Wikipedia

Polisisteemteorie

Die polisisteemteorie is 'n teorie wat in breë trekke daarop neerkom dat 'n literêre teks bestudeer word binne die web van verhoudinge waarbinne dit bestaan en funksioneer, en ook is daar verskeie toepassings van die polisisteemteorie binne die vertaalkunde. Alhoewel die wortels van die polisisteemteorie terugstrek na die Russiese Formalisme eerder as ander velde binne die wetenskap, sluit die polisisteemteorie ook aan by ander holistiese benaderings soos die sisteem- of stelselteorie en die kubernetika. Die belangrikste teoretikus om hieroor te raadpleeg is Itamar Even-Zohar.[1][2][3]

Van Gorp[4] voer aan dat “sistemiese” terme reeds in die werke van Jurij Tynjanov en Jurij Lotman, Claudio Guillén en Robert Estival verskyn het, maar dit was eers sedert die sewentigerjare dat Niklas Luhmann, Siegfried J. Schmidt en veral Itamar Even-Zohar die studie van literêre sisteme tot ’n gevestigde subdissipline binne die literatuurstudie ontwikkel het. Even-Zohar[5] skryf juis dat, alhoewel hy sy teorie (wat aanvanklik slegs ’n hipotese was) in publikasies tussen 1960 en 1970 geformuleer het, die grondslag van die literatuurpolisisteemteorie na die Russiese Formalisme terugstrek. Even-Zohar se polisisteemhipotese is verder uitgebrei deur ander lede van die Porter-instituut vir Poëtika en Semiotiek aan die Universiteit van Tel Aviv, waaronder Gideon Toury, Zohar Shavit, en Rakefet Sheffy.[6] Die werk van die Franse sosioloog, Pierre Bourdieu, in terme van die kulturele veld (die sogenaamde veldteorie wat op die insigte van Kurt Lewin gebaseer is) is ook met die polisisteemteorie geïntegreer, en Codde[7] skryf dat Even-Zohar soms Bourdieu se konsep van die habitus aanwend asof die polisisteemteoretiese siening van kulturele sisteme en Bourdieu se benadering heeltemal verwisselbaar is. (Die integrasie van sisteemteorie met die veldteorie is egter geensins sonder probleme nie – kyk Codde[8] en Van Rees & Dorleijn[9]) Nietemin is die geldigheid van so ’n funksionele benadering tot die konteks waarin ’n literêre teks funksioneer, hetsy binne die veld- of polisisteemteorie, deur onder andere Dirk de Geest, Kees van Rees, Elrud Ibsch, Gillis Dorleijn en Douwe Fokkema deeglik bewys, gewoonlik met verwysing na die Nederlandse literêre sisteem (kyk byvoorbeeld Van Rees & Dorleijn[10] en Venter[11]). Reeds teen 1997 beweer Schmidt[12] onomwonde: “[N]o literary scholar who wants to be taken seriously by the academic world would deny that it is inadequate to study literary texts in isolation from their contexts.”

Sedert die middel tagtigerjare is die toepassing van die polisisteemteorie ook ’n gevestigde benaderingswyse in die bestudering van spesifiek die Afrikaanse literêre sisteem of veld. Kyk byvoorbeeld Viljoen,[13] Senekal,[14] De Wet,[15] Venter[16] en Kleyn.[17]

Studies binne die polisisteemteorie in Afrikaans

wysig
  • Kleyn, L., 2013. ’n Sisteemteoretiese kartering van die Afrikaanse literatuur vir die tydperk 2000–2009: Kanonisering in die Afrikaanse literatuur. Ongepubliseerde PhD-proefskrif: Universiteit van Pretoria.
  • Senekal, B. A. 2012. Die Afrikaanse literêre sisteem: 'n Eksperimentele benadering met behulp van Sosiale-netwerk-analise (SNA). LitNet Akademies Geesteswetenskappe, 9(3), pp. 614-638.
  • Senekal, B. A. 2013. Die gebruik van die netwerkteorie binne 'n sisteemteoretiese benadering tot die Afrikaanse letterkunde: 'n Teorie-oorsig, Tydskrif vir Geesteswetenskappe, 53(4), 668-682.
  • Senekal, J. H. 1987. Literatuuropvattings: ‘wese’ en ‘waarhede’ van ’n nuwe literêre teorie. Bloemfontein: Universiteit van die Oranje-Vrystaat.
  • Venter, C. 2002. ’n Sisteemteoretiese perspektief op die vertaling van Suid-Afrikaanse literatuur in Nederlands. Ongepubliseerde PhD-proefskrif: Universiteit van die Vrystaat.
  • Venter, R. 2006. Die materiële produksie van Afrikaanse fiksie (1990–2005): ’n Empiriese ondersoek na die produksieprofiel en uitgeweryprofiel binne die uitgeesisteem. Ongepubliseerde PhD Proefskrif: Universiteit van Pretoria.
  • Viljoen, H. 1984. Die literêre sisteem van Dertig. Literator, 5(1):65-74.
  • Viljoen, H.. 1986. Die Suid-Afrikaanse romansisteem. 'n Vergelykende studie. Ongepubliseerde PhD-proefskrif: Potchefstroomse Universiteit vir Christelike Hoër Onderwys.

Verwysings

wysig
  1. ↑ Even-Zohar, I., 1997. A Revised Outline for Polysystem Culture Research. Canadian Review of Comparative Literature, 15-34.
  2. ↑ Even-Zohar, I., 1979. Polysystem Theory. Poetics Today, 1(1/2), 287-310.
  3. ↑ Even-Zohar, I., 1990. Polysystem Studies. Poetics Today, 11(1), 1-94.
  4. ↑ Van Gorp, H. 1997. Introduction: The study of literature and culture – Systems and fields. Canadian Review of Comparative Literature, 1-5
  5. ↑ Even-Zohar, I. 1990. Polysystem Studies. Poetics Today, 11(1):1-94
  6. ↑ Codde, P. 2003. Polysystem Theory revisited: A new comparative introduction. Poetics Today, (1):91-126.
  7. ↑ Codde, P. 2003. Polysystem Theory revisited: A new comparative introduction. Poetics Today, (1):91-126
  8. ↑ Codde, P. 2003. Polysystem Theory revisited: A new comparative introduction. Poetics Today, (1):91-126
  9. ↑ Van Rees, K. & Dorleijn, G.J. 2006. Het Nederlandse literaire veld 1800–2000. In Dorleijn, G. J. & Van Rees, K. (reds.). 2006. De produktie van literatuur. Het literaire veld in Nederland 1800–2000. Nijmegen: Vantilt.
  10. ↑ Van Rees, K. & Dorleijn, G.J. 2006. Het Nederlandse literaire veld 1800–2000. In Dorleijn, G. J. & Van Rees, K. (reds.). 2006. De produktie van literatuur. Het literaire veld in Nederland 1800–2000. Nijmegen: Vantilt
  11. ↑ Venter, R. 2006. Die materiële produksie van Afrikaanse fiksie (1990–2005): ’n Empiriese ondersoek na die produksieprofiel en uitgeweryprofiel binne die uitgeesisteem. Ongepubliseerde PhD Proefskrif: Universiteit van Pretoria
  12. ↑ Schmidt, S. J. 1997. A systems-orientated approach to literary studies. Canadian Review of Comparative Literature, 119-136
  13. ↑ Viljoen, H. 1984. Die literêre sisteem van Dertig. Literator, 5(1):65-74
  14. ↑ Senekal, J. H. 1987. Literatuuropvattings: ‘wese’ en ‘waarhede’ van ’n nuwe literêre teorie. Bloemfontein: Universiteit van die Oranje-Vrystaat
  15. ↑ De Wet, K. 1994. Eiendoms Onbeperk: Die onvoltooide groot gesprek met D.J. Opperman in die Afrikaanse poësie. Ongepubliseerde PhD-Proefskrif, Universiteit van Bophuthatswana
  16. ↑ Venter, R. 2006. Die materiële produksie van Afrikaanse fiksie (1990–2005): ’n Empiriese ondersoek na die produksieprofiel en uitgeweryprofiel binne die uitgeesisteem. Ongepubliseerde PhD Proefskrif: Universiteit van Pretoria
  17. ↑ Kleyn, L., 2013. ’n Sisteemteoretiese kartering van die Afrikaanse literatuur vir die tydperk 2000–2009: Kanonisering in die Afrikaanse literatuur. Ongepubliseerde PhD Proefskrif: Universiteit van Pretoria
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Polisisteemteorie&oldid=1581851"