Oom en Tannie (aanspreekvorm)

Hierdie artikel bevat nie ’n bronnelys nie, wat beteken dat die inhoud nie geverifieer kan word nie. Enige bevraagtekende inligting mag dus ook mettertyd verwyder word. Help Wikipedia deur betroubare bronne tot die artikel by te voeg.

Hierdie artikel moet skoongemaak of andersins verbeter word. Hierdie artikel voldoen nie tans aan die hoë gehaltestandaarde waarna Wikipedia streef nie. Voel vry om self in te spring en verbeterings te maak, en verwyder hierdie kennisgewing ná die tyd. Vir meer hulp, sien die redigeringshulp. Daar is moontlik kommentaar in die artikel of op die besprekingsblad oor wat verbeter moet word.

Oom en Tannie is die aanspreekvorme in Afrikaans wat as plaasvervanging dien vir die formeler meneer en mevrou teenoor iemand wat ouer as die spreker is, waarvan die ouderdom, titel en rang onbekend is.

In Afrikaans geld die 10-jaar+ ouderdomsverskilreël gewoonlik voordat jy en jou as onbeleef beskou word. Jonger kinders, tieners of selfs volwassenes spreek gewoonlik ouer persone spontaan aan as Oom en Tannie, ongeag hul ras, klas of nasionaliteit. 'n Voorbeeld van gemeensaamheid is Oom Paul, wat 'n verwysing is na die staatspresident. Oom en Tannie word ook gewoonlik aan 'n vriendelike (ouer) persoon gekoppel. Die spreker wat Oom en Tannie word ook gekoppel aan iemand wat kinderlik, spontaan of naïef voorkom.

Daar is soms die verskynsel waar jong kinders "Oom" of "Tannie" vooraan die titel of beroep as aanspreekvorm voeg, soos Oom Pastoor, Oom Dominee, Oom Klankman. Om aan te dui dat 'n persoon 'n vrouedokter is, word dan ook gepraat van 'n Tannie Dokter.

Oom en Tannie word in die geskrewe kuns gebruik om na 'n persoon te verwys wie almal ken. So gebruik NP van Wyk Louw Oum-Appie-Slagkraal en Tant'-Tolie-met-die-kanker in sy gedig "Karoo-dorp: Skemeraand" in Tristia. Deur die gebruik van Oum en Tant kan die karakters as sowel gemeensaam as agterlik, gestereotipeerd of geroetineerd geïnterpreteer word.

Hierdie aanspreekvorm kom gereeld onder skoot deur persone wat geaffronteer voel oor die betiteling. Vir party is dit 'n teken van familiariteit of familieverbintenis (Ek is nie jou tannie nie!), 'n teken dat hul lelik aan die verouder is, of dat hul met die agterlandse beskawing geassosieer word. Oom en tannie word dan ook in 'n kinderagtige lig beskou.

In Emsie Schoeman se etikethandleiding, Goeie Maniere & Etiket, word die reël neergelê dat jong mense uit die skool vreemdelinge nie as Oom en Tannie moet aanspreek nie, maar eerder as meneer of mevrou (maar verkieslik dame indien die huwelikstatus van die vrou onbekend is). Paul Kruger het al beswaar gemaak as persone wat nie familie is nie, hom as Oom aanspreek. Schoeman lê ook die klem dat (jong) volwassenes wel nog onder familielede en huisvriende moet aanhou om Oom en Tannie te sê, selfs al het hulle die skool verlaat. Skoonma's moet, hoe gouer hoe beter, eenvoudig Ma, Mamma of Moeder en skoonpa's Pa, Pappa of Vader genoem word, afhangende hoe groot die ouderdomsverskil is met die skoonseun of -dogter. Jong kinders kan nie gedwing word om stiefpa's of stiefma's as Pappa of Mamma aan te spreek nie; veral ouer kinders kan dit moeilik vind. Die gebruik van Oom en Tannie is dan heel normaal, totdat die kind self die inisiatief neem om die persoon met 'n liefdesnaam aan te spreek.