Philipp Otto Runge
Philipp Otto Runge
Duitse skilder
Kunsstroming
Vroeë Romantiek
Beduidende werke
Eerste drie-dimensionele kleurstelsel
Die Hülsenbeckschen Kinder
Musea
- Rungehaus in Wolgast,
Mecklenburg-Voorpommere - Hamburger Kunsthalle
Hamburg
Philipp Otto Runge (* 23 Julie 1777 in Wolgast, Sweeds-Pommere; † 2 Desember 1810 in Hamburg aan tuberkulose) was naas Caspar David Friedrich die beduidendste Duitse skilder van die Vroeë Romantiek.
Runge, wat algemeen as die grondlegger van die Romantiese kuns beskou word, was een van die veelsydigste 19de eeuse kunstenaars. Sy visie was om digkuns, musiek en boukuns in 'n nuwe kunsvorm te versmelt. Sy bekende skilderye "Klein Oggend" en "Groot Oggend" (Kleiner und Großer Morgen) is kenmerkend vir die Romantiese kuns se sikliese natuurbegrip.
Runge het daarnaas as portretskilder uitgeblink – met selfportrette en portrette van kinders, waaronder sy befaamde portretskildery Die Hülsenbeckschen Kinder. Weens sy ontydige afsterwe het Runge 'n fragmentariese werk nagelaat – sowat vierhonderd tekeninge, byna veertig skilderye asook silhoeëtkunswerke. Sy doelwit as kunstenaar was egter rigtingwysend vir die Vroeë Romantiek. Saam met Caspar David Friedrich het hy vir die eerste keer visueel uitdrukking gegee aan die gedagtes van destydse Romantiese denkers en digters.[1]
Lewe
wysigPhilipp Otto Runge is in die hawe- en handelstad Wolgast in Sweeds-Pommere as die negende van elf kinders van die kunstenaar Daniel Nikolaus Runge (1737–1825) en sy eggenote Magdalena Dorothea (1737–1818), welvarende Protestantse burgers, gebore. Magdalena was die dogter van die hoefystersmid Daniel Christian Müller, die grootvader aan vaderskant, Nicolaus Runge (1700–1766), is uit 'n Rügense boeregesin gebore en het hom ná 1720 in Wolgast gevestig waar hy in 1729 burgerreg gekry het.
Daniel Nikolaus Runge se vader was koopman en reder. Sy seun Philipp Otto, wat reeds in sy kinderjare tuberkulose opgedoen het, sou oorspronklik sy pa opvolg, maar het uiteindelik sy toestemming gekry om 'n skildersloopbaan te begin.
Vanaf 1789 het Runge in Wolgast skool gegaan. Hy was 'n sieklike kind, maar sy onderwyser, Gotthard Ludwig Kosegarten, het Philipp Otto se geestelike ontwikkeling aktief bevorder en sy belangstelling in die klassieke literatuur en filosofie asook dié van die Sturm und Drang-periode gewek. Sy kunsaanleg het reeds tydens sy skoolloopbaan uiting gevind, maar desondanks het Philipp vanaf 1795 eers 'n opleiding as koopman by sy ouer broer Daniel in Hamburg begin. Daniel het nie net die kunsambisisies van sy jonger broer bevorder nie, maar ook sy hele lewe lank sy finansiële heenkome verseker. Sy sakevennote Hülsenbeck, Speckter en Wülffing het ook Philipp Otto s'n geword.
Sy broer Daniel het hom aan jong digters en kunsbelangstellendes voorgestel. In Hamburg het hy in 1797 eerste tekenkursusse onder leiding van Heinrich Joachim Herterich en kursusse oor die werk met olieverf onder Gerdt Hardorff die Ouere gevolg, en geleidelik het hy begin om in 'n loopbaan as skilder belang te stel.
Tussen 1799 en 1801 het hy aan die Koninklike Akademie in Kopenhagen onder Jens Juel gestudeer. Gedurende sy studies in Denemarke het Runge kennis gemaak met Friderike Brun – 'n kunsbelangstellende wat met haar kunsversameling en haar vriendekring 'n beslissende invloed op die jong kunstenaar uitgeoefen het. Ná voltooiing van sy studies in die Deense hoofstad het Philipp Otto Runge eers na Wolgast teruggekeer en in Greifswald kennis gemaak met die befaamde Romantiese skilder Caspar David Friedrich. Vanaf Junie 1801 tot 1804 het hy sy akademiese opleiding aan die Dresdense Kunsakademie voortgesit en hier onder die indruk van Romantiese kunstenaars soos Friedrich en Johann Gottfried Quistorp gestaan.
Runge het in Dresden tekeninge geskep en studies gedoen en hom met die Italiaanse Renaissance en Hollandse skilderkuns besig gehou. In die Saksiese hoofstad het hy ook kennis gemaak met sy latere vrou, die 15-jarige Pauline Bassenge, 'n koopmansdogter. Sy deelname aan 'n skilderkompetisie van die Propyläen-redaksie onder leiding van Goethe sou groot invloed op sy latere werk uitoefen – sy werk is summier verwerp. Hierdie beslissing sou hom vervolgens geringskattend na kunsstromings soos klassisisme en historisme laat verwys.
Die digter Ludwig Tieck, met wie hy in Dresden kennis gemaak het, het hom op die hoogte gestel van Jakob Böhme se mistiek en die beskouings van Novalis. Tydens 'n reis na Weimar het hy kennis gemaak met Johann Wolfgang von Goethe. Op 3 April 1804 het Runge met Pauline Bassenge getrou wat vir hom dikwels model gestaan het. Sy seun Sigismund is nog in dieselfde maand gebore. Die jong gesin het hulle vervolgens in Hamburg gevestig.
In Maart 1810 het Philipp Otto Runge weer ernstig siek geword aan tuberkulose. Die kunstenaar is op 2 Desember op die ouderdom van slegs 33 jaar oorlede – net een dag voordat sy vrou die lewe aan nóg 'n seun, Philipp Otto, geskenk het.
Werke
wysig'n Groot deel van Runge se beeldende werke is in 1931 deur 'n groot brand in die Glaspaleis ("Glaspalast") te München vernietig. Tans word die grootste deel van sy bewaarde werke in die Hamburger Kunsthalle vertoon waar in 1977/1978 die uitstalling Runge und seine Zeit ("Runge en sy tyd") gehou is. Enkele van sy werke het daarnaas in besit van die Kulturhistorische Museum in Stralsund en die Pommersche Landesmuseum in Greifswald bewaar gebly.
Ter herdenking van Runge se afsterwe 200 jaar gelede is op 2 Desember 2010 die uitstalling Kosmos Runge. Der Morgen der Romantik in die Hamburger Kunsthalle geopen wat 130 000 besoekers gelok het. Die uitstalling sal daarna in die Hypo-Kulturstiftung se Kunsthalle in München vertoon word.
Verwysings
wysig- ↑ Sigrid Hinz: Philipp Otto Runge. Berlyn (DDR): Henschelverlag Kunst und Gesellschaft 1973, bl. 5