Peroen

Peroen of Perun is in die Slawiese mitologie die hoogste god, asook die god van donderweer en weerlig. Sy ander hoedanighede is die berge, eikebome, die arend, die uitspansel, perde en rytuie, wapens (die hamer, byl en pyl), oorlog en vuur. Hy is eers verbind met wapens wat van klip gemaak is en later van metaal. Sy naam word op verskeie maniere gespel en uitgespreek in die onderskeie Slawiese tale.

Tekens soos hierdie is antieke simbole van Peroen. Hulle word dikwels op die balke van huise se dakke aangebring om dit te beskerm teen weerligstrale. Daar word veronderstel dat die ronde vorms weerligstrale simboliseer

Peroen word beskryf as ’n ruwe man met ’n koperkleurige baard. Hy ry in ’n strydwa wat deur ’n bokram getrek word en dra ’n byl of soms ’n hamer. Die byl word gegooi na bose mense en geeste en keer altyd na sy hand terug.

Geskiedenis

Die meeste historiese rekords oor Slawiese gode noem Peroen. In die 6de eeu word hy al genoem in De Bello Gothico, ’n historiese bron geskryf deur die Bisantynse historikus Procopius. in ’n kort nota wat die geloof van ’n sekere Suid-Slawiese stam beskryf, word gesê hulle "erken dat een god, die skepper van die weerlig, die grootste god van almal is: Aan hom bring hulle offerandes, ’n os en ander diere". Hoewel die naam van die god nie genoem word nie, is die feit dat die woord peroen in ’n paar Slawiese tale "donder” of "weerligstraal" beteken, genoeg bewys dat na hom verwys is.

Die eerste bron wat die naam Peroen spesifiek noem, is die Primêre Kronieke, ’n geskiedenis van die vroeë Kiëf-Roes. Daar word op sy en Weles se naam gesweer in vredesooreenkomste tussen Slawiese vorste en Bisantynse keisers. Hy word hier genoem as ’n god van oorlog en die adelstand wat oortreders straf met die dood in oorloë. In 980, toe grootprins Wladimir die Grote die troon van Kiëf-Roes bestyg het, het hy standbeelde van ses of sewe heidense gode voor sy paleis opgerig. Peroen was die belangrikste van hulle en is voorgestel met ’n silwer kop en goue snor. Wladimir se oom Dobrinja het ook ’n tempel vir Peroen opgerig in sy stad, Nowgorod. Ná die kerstening van Kiëf-Roes het dié plek ’n klooster geword met, heel insiggewend, die naam Peroen.

In Suid-Slawiese pleknaamkunde word die naam algemeen aangetref. Baie van die name is dié van bergpieke, maar in die Middeleeue is groot eikebome, heilige plantasies en selfs hele dorpe en vestings na Peroen genoem. Onder Suid-Slawiërs is die plant Iris germanica in die volksmond bekend as "peroenika" (Peroen se plant) en soms as "bogisja" (god se plant). Daar word geglo dit groei op grond wat deur weerlig getref is.

Die mitologie

In Slawiese mitologie word die wêreld verteenwoordig deur ’n heilige boom, gewoonlik ’n eik, waarvan die takke en stam die lewende wêreld verteenwoordig, terwyl sy wortels die onderwêreld, dus die doderyk, verteenwoordig. Peroen was ’n heerser van die lewende wêreld, die lug en die aarde, en is dikwels gesimboliseer deur ’n arend wat op die hoogste tak van die boom sit, van waar hy oor die hele wêreld waghou. Onder tussen die wortels van die boom was die blyplek van sy vyand, wat gesimboliseer is deur die slang of draak: Dit was Weles, die watergod van die onderwêreld wat Peroen voortdurend uitgelok het deur sy beeste, kinders of vrou te steel. Peroen het Weles oor die hele wêreld agtervolg en hom met sy weerligstrale uit die lug aangeval. Weles het van hom gevlug deur homself in verskeie diere te verander, of hy het agter huise, bome of mense weggekruip. Waar ook al weerlig geslaan het, is geglo, het Weles van Peroen weggekruip. Op die ou end het Peroen vir Weles doodgemaak of hom teruggejaag na sy water-onderwêreld. Hy het dus die orde herstel en na sy boomtak teruggekeer, van waar hy aangekondig het: "Ну, там твое место, там сабе будь!" ("Dit is jou plek daardie; bly daar!"). Vir die Slawiërs is die mitologiese simboliek van ’n hemelse god wat met sy onderwêreldse vyand veg met behulp van donderweer en storms baie betekenisvol, en dit is ná die volke se kerstening oorgedra van Peroen en Weles na God en die duiwel.

Hoewel Peroen se rol tussen die Slawiese volke verskil, is hy waarskynlik deur die meeste of almal beskou as die belangrikste god, veral aan die einde van die Slawiese heidendom. Die vroegste hoofgod was waarskynlik Rod; dit is onduidelik waarom sy rol deur Peroen oorgeneem is. Nog ’n kandidaat vir die posisie van belangrikste god, ten minste onder sekere Slawiese volke, was Swarog (Peroen se pa).

'Christelike' Peroen

Met die aanvaarding van die Christendom was dit vir baie kerke moeilik om die aanbidding van die ou godhede van die Slawiërs te beëindig. Die Oosters-Ortodokse Kerk het eindelik daarin geslaag om baie van Peroen se karaktertrekke oor te dra aan ’n nuwe Christelike heilige, Elia, wat volgens die Bybel in ’n brandende strydwa na die hemel weggevoer is. In die weste het die Rooms-Katolieke Kerk die aartsengel Migael gekies, wat as aanvoerder van hemelse leërs en oorwinnaar van die duiwel ook ’n goeie plaasvervanger was. Van Peroen se karaktertrekke is selfs oorgdra aan God self.

Bronne

• Graves, Robert: New Larousse Encyclopedia Of Mythology (Hardcover), Crescent (December 16, 1987)
• Ryan, W. F.:The Bathhouse at Midnight: An Historical Survey of Magic and Divination in Russia (Magic in History Series) (Paperback), Pennsylvania State University Press (September 1999)
• Znayenko, Myroslava T.: The gods of the ancient Slavs: Tatishchev and the beginnings of Slavic mythology (Paperback), Slavica (1980)
• Yoffe, Mark; Krafczik, Joseph: Perun: The God of Thunder (Studies in the Humanities (New York, N.Y.), V. 43.) (Hardcover), Peter Lang Publishing (April 2003)
• Slawiese mitologie
• Roman Zaroff se artikel^{[dooie skakel]}