Ontvlugting
Ontvlugting of wêreldontvlugting (Engels: escapism) is die vermyding van onaangename, vervelige, inspannende, vreesaanjaende of banale aspekte van die daaglikse lewe.[2] Dit kan gebruik word as ’n term wat die stappe definieer wat mense neem om hardnekkige gevoelens van depressie of algemene hartseer te help verlig.
Waarnemings
wysigHele nywerhede het ontstaan om die groeiende neiging te voed van mense om hulle uit die alledaagse lewe met sy vereistes te verwyder – en veral na die digitale wêreld te ontsnap.[3] Baie bedrywighede wat deel van die alledaagse lewe is (soos eet, slaap, oefening en seks) kan ook maniere van wêreldontvlugting wees as dit oordoen word of buite verband beoefen word; daarom het die woord "ontvlugting" dikwels ’n negatiewe betekenis, wat daarop dui dat ontvlugters ongelukkig is en nie die vermoë of wil het om betekenisvolle aansluiting by die wêreld te vind en te doen wat algemeen verwag word nie.[4]
Baie mense bevraagteken egter die idee dat ontvlugting fundamenteel en uitsluitend negatief is. C.S. Lewis het graag met humor opgemerk die algemene vyande van ontvlugting is tronkbewaarders;[5] hy het gevoel as dit binne perke toegepas word, kan ontvlugting dien as beide ’n verfrissing en uitbreiding van die verbeelding.[6] Net so het J.R.R. Tolkien gemeen ontvlugting is goed in fantasieletterkunde as die skeppende uitdrukking van die werklikheid binne ’n sekondêre (verbeeldings)wêreld, maar het ook opgemerk dit kan nadelig wees as dit nie natuurlik is nie.[7] Terry Pratchett het gemeen die siening van ontvlugtingsletterkunde word in die 20ste eeu positiewer beskou.[8]
Sielkundige ontvlugting
wysigFreud het gevoel ’n mate van ontvlugtingsfantasie is ’n noodsaaklike element in die mens se daaglikse lewe.[9] Sy volgelinge het rus en die vervulling van wense (in klein mates) beskou as nuttige gereedskap om van traumatiese ondervindings te herstel;[10] latere sielkundiges het die rol onderstreep van indirekte afleidings in die verandering van buie, veral woede en hartseer.[11]
As mense egter permanent ontvlug, sal die gevolge dikwels negatief en selfs patologies wees.[12] Sekere dwelms verskaf ’n vorm van ontvlugting omdat dit die persoon kan laat vergeet van die werklikheid van waar hulle is of wat hulle veronderstel is om te doen.
Ontvlugtingsgemeenskappe
wysigSommige kritici maan teen pogings deur mense wat die gemeenskap beïnvloed om maniere van ontvlugting te verskaf in plaas van om die mense se toestande werklik te verbeter – wat Juvenalis “brood en die spele” genoem het.[13] Ontsnappingsgemeenskappe kom dikwels in letterkunde voor. The Time Machine beeld die Eloi uit, ’n traak-my-nieagtige, ongeërgde ras van die toekoms, en die gruwels wat deur hul gelukkige lewenstyl verberg word. Die roman kritiseer op ’n subtiele manier kapitalisme, of minstens klassisme, as ’n manier om te ontvlug. In die gemeenskap van Fahrenheit 451 word televisie en "seeskulpradio's" gebruik om te ontvlug van ’n lewe met streng regulasies en die bedreiging van ’n naderende oorlog. In wetenskapsfiksie word ontvlugting dikwels uitgebeeld as ’n uitbreiding van sosiale evolusie, wanneer die gemeenskap verwyder raak van fisieke realiteit en in ’n virtuele werklikheid inbeweeg, soos in die gemeenskap van die wetenskapsfiksieprent van 2009 Gamer.
Die sosiale filosoof Ernst Bloch het geskryf utopies en beelde van vervulling, hoe regressief hulle ook al kan wees, sluit ook ’n aanmoediging vir radikale sosiale verandering in. Volgens hom kan sosiale geregtigheid nie verwerklik word sonder om dinge fundamenteel anders te beskou nie. Iets wat as blote "dagdromery" of "ontvlugting" beskou word deur ’n tegnologies rasionele gemeenskap, kan die saadjie wees vir ’n nuwe en mensliker sosiale orde; net so kan dit beskou word as ’n "onvolwasse maar eerlike plaasvervanger vir rewolusie".
Tydens die Groot Depressie
wysigAlan Brinkley, die skrywer van Culture and Politics in the Great Depression, beskryf hoe ontvlugting die nuwe neiging geword het om die swaarhede te hanteer wat deur die ineenstorting van die aandelemark in 1929 teweeggebring is: tydskrifte, radio en rolprente het alles gehelp om mense te laat ontvlug van die grootskaalse armoede en ekonomiese teenspoed. Die tydskrif Life, wat in die 1930's baie gewild geword het, het glo foto's geplaas wat geen aanduiding gegee het van die depressie nie; die meeste foto's was van swemmende skoonhede, die terwaterlating van skepe, bouprojekte en sportsterre – "van feitlik alles behalwe armoede en werkloosheid". Rolprente het gefokus op komedie, wat mense mense emosioneel gedistansieer het van die swwarkry om hulle. Dit was met opset daarop uit om mense se aandag van hul probleme af te lei, maar ook van die probleme van die mense om hulle.[14]
Verwysings
wysig- ↑ Workman, Leslie J. (1994). Medievalism in Europe. Boydell & Brewer. p. 241. ISBN 9780859914000.
- ↑ dictionary.cambridge.org/dictionary/english/escapism
- ↑ G. Kainer, Grace and the Great Controversy (2010) p. 35
- ↑ D. Baggett et al, C. S. Lewis as Philosopher (2009) p. 260
- ↑ G. Kainer, Grace and the Great Controversy (2010) p. 34
- ↑ D. Baggett et al, C.S. Lewis as Philosopher (2009) p. 260
- ↑ T.F. Nicolay, Tolkien and the Modernists (2014) pp. 79, 66
- ↑ Terry Pratchett & Stephen Briggs, The Discworld Companion (2012) p. 329
- ↑ S, Freud, Introductory lectures on Psychoanalysis (PFL1) p. 419
- ↑ Otto Fenichel, The Psychoanalytic Theory of Neurosis (1946), p. 554
- ↑ D. Goleman, Emotional Intelligence (1996) p. 73
- ↑ R. Britton, Belief and Imagination (2003) p. 119
- ↑ Juvenalis, The Sixteen Satires (1982) p. 207
- ↑ Brinkley, Alan. Culture and Politics in the Great Depression. Waco, Tx: Markham Press Fund, 1999. http://www.uvm.edu/~pblackme/Brinkley.pdf
Eksterne skakels
wysig- Ernst Bloch, Utopia and Ideology Critique
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
