmboek. Die vertaling van die Psalms lees effens anders as die Slawiese vertalings wat tot dusver bekend is.

Taal

Die taal van die Nowgorodse Kodeks is algemene Ou Kerkslawies, hoewel met ’n paar "foute" in die skryf van die Joes-letters, wat die skrywer se Oos-Slawiese oorsprong verklap. Die hele teks is in dieselfde handskrif en ’n sogenaamde "enkeljeriese" ortografie – dit beteken in plaas van die twee "jer"-letters (ь en ъ) is net ъ gebruik, Voor die ontdekking van die kodeks is die enkeljeriese stelsel beskou as ’n laat uitvindsel en die dubbeljeriese stelsel as die oorspronklike; dié ontdekking het twyfel daaroor geskep.

Versteekte teks en identiteit van die eienaar

Andrei Zaliznjak.

Hoewel die was op die tablette telkens uitgevee is om nuwe teks te skryf, kan die versteekte lae met groot moeite gelees word. Die Russiese taalkundige Andrei Zaliznjak, een van die voorste kenners van die vroeë Middeleeuse Nowgorodse dialek, het tot groot uiterstes gegaan om tot dusver ’n klein deel van die versteekte teks wat die basiese teks vooafgegaan het, te ontsyfer.

Een van die eerste versteekte tekste wat ontsyfer is, word deur Zaliznjak genoem Instruksie oor die Vergifnis van Sondes. Die inleiding is in die eerste persoon geskryf deur iemand wat hom identifiseer as "Aleksander die Areopagiet van Thracië". Die teks bevat ’n uiters onortodokse gebed, wat lui: "Ons bid tot u, vader Alexander, vergewe ons ons sondes deur u wil en gee ons redding en die voedsel van die paradys, amen." Daarin neem dié Aleksander dus die magte aan wat gewoonlik vir God alleen gereserveer word.

Die gebed word gevolg deur voorspellings deur dieselfde Aleksander, wat dan ’n beroep op mense doen om "jul dorpe en huise agter te laat", oor die aarde te reis en Alexander se boodskap te versprei. Aleksander sê dan "wie ook al na my luister, luister na Petrus". Dit word gevolg deur ’n baie oorspronklike beroep wat min of meer so lui: "Laat jul dorpe en huise agter", met tientalle frases wat "laat jul … agter" bevat en ’n klomp goed opnoem wat agtergelaat moet word; dit begin alles met die Slawiese voorvoegsel raz-: разлады, раздоры, расклады, развозы, распловы, разлогы, разлеты, размеры, размолвы, ensovoorts (probleme, onenighede, posisies, rondbeweeg, seil, vlieg, groottes, rusies, ensovoorts). Hierdie besonder oorspronklike lys laat Zaliznjak glo die teks is oorspronklik in Ou Kerkslawies geskryf, want dit is moeilik om te glo ’n vertaling uit ’n ander taal sou so ’n netjiese Slawiese patroon volg.

’n Volgende versteekte paragraaf lees: "Die wêreld is ’n dorp waarin die Armeniërs en die Afrikane en die Thraciërs en die Italianers en die Spanjaarde en die Grieke woon."

Nog ’n teks word deur Zalizjyak genoem “Spirituele Instruksie van die Vader en die Moeder aan die Seun”. Dit bevat die volgende aantekening: “Въ лѣто ҂ѕ҃ф҃з҃ азъ мънихъ исаакии поставленъ попомъ въ соужъдали въ цръкъве свѧтаго александра арменина…” (“In 6507 [dus 999] is ek, die monnik Isaaki, as ’n priester na Soezdal gestuur, na die kerk van sint Aleksander die Armeniër…”). Die jaar 6507/999 verskyn verskeie kere in die kantlyne, en is die enigste numeriese aanduiding in die teks.

Laasgenoemde teks gaan voort met al hoe mistroostiger ontledings van die toestand van die wêreld, wat wys die skrywer identifiseer hom met mense wat van die amptelike kerk uitgesluit word omdat hulle onortodokse leerstellings glo.

Zaliznjak stel voor die skrywer was hierdie monnik Isaaki, wat ’n voorheen onbekende skismatiese leer van ’n selfverklaarde profeet Aleksander, ’n Armeniër van geboorte, gevolg het en dat Aleksander self in Thracië gebaseer was; Isaaki is na Soezdal gestuur om Aleksander se woord daar te verkondig. Die "kerk van sint Aleksander" beteken volgens Zaliznjak nie ’n fisieke kerkgebou nie, maar eerder ’n kerk in die sin van leerstellings. Omdat daar in die tyd dat die tekste geskryf is geen kloosters in Kiëf-Roes was nie, glo Zaliznjak dat Isaaki buite Rusland opgevoed is en iewers anders ’n monnik geword het. Hy was waarskynlik ’n getuie van die kerstening van Kiëf-Roes in 988, en was werksaam in ’n steeds grootliks heidense Roes van die vroeë 11de eeu. Die versteekte tekste bevat ’n bekeringsgebed, wat in die eerste persoon enkelvoud en meervoud ("ek" en "ons") afsien van afgodeaanbidding en die Christendom aanvaar – dit is dus moontlik dat Isaaki self heidense Slawiërs bekeer het.

Werk aan die Nowgorodse Kodeks duur voort. ’n Lys geskrifte van geleerdes wat tot dusver in Russies gepubliseer is, kan onderaan die Russiese Wikipedia-artikel gevind word.

Verwysings

Bronne

1. Zaliznjak A. A., Janin V. L., Westnik Rossiiskoi akademii naoek, tom 71, № 3, s. 202—209, 2001 g.
2. Zaliznjak A. A., Janin V. L., Nowvgorodski kodeks perwoi tsjetwerti XI w. — drewneisjaja kniga Roesi. // Woprosi jazikoznanija. — 2001. — № 5. — S. 3—25.
3. Zaliznjak A. A., Tetralogija «Ot jazitsjestwa k Christoe» iz Nowgorodskowo kodeksa XI weka. // Roesski jazik w naoetsjnom oswestsjenii. — № 2 (4), 2002. — S. 35—56.
4. Sobolef A. N., Nowgorodskaja psaltir' XI weka i jejo antigraf // Woprosi jazikoznanija. — 2003. — S. 113—143.
5. Zaliznjak A. A., Problemi izoetsjenija Nowgorodskowo kodeksa XI weka, naidennowo w 2000 g Geargiveer 30 April 2014 op Wayback Machine. // Slawjanskoje jazikoznanije. XIII Mezjdoenarodni s'ezd slawistof. Ljoebljana, 2003 g. Dokladi rossiiskoi delegatsii. — Moskwa, 2003. — S. 190—212.

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Nowgorodse Kodeks.
• Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia