Planeet X
Ná die ontdekking van die planeet Neptunus in 1846 was daar verskeie gissings oor nog ’n planeet wat verder van die Son af bestaan. Die soektog het in die middel 19de eeu begin en ’n hoogtepunt vroeg in die 20ste eeu bereik met Percival Lowell se soeke na Planeet X. Lowell het die Planeet X-hipotese voorgestel as verduideliking vir die oënskynlike afwykings in die wentelbane van die gasreuse, veral Uranus en Neptunus,[1] en gespekuleer dat die swaartekrag van ’n groot, onsigbare negende planeet Uranus genoeg versteur om die onreëlmatighede te verduidelik.[2]
Geskiedenis wysig
Clyde Tombaugh se ontdekking van Pluto in 1930 het skynbaar Lowell se hipotese bevestig en Pluto is as die negende planeet aangewys. In 1978 is vir seker vasgestel Pluto is te klein dat sy swaartekrag die groot planete kan beïnvloed, en dit het vir ’n kort tyd gelei tot die soeke na ’n tiende planeet. Die soektog het grootliks in die vroeë 1990's tot ’n einde gekom toe in ’n studie deur Voyager 2 bevind is die onreëlmatighede wat in Uranus se wentelbaan bespeur is, was weens ’n effense oorskatting van Neptunus se massa.[3]
Ná 1992 het die ontdekking van talle ysagtige voorwerpe met soortgelyke of selfs wyer wentelbane as Pluto gelei tot ’n debat oor of Pluto ’n planeet behoort te bly en of hy en sy bure nes die asteroïdes hul eie klassifikasie moet kry. Hoewel ’n paar van die grootste lede van hierdie groep aanvanklik as planete beskryf is, het die Internasionale Astronomiese Unie (IAU) Pluto en sy grootste bure in 2006 as dwergplanete herklassifiseer, wat Neptunus die verste bekende planeet in die Sonnestelsel gemaak het.[4]
Hoewel die sterrekundige gemeenskap oor die algemeen saamstem dat ’n Planeet X, soos dit aanvanklik voorgestel is, nie bestaan nie, het die idee van ’n nog onontdekte planeet weer ontstaan om ander waargenome afwykings in die buitenste Sonnestelsel te verduidelik.[5] Teen Maart 2014 het waarnemings met die WISE-teleskoop enige moontlikheid uitgeskakel van ’n Saturnus-grootte voorwerp (95 aardmassas) tot by 10 000 AE, asook ’n Jupiter-grootte (≈318 aardmassas) of groter voorwerp tot by 26 000 AE.[6]
Planeet Nege wysig
In 2014 het sterrekundiges ’n hipotese ontwikkel geskoei op die ooreenkomste in die wentelbane van ’n groep onlangs ontdekte ekstreme trans-Neptunus-voorwerpe: die bestaan van ’n superaarde van 2 tot 15 aardmassas verder as 200 AE met ’n wentelbaan met ’n groot inklinasie wat tot 1 500 AE ver strek.[7] In 2016 het verdere navorsing gewys so ’n ver, onbekende planeet het waarskynlik ’n eksentrieke wentelbaan met ’n groot inklinasie wat nie nader as 200 AE en nie verder as sowat 1 200 AE van die Son af strek nie. Daar word voorspel die wentelbaan lyn nie op met dié van die ekstreme trans-Neptunus-voorwerpe nie.[8]
Omdat die IAU Pluto nie meer as ’n planeet beskou nie, het hierdie hipotetiese voorwerp bekend geraak as Planeet Nege.[9]
Sien ook wysig
Verwysings wysig
- ↑ Ernest Clare Bower (1930). "On the Orbit and Mass of Pluto with an Ephemeris for 1931–1932". Lick Observatory Bulletin. 15 (437): 171–178. Bibcode:1931LicOB..15..171B. doi:10.5479/ADS/bib/1931LicOB.15.171B.
- ↑ Tombaugh (1946), p. 73.
- ↑ Tom Standage (2000). The Neptune File: A Story of Astronomical Rivalry and the Pioneers of Planet Hunting. New York: Walker. p. 188. ISBN 978-0-8027-1363-6.
- ↑ "IAU 2006 General Assembly: Resolutions 5 and 6" (PDF). International Astronomical Union. 24 Augustus 2006.
- ↑ S. C. Tegler; W. Romanishin (2001). "Almost Planet X". Nature. 411 (6836): 423–424. doi:10.1038/35078164. PMID 11373654.
{{cite journal}}: Onbekende parameter|last-author-amp=geïgnoreer (hulp) - ↑ Luhman, K. L. (2014). "A Search for a Distant Companion to the Sun with the Wide-field Infrared Survey Explorer". The Astrophysical Journal. 781 (1): 4. Bibcode:2014ApJ...781....4L. doi:10.1088/0004-637X/781/1/4.
- ↑ Trujillo, C. A.; Sheppard, S. S. (2014). "A Sedna-like body with a perihelion of 80 astronomical units" (PDF). Nature. 507 (7493): 471–474. Bibcode:2014Natur.507..471T. doi:10.1038/nature13156. PMID 24670765. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 16 Desember 2014.
{{cite journal}}: Onbekende parameter|dead-url=geïgnoreer (hulp) - ↑ Batygin, Konstantin; Brown, Michael E. (20 Januarie 2016). "Evidence for a distant giant planet in the Solar system". The Astronomical Journal. 151 (2): 22. arXiv:1601.05438. Bibcode:2016AJ....151...22B. doi:10.3847/0004-6256/151/2/22.
- ↑ Burdick, Alan (20 Januarie 2016). "Discovering Planet Nine". The New Yorker (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 September 2018. Besoek op 20 Januarie 2016.
Eksterne skakels wysig
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
