Peet van der Merwe

Peet van der Merwe (1944–2010) was 'n lektor in Afrikaans aan die Universiteit van die Noorde en ’n Afrikaanse skrywer.

Lewe en werk

Willem Petrus (Peet) van der Merwe is op 7 Mei 1944 in Benoni gebore en hy word groot in ’n laemiddelklasgesin wat dit nooit breed het nie. Sy ouers is Willem Sterrenberg van der Merwe en Susanna Wilhelmina Alida Willemse. Tydens sy geboorte woon die gesin in ’n gebou wat eers ’n winkel was. Hy matrikuleer aan die Hoër Volkskool op Heidelberg en behaal daarna die B.A.-graad en B.A. Honneurs-graad in Afrikaans-Nederlands aan die Universiteit van die Witwatersrand, asook ’n Onderwysdiploma en ’n Biblioteekwese-diploma. Hierna werk hy vir agt jaar in die biblioteekwese en is kortstondig onderwyser, waarna hy in 1981 as lektor in Afrikaanse letterkunde aangestel word aan die Universiteit van die Noorde in Pietersburg (tans Polokwane). In 1983 behaal hy sy M.A.-graad aan die Universiteit van Pretoria met ’n verhandeling oor “Aspekte van die kortkuns van Abraham H. de Vries”, waarna hy in 1993 promoveer (D.Litt. et Phil.-graad) aan die Universiteit van Suid-Afrika met ’n proefskrif oor “Tekstuele verbande in die oeuvre van J.C. Steyn”. Hy is getroud met Annette Claassen en die egpaar het twee kinders. Op 1 Februarie 2010 is hy in Polokwane in Limpopo oorlede.

Skryfwerk

Op skool skryf hy reeds rympies om homself te troos omdat hy nie kon bekostig om die meisie van sy drome uit te vra nie. Later publiseer hy enkele gedigte in Standpunte en Tydskrif vir Letterkunde. Hy fokus egter merendeels op prosa en spesifiek kortverhale, waarvan sommige in Standpunte, Tydskrif vir Letterkunde en Donga verskyn. Met^[1] “Vir ’n lewe” ^[2]lewer hy ’n bundel kortverhale en kort-kortverhale wat, ten spyte van die feit dat elkeen afsonderlik staan,^[3] tog onderling verwantskap toon deur te handel oor die lewensontwikkeling en flitse uit die lewe van die gemeenskaplike hooffiguur Casper.^[4] So kan dit selfs as ’n novelle gesien word en hanteer dit ’n tyd vanaf die sentrale figuur se vroeë kinderjare tot wanneer hy self getroud is met kinders en sy ervarings as ouer mens perspektief bied vir sy ervarings as kind. Die motief van bloed, vrees en pyn, of die verskrikking wat deur verskillende omstandighede meegebring word, is deurlopend in die kort sketse teenwoordig. Die afwisseling tussen eerste en derde persoon verteller skep interessante perspektiefwisseling.

Die kortverhaalbundel ^[5]“Slagboom” ondersoek die tema van geweld in verskeie vorme en situasies. Dit is verhale wat skok en ruk, soos die blinde seun wat sy broer probeer beskerm wanneer hy deur skoolseuns aangerand word; die geestelik versteurde jong vrou wat haar haaslipbaba se mond en neus vol watte stop om hom te laat ophou huil; en die magteloosheid van ’n man wat met sy stompie-arm nie die Swart Mag-teken met sy vuis kan gee nie. Onderliggend aan al hierdie verhale is daar die angs vir hierdie wreedheid en ’n diep meegevoel met die lydendes. Die verhale in die bundel speel in op mekaar en dieselfde (of soortgelyke) karakters kom in verskillende verhale voor, terwyl die verhale “Pieter Lategan” en “Koms van die tokkelos” twee kante van dieselfde saak is en die wit slagoffer in “Verlede” ’n spieëlbeeld is van die swart slagoffer in “Blokkade”. Sodoende verkry die bundel ’n hegte eenheid. “Die tuiskoms” is veral aangrypend in sy beelding van ’n man wat by sy tuiskoms sy gesinslede vermoor aantref, met die huis in wanorde. Sy kortverhaal “Die besoeker” word deur Hennie Aucamp in die versamelbundel “Blommetjie gedenk aan my” opgeneem.

Van sy artikels verskyn in vaktydskrifte soos Tydskrif vir Letterkunde.

Publikasies

Jaar	Publikasies
1974	Vir ’n lewe
1980	Slagboom

Bronnelys

Boeke

Cloete, T.T. (red.) “Die Afrikaanse literatuur sedert sestig” Nasou Beperk Eerste uitgawe 1980
Kannemeyer, J.C. “Die Afrikaanse literatuur 1652-2004” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel I” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998

Tydskrifte en koerante

Anoniem “Besondere skryfwerk deur ’n ‘doodgewone’ man” “Hoofstad” 3 Mei 1982

Internet

Resensies

↑ Brink, André P. “Rapport” 23 Februarie 1975
↑ Kromhout, Jan “Die Huisgenoot” 23 Mei 1975
↑ Spangenberg, D.F. “Tydskrif vir Letterkunde” Nuwe reeks 14 no. 1, Februarie 1976
↑ Van Zyl, Wium “Beeld” 19 Mei 1975
↑ Le Roux, André “Beeld” 13 April 1981

[1] Brink, André P. “Rapport” 23 Februarie 1975

[2] Kromhout, Jan “Die Huisgenoot” 23 Mei 1975

[3] Spangenberg, D.F. “Tydskrif vir Letterkunde” Nuwe reeks 14 no. 1, Februarie 1976

[4] Van Zyl, Wium “Beeld” 19 Mei 1975

[5] Le Roux, André “Beeld” 13 April 1981

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]