Seekat
Seekatte is koppotiges in die orde Octopoda, wat baie diverse streke van die aarde se oseane bewoon, veral koraalriwwe.
| Seekat | |
|---|---|
| |
| Die gewone seekat, Octopus vulgaris. | |
| Wetenskaplike klassifikasie | |
| Koninkryk: | |
| Filum: | |
| Klas: | |
| Subklas: | |
| Superorde: | |
| Orde: | Octopoda Leach, 1818
|
| Subordes | |
|
†Pohlsepia (incertae sedis) | |
| Sinonieme | |
| |
'n Seekat het agt beweegbare arms, wat agter hom aansleep wanneer hy swem. Sy ordenaam "Octopoda" is afgelei van die Griekse Ὀκτάπους, wat "agt-pote" beteken.
Die meeste seekatte het nie 'n interne of eksterne geraamte nie, wat hulle in staat stel om deur baie klein openinge te beweeg. 'n Seekat het 'n harde snawel en sy mond word deur sy arms omring. Hulle is hoogs intelligente diere, moontlik selfs die intelligentste van alle ongewerwelde diere. Dit ontsnap roofdiere deur te skuil, vinnig weg te swem, ink uit te spuit of sy kleur te verander om homself te kamoefleer. Hulle is tweesydig simmetries met twee oë en vier paar arms. Die arms is oortrek met suiers.
Die seekat vreet hoofsaaklik krappe, garnale, krewe, weekdiere en visse. Hy kan ook 'n kort rukkie buite die water oorleef, mits sy kieue vogtig bly. Die meeste seekatte is nie giftig nie, hoewel sommige baie giftig is.
Seekatte bewoon verskeie streke van die see, insluitend koraalriwwe, pelagiese waters en die seebodem; sommige woon in die tussengetysone en ander op afgronddieptes. Die meeste spesies groei vinnig, word vroeg volwasse en hul lewe is van korte duur. By die meeste spesies gebruik die mannetjie 'n spesiaal aangepaste arm om 'n bondel sperm direk in die wyfie se mantelholte te plaas, waarna hy vinnig verouder en vrek, terwyl die wyfie bevrugte eiers in 'n kuil plaas en dit versorg totdat dit uitbroei, waarna sy ook vinnig sterf. Strategieë om hulself teen roofdiere te verdedig sluit in die uitdryf van ink, kamoeflering en verandering van tekstuur, die gebruik van voorwerpe (soos bv. 'n stuk seewier of skulpe) om hulself te vermom of die voorwerp as beskerming teen aanvalle te gebruik of hul agtervolgers om die bos te lei, asook die vermoë om vinnig deur die water te beweeg en weg te kruip. Alle seekatte is giftig, maar sover bekend is slegs die Blouring-seekat dodelik vir mense.
Seekatte verskyn in mitologie as seemonsters, soos byvoorbeeld die Kraken van Noorweë en die Akkorokamui van die Ainu en moontlik ook die Gorgone van antieke Griekeland. ’n Geveg met ’n seekat kom voor in Victor Hugo se boek, Les Travailleurs de la Mer, wat as inspirasie gedien het vir Ian Fleming se Octopussy. Seekatte verskyn in die Japannese erotiese kuns shunga. Seekatte word geëet en as lekkerny beskou in verskeie dele van die wêreld, veral die Middellandse- en die Asiatiese see.
Etimologie
wysigDie wetenskaplike Latynse term seekat is afgelei van Antieke Grieks ὀκτώπους (oktōpous), 'n saamgestelde vorm van ὀκτώ (oktō, "agt") en πούς (pous, "voet"), self 'n variante woord van ὀκτώ wat gebruik word vir byvoorbeeld aκτπ Alexander van Tralles (c. 525–c. 605) vir die gewone seekat.[1] Die standaard meervoudsvorm van "octopus" in Engels is "octopuses";[2] die Antieke Griekse meervoud ὀκτώποδες, "octopodes" (/ɒkˈtɒpədiːz/), is ook histories gebruik. [3] Die alternatiewe meervoud in Engels "octopi" word gewoonlik as grammatikaal verkeerd beskou omdat dit verkeerdelik aanvaar dat seekat 'n Latynse tweede verbuiging "-ons" selfstandige naamwoord of byvoeglike naamwoord is wanneer dit, in óf Grieks óf Latyn, 'n selfstandige naamwoord met derde verbuiging is.[4][5]
Anatomie en fisiologie
wysigAfmetings
wysigDie reuse stille-oseaanseekat (Enteroctopus dofleini) word dikwels aangehaal as die grootste bekende seekatspesie. Volwassenes weeg gewoonlik ongeveer 15 kg, met 'n pootlengte van tot 4,3 m.[6] Die grootste monster van hierdie spesie wat wetenskaplik gedokumenteer is, was 'n dier met 'n lewende massa van 71 kg[7] Baie groter groottes is geëis vir die reuse stille-seaanseekat:[8] een monster is aangeteken as 272 kg met 'n pootlengte van 9 m.[9] 'n Karkas van die sewepootseekat, Haliphron atlanticus, het 61 kg geweeg en na raming 'n lewende massa van 75 kg gehad.[10][11] Die kleinste spesie is Octopus wolfi, wat ongeveer 2,5 cm (1 duim) is en minder as 1 g (0,035 onse) weeg.[12]
Verwysings
wysig- ↑ "Octopus". Dictionary.reference.com. Besoek op 4 Februarie 2014.
- ↑ Michel, Jean-Baptiste; Shen, Yuan; Aiden, Aviva; Veres, Adrian; Gray, Matthew; Pickett, Joseph; Hoiberg, Dale; Clancy, Dan; Norvig, Peter; Orwant, Jon; Pinker, Steven; Nowak, Martin (2011). "Quantitative Analysis of Culture Using Millions of Digitized Books". Science. 331 (6014): 176–182. Bibcode:2011Sci...331..176M. doi:10.1126/science.1199644. PMC 3279742. PMID 21163965. Relevant data at Google Ngram Viewer.
- ↑ "Octopus". Oxforddictionaries.com. 2014. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Oktober 2012. Besoek op 4 Februarie 2014.
- ↑ Peters, Pam (2004). The Cambridge Guide to English Usage. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-62181-X, p. 388.
- ↑ Fowler, Henry Watson (1994). A Dictionary of Modern English Usage. Wordsworth Editions. p. 316. ISBN 978-1-85326-318-7.
In Latynse meervoude daar is 'n paar strikke vir nie-Latiniste; die terminering van die enkelvoud is geen seker gids tot dié van die meervoud nie. Die meeste Latynse woorde in -us het meervoud in -i, maar nie almal nie, & so ywer nie volgens kenniskwessies in sulke eienaardighede soos ... octopi ... nie; as versigtigheid kan die volgende lys nuttig wees:...seekat, -podes
- ↑ "Smithsonian National Zoological Park: Giant Pacific Octopus". Nationalzoo.si.edu. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 23 Februarie 2014. Besoek op 4 Februarie 2014.
- ↑ Cosgrove, J.A. 1987. Aspects of the Natural History of Octopus dofleini, the Giant Pacific Octopus. MSc Thesis. Department of Biology, University of Victoria (Canada), p. 101
- ↑ Norman, M. 2000. Cephalopods: A World Guide. ConchBooks, Hackenheim. bl. 214.
- ↑ High, William L. (1976). "The giant Pacific octopus" (PDF). Marine Fisheries Review. 38 (9): 17–22. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 23 Januarie 2017. Besoek op 4 November 2016.
- ↑ O'Shea, S. (2004). "The giant octopus Haliphron atlanticus (Mollusca : Octopoda) in New Zealand waters". New Zealand Journal of Zoology. 31 (1): 7–13. doi:10.1080/03014223.2004.9518353. S2CID 84954869.
- ↑ O'Shea, S. (2002). "Haliphron atlanticus – a giant gelatinous octopus" (PDF). Biodiversity Update. 5: 1.
- ↑ Bradford, Alina (21 Julie 2016). "Octopus Facts". Live Science. Besoek op 26 April 2017.
Bronne
wysig- Courage, K. H. (2013). Octopus! The Most Mysterious Creature in the Sea. Penguin Group. ISBN 978-0-698-13767-7. eSMRlaceRIEC.
- Mather, J. A.; Anderson, R. C.; Wood, J. B. (2010). Octopus: The Ocean's Intelligent Invertebrate. Timber Press. p. 13. ISBN 978-1-60469-067-5. m-Mv7awvtIQC.
- Wells, M. J. (1978). Octopus, Physiology and Behaviour of an Advanced Invertebrate. Springer Science+Business Media. ISBN 978-94-017-2470-8.