P.W.S. Schumann

P.W.S. Schumann (Carnarvon, Kaapkolonie, 29 Maart 1893 – Johannesburg, Suid-Afrika, 4 November 1981) was ’n hoof van die Hoërskool Monument in Krugersdorp, inspekteur van onderwys en Afrikaanse dramaturg.

P.W.S. Schumann.
Geboortenaam	Peter Willems Sterrenberg Schumann
Geboorte	29 Maart 1893 Carnarvon, Kaapkolonie
Sterfte	Johannesburg 4 November 1981
Nasionaliteit	Suid-Afrika
Beroep	Onderwyser, dramaturg

Lewe en werk

Herkoms en vroeë lewe

Peter Willems Sterrenberg Schumann was die naasoudste van die tien kinders van die Carnarvonse skoolhoof Adolf Wilhelm Schumann, en sy eggenote, Wilhelmine Lydia (Willa) Sterrenberg. Sy vyf broers was Adolf Wilhelm, Theodor Eberhardt Werner, Christian Gustav Waldemar, Waldemar en Hedwig en sy vier susters is Marie Auguste Wilhelmine, Luise Winnifred Hechel, Wilhelmine Elizabeth en Gertrude Waltrau Van sy vroegste herinneringe is die opvoering van Little Red Riding Hood in 1897 op die dorp, toe A.G. Visser, sy pa se assistent by die skool, die rol van die jagter vertolk het. Die gesin verhuis kort daarna na die Boland wanneer sy pa hoof word van die laerskool op Klein-Drakenstein, waar hy sy laerskooljare deurbring. In 1908 matrikuleer hy aan die Hoër Jongenskool in die Paarl.

Verdere studie en loopbaan

Hy studeer verder aan die Victoria Kollege op Stellenbosch en nadat hy in 1912 die B.A.-graad behaal, verwerf hy in 1914 onder dr. G.G. Cillié die Sekondêre Onderwysdiploma. Daarna gee hy onderwys, eers op Smithfield in die Vrystaat en daarna op Tulbagh en Stellenbosch in die Kaapprovinsie. In 1919 word hy hoof van die skool op Murraysburg en is daarna vir sewentien jaar lank, vanaf 1922 tot 1938, as hoof verbonde aan die Hoërskool Monument op Krugersdorp. Hier is hy ook lid van die Krugersdorp Munisipale Vereniging vir Drama en Opera, wat baie van sy dramas opvoer. Tydens ’n jaarlikse kunswedstryd van die Afrikaanse Kunsvereniging wen hy een jaar twee goue medaljes, een vir ’n oorspronklike toneelstuk en die ander met die opvoering van een van sy eenakters. Hy domineer die jaarlikse teksskryfkompetisies van die Krugersdorp Munisipale Vereniging vir Drama en Opera tussen 1933 en 1939 in so ’n mate dat die reëls vanaf 1940 verander word om die prys slegs toe te ken aan die beste optrede van die jaar.

Aan die begin van 1939 word hy Inspekteur van Onderwys en bly in hierdie tyd om die beurt in Lichtenburg, Middelburg, Johannesburg en dan aan die Oos-Rand. Die Pretoriase Volksteatervereniging, onder leiding van Anna Neethling-Pohl, voer in hierdie tyd party van sy dramas op en hy kry sodoende ’n baie groter gehoor as wat in Krugersdorp moontlik was. In 1953 tree hy met pensioen uit die Staatsdiens en boer hierna op ’n plaas langs Kliprivier naby Eikenhof, net buite Johannesburg.

Persoonlike lewe en sterfte

Hy is op 4 Julie 1916 op Edenburg getroud met Elsje Abigail (Elise) Stander, wat elf jaar ouer is as hy, en die egpaar het drie kinders, twee dogters en ’n seun. Sy vrou ontval hom op 9 Julie 1949. Sy seun, Adolf Wilhelm Stander (Dolf), is later direkteur van Federale Mynbou en was getroud met die skrywer Annie Schumann. Sy dogter Elsa Marie is in 1974 oorlede en is die moeder van die bekende uitgewer en skrywer Kerneels Breytenbach. P.W.S Schumann is in Johannesburg oorlede nadat hy ’n paar weke vantevore in ’n ernstige motorongeluk betrokke was.

Skryfwerk

Hy begin eers ernstig skryf in die dertigerjare wanneer hulle Kultuuraand by die skool op Krugersdorp wil hou en nie weet wat om op te voer nie. Die resultaat is die drama Die verlore seun, gebaseer op die gelykenis in die Bybel, wat later gepubliseer word met ’n voorwoord van ds. William Nicol. Daarna skryf hy feitlik elke jaar iets vir opvoering deur die skool, ongepubliseerde stukke wat insluit Judith, Die genesing van die blindgeborene en Dit spook. Elkeen sy eie is ’n romantiese klug in een bedryf, maar sonder veel substansie. Die paartjies Jan en Hilda en Louis en Betsy is albei drie maande getroud, maar om verskillende redes het die eerste redes vir frustrasie in hulle huwelike begin kop uitsteek. By ’n tentoonstelling loop Jan vir Betsy en Louis vir Hilda raak en die mans begin flikkers gooi vir die vroue, totdat die paartjies tot elkeen se verleentheid weer bymekaar uitkom.

Sy bekendste drama, Hantie kom huis-toe, behandel die tema van die armblanke, veral die verslegting van hierdie mense in die stede. Hantie is ’n maatskaplike werkster wat by haar welgestelde tante in die Boland groot word, maar na afloop van haar studies teruggaan na haar ouerhuis in Johannesburg, waar sy vir die eerste keer agterkom dat haar familie agterlike armblankes is. Haar ma (tant Grieta) is getroud met haar pa (die sluwe Hans), maar bly saam met die versukkelde Krisjan, by wie sy nog twee kinders het, naamlik die verstandelik gestremde Gertjie en die wulpse klein Grieta. Hantie spandeer dan haar kragte om hierdie mense op te hef, selfs al verloor sy so die liefde van haar verloofde en gee so baie van haar eie voorregte prys. Hierdie drama word so hoog aangeslaan deur die keurkomitee vir die Hertzogprys vir 1935 dat dit aanbeveel word vir gesamentlike bekroning met Eitemal se En hadde de liefde niet en H.A. Fagan se Die ouderling en ander toneelstukke, met laasgenoemde wat eindelik die alleen bekroning ontvang. Hantie kom huis-toe word in 1932 bekroon met die eerste prys in die eerste landwye dramakompetisie wat deur die Krugersdorp Munisipale Vereniging vir Drama en Opera uitgeroep is.

Katrina is ’n toneelstuk in drie bedrywe en speel af teen die agtergrond van die Randse mynstaking van 1922. Dit behandel weer die armblanke-tema, maar dan veral die kulturele verbastering onder hierdie mense. Hierdie tragiese impak word egter verstoor deur die dramaturg wat die probleem oplos deur die hoofkarakters terug te stuur na die edeler omgewing van die plaaslewe. Die broers Johannes en Roelf Swanepoel staan aan opponerende kante tydens die staking en albei is bevriend met Katrina van Rensburg. Hoewel die broers ’n goeie verhouding met mekaar het, gebeur dit tydens die oproer dat Johannes onwetend vir Roelf doodskiet. Katrina vind dit uit, maar besluit om dit vir Johannes te verswyg om hom sodoende die pyn en wroeging te bespaar.

Die kindertoneelstuk Skyn bedrieg word deur Gerhard J. Beukes in die versamelbundel Spele vir die Jongspan opgeneem en die klug Om Lettie se ontwil word opgeneem in die versamelbundels Die lewe is ’n speeltoneel, Wolraad Woltemade en ander eenbedrywe en Rooibruin blare en ander eenakters. In hierdie klug stel die dramaturg homself ten doel om die gehoor te oortuig dat die skielike besluit van Willem en Camilla om te trou geloofwaardig sal wees. Hierdie twee woon albei Lettie se huwelik by en dit blyk dat hulle mekaar voorheen geken het as kinders en ook van mekaar gehou het. Camilla het ’n spesiale lisensie by haar vir Lettie se troue en wanneer die voorgenome bruidegom in die hospitaal beland, besluit hulle om as plaasvervangers te trou “om Lettie se ontwil”. Die kunsmatige ingryping in die gebeure, die rol van toeval en die los struktuur van die drama kan alles as swakhede uitgewys word en dit is duidelik dat die primêre deug van die drama slegs is om goeie vermaak te verskaf.

Bly by jou lees is die wenner van die jaarlikse dramakompetisie van die Krugersdorp Munisipale Vereniging vir Drama en Opera en word in die 1938 Afrikaanse Skrywerskring Jaarboek gepubliseer. Die ewige straf is ongepubliseer en word in 1938 in Krugersdorp opgevoer as deel van die Voortrekkerfees. Paardekraal-Krugersdorp is ’n drama wat hy saam met J.H. van Dyk en J.A. Vogel skryf. Dit is ’n geskiedkundige drama in sewe tonele wat die Anglo-Boereoorlog en die Slag van Paardekraal uitbeeld en in 1937 opgevoer is. Ander ongepubliseerde dramas van hom is Kromhoutsap, Virtue rewarded en Of unsound mind, almal wenners van die eerste prys in die Krugersdorp Munisipale Vereniging vir Drama en Opera se jaarlikse kompetisies.

Publikasies

Werke wat uit sy pen verskyn sluit in:

Jaar	Publikasies
	Fiksie
1930	Die verlore seun
1932	Elkeen sy eie
1933	Hantie kom huis-toe
1937	Katrina
	Nie-fiksie
1925	Kort Latynse grammatika

Bronnelys

Boeke

• Antonissen, Rob. Die Afrikaanse letterkunde van aanvang tot hede. Nasou Beperk. Derde hersiene uitgawe. Tweede druk, 1964.
• Beukes, Gerhard J. en Lategan, F.V. Skrywers en rigtings. J.L. van Schaik Bpk. Pretoria. Eerste uitgawe, 1952.
• Coetzee, A.J. Rooibruin blare en ander eenakters. Afrikaanse Pers-Boekhandel. Johannesburg. Tweede  uitgawe. Tweede druk, 1979.
• Dekker, G. Afrikaanse Literatuurgeskiedenis. Nasou Beperk. Kaapstad. Elfde druk, 1970.
• Grové, A.P. Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans. Nasou Beperk. Vyfde uitgawe. Eerste druk, 1988.
• Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1. Academica. Pretoria en Kaapstad. Tweede druk, 1984.
• Kannemeyer, J.C. Die Afrikaanse literatuur 1652–2004. Human & Rousseau. Kaapstad en Pretoria. Eerste uitgawe, 2005.
• Malherbe, F.E.J. Aspekte van Afrikaanse literatuur. Nasionale Pers Bpk. Kaapstad, Bloemfontein en Port Elizabeth. Eerste uitgawe, 1940.
• Nienaber, P.J. Die Hertzogprys Vyftig Jaar. Nasionale Boekhandel. Kaapstad. Eerste uitgawe, 1965.
• Nienaber, P.J. Hier is ons skrywers! Afrikaanse Pers-Boekhandel. Johannesburg. Eerste uitgawe, 1949.
• Nienaber, P.J. Jonger skrywers oor eie werk. Afrikaanse Pers-Boekhandel. Johannesburg. Eerste uitgawe, 1951.
• Nienaber, P.J.; Senekal, J.H en Bothma, T.C. Mylpale in die geskiedenis van die Afrikaanse letterkunde. Afrikaanse Pers-Boekhandel. Tweede hersiene uitgawe, 1963.
• Nienaber, P.J. et al. Perspektief en Profiel. Afrikaanse Pers-Boekhandel. Johannesburg. Derde hersiene uitgawe, 1969.
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel I. J.L. van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 1998.
• Van der Merwe, Jaco (red.) Die lewe is ’n speeltoneel. Afrikaanse Pers Boekhandel. Johannesburg. Tweede uitgawe. Eerste druk, 1975.

Tydskrifte en koerante

• Van Tonder, J.J. Ons behoort by hulle te gaan sit en gesels: Mnr. P.W.S. Schumann. Onderwysblad,  Julie 1965.